Kamica pęcherzykowa to schorzenie, które charakteryzuje się obecnością nieprawidłowych zanieczyszczeń zbudowanych z substancji chemicznych w żółci znajdującej się w pęcherzyku żółciowym i/lub drogach żółciowych. Skład żółci zawiera wiele składników, takich jak kwas żółciowy, cholesterol, bilirubina, fosfolipidy, białka i związki nieorganiczne. Niedobór rozpuszczalności tych substancji może prowadzić do tworzenia złogów, które z czasem mogą stać się kamieniami żółciowymi.

Najczęściej kamienie powstają w pęcherzyku żółciowym, choć mogą również występować w drogach żółciowych. Kamienie te mogą składać się z cholesterolu, barwników żółciowych, jonów nieorganicznych i białek, przy czym dominują kamienie mieszane. Czynniki ryzyka, takie jak wiek, płeć żeńska, stany hormonalne, otyłość czy cukrzyca, mogą sprzyjać powstawaniu kamicy żółciowej.

Kamica pęcherzykowa jest powszechną dolegliwością, szczególnie w krajach europejskich, gdzie stanowi jedną z głównych przyczyn hospitalizacji z powodu chorób przewodu pokarmowego. W Polsce dotyczy około 20% populacji, głównie z powodu kamieni cholesterolowych. Ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem, przy czym kobiety są bardziej narażone na to schorzenie. W niektórych przypadkach kamicy pęcherzykowej towarzyszy obecność złogów w drogach żółciowych.

Większość pacjentów z kamieniami w pęcherzyku żółciowym może nie odczuwać żadnych objawów przez długi czas. Niepowikłana kamica pęcherzykowa może manifestować się z różnymi objawami - od typowych do nietypowych. Najczęstszym symptomem jest nagły, ostry ból znany jako kolka żółciowa, który występuje w nadbrzuszu lub w prawym górnym kwadrancie brzucha, promieniując do prawego barku lub pod prawą łopatkę. Ból ten może być wywołany spożyciem tłustego jedzenia i trwa zwykle kilka godzin, ustępując stopniowo. Często trwa od 30 minut do 5 godzin i pojawia się u 70-80% pacjentów z kamieniami żółciowymi. Jest zazwyczaj spowodowany zablokowaniem przewodu pęcherzykowego przez złogi, powodujący nadmierną rozdętość pęcherzyka żółciowego. Objawom bólu towarzyszyć mogą nudności i wymioty, niepokój oraz nadmierne pocenie się.

Symptomy ustępują po przesunięciu złogu z przewodu pęcherzykowego do pęcherzyka żółciowego. Nawroty bólów mogą pojawić się w ciągu kilku tygodni do roku od pierwszego ataku bólu.

Długotrwałe zablokowanie przewodu pęcherzykowego może prowadzić do powikłań kamicy pęcherzykowej, takich jak zapalenie pęcherzyka żółciowego oraz wodniak pęcherzyka. W przypadku rozwoju ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego mogą pojawić się gorączka, dreszcze (rzadziej żółtaczka skóry), wysoka liczba leukocytów we krwi oraz podwyższone wartości białka CRP. Ból w prawym nadbrzuszu, zwiększający się podczas ucisku i głębokiego wdechu, może również być obecny. Wodniak natomiast to powiększony pęcherzyk żółciowy wypełniony śluzem, niepowodujący objawów związanych ze stanem zapalnym (gorączka i dreszcze).

Osoby z już zdiagnozowanym kamieniem żółciowym, które wcześniej doświadczyły typowych dolegliwości, mogą zacząć leczenie, przyjmując zalecone wcześniej przez lekarza leki rozkurczowe i przeciwbólowe dostępne bez recepty.

Wśród dostępnych bez recepty leków rozkurczowych znajdują się drotaweryna i hioscyna, a wśród leków przeciwbólowych: paracetamol, niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz metamizol.

Istnieją również preparaty złożone zawierające leki z obu tych klas.

Jeśli dolegliwości te pojawiły się po raz pierwszy lub towarzyszą im gorączka lub dreszcze, konieczne jest jak najszybsze skonsultowanie się z lekarzem.

Wykrywanie kamicy pęcherzyka żółciowego bezobjawowej często dzieje się przypadkowo podczas wykonywania badania ultrasonograficznego jamy brzusznej, które zalecane jest z innych powodów. Badanie to charakteryzuje się wysoką skutecznością w wykrywaniu kamicy pęcherzyka, przekraczającą 95%. Podczas tego badania uzyskuje się informacje dotyczące liczby, wielkości oraz lokalizacji kamieni, a także ewentualnych powikłań z nimi związanych. W przypadku wątpliwości lub podejrzeń o powikłania lekarz może zalecić bardziej precyzyjne badanie, takie jak tomografia komputerowa (TK) jamy brzusznej. Ponadto, lekarz może zdecydować się na wykonanie badań krwi w celu oceny liczby białych krwinek oraz funkcjonowania komórek wątrobowych, a także sprawdzenia ewentualnego zastoju żółci w drogach żółciowych.

Chorzy z kolka żółciowa o rozpoznanej przyczynie mogą rozpocząć samodzielne leczenie lekami przeciwbólowymi i rozkurczowymi, które wcześniej przepisał lekarz lub są dostępne bez recepty. Należy pozostać na czczo do momentu ustąpienia bólu. W przypadku silniejszych dolegliwości bólowych, nieustępujących po typowym leczeniu, należy skontaktować się z lekarzem.

Konsultacja chirurgiczna może być konieczna w przypadku długotrwałego utrzymywania się dolegliwości lub ryzyka powikłań choroby. Zalecane leczenie objawowej kamicą pęcherzyka żółciowego jest chirurgiczne usunięcie pęcherzyka. Można to zrobić tradycyjnie lub laparoskopowo. Zaleca się laparoskopię ze względu na mniejszy ból pooperacyjny i krótszy czas gojenia się rany. W przypadku obecności złogów w pęcherzyku żółciowym i drogach żółciowych, zaleca się zabieg ECPW przed planowanym leczeniem chirurgicznym. Terapia farmakologiczna jest przeciwwskazana w pewnych przypadkach kamicy żółciowej, zaleca się natomiast cholecystektomię w przypadkach zwiększonego ryzyka raka pęcherzyka żółciowego.

Całkowite wyleczenie kamicy pęcherzykowej jest możliwe po chirurgicznym usunięciu pęcherzyka z kamieniami. Po zakończeniu leczenia kamicy ważne jest przestrzeganie odpowiedniej diety, opartej na potrawach ubogotłuszczowych i wysokowęglodanowych. Unikaj tłustych mięs i ryb, stosuj większe ilości odtłuszczonych produktów nabiałowych oraz unikaj ostrych przypraw.

Ponieważ nie do końca zrozumiano przyczyny powstawania kamieni w pęcherzyku żółciowym, nie ma jednoznacznych zaleceń dotyczących zmniejszenia ryzyka wystąpienia choroby.

Niemniej jednak, ze względu na pewne czynniki ryzyka kamicy żółciowej (takie jak otyłość, hipertriglicerydemia), rozsądne jest przestrzeganie ogólnych zasad zdrowego stylu życia: stosowanie zdrowej diety (np. ograniczenie nasyconych kwasów tłuszczowych i zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego), szczególnie u osób zwiększonego ryzyka zachorowania, dbanie o właściwą masę ciała oraz regularna aktywność fizyczna.

Dodatkowo, u pacjentów z szybką utratą masy ciała, na przykład po operacjach bariatrycznych, zaleca się terapię kwasem ursodeoksycholowym w odpowiedniej dawce powyżej 500 mg dziennie aż do osiągnięcia stabilizacji masy ciała, aby zapobiec kamicy pęcherzyka żółciowego.