Afty to małe ubytki na błonach śluzowych jamy ustnej, które są bardzo bolesne i mogą pojawić się na różnych częściach jamy ustnej. Z reguły pokrywają się nalotem włóknikowym i z czasem goją po około 7-14 dniach, nie pozostawiając blizn. Mogą pojawić się u osób w każdym wieku i płci. W niektórych przypadkach mogą również występować na błonach śluzowych okolic genitalnych.

Przyczyny powstawania aft nie zostały jeszcze w pełni poznane, uważa się jednak, że wrzody w jamie ustnej mogą być spowodowane przez urazy mechaniczne lub obniżoną odporność organizmu, stres oraz niedobory witamin i składników mineralnych, takich jak żelazo, witamina B12, kwas foliowy.

Nawracające aftowe owrzodzenia mogą być objawem choroby ogólnoustrojowej i wymagać dalszych badań diagnostycznych.

Wśród owrzodzeń występujących w jamie ustnej można wyróżnić:

• owrzodzenia małe – najczęstszy rodzaj owrzodzeń, osiągają średnicę około 3–5 mm. Goją się zazwyczaj w ciągu 14 dni.
• owrzodzenia duże – rzadsze, średnica przekracza 10 mm. Nadżerki te są głębsze od owrzodzeń małych, otoczone wywypukaloną zapalną obwódką. Najczęściej pojawiają się na błonie śluzowej policzków, na podniebieniu miękkim, w tym na łuku podniebienno-gardłowym. Goją się zazwyczaj ponad 14 dni, mogą pozostawiać blizny.

Afty powodują ból i nieprzyjemne doznania. Produkty dostępne w aptekach w postaci aerozoli, żeli i maści mogą przyspieszyć proces gojenia się owrzodzeń oraz zapewnić ulgę w bólu. Składniki zawarte w lekach mają właściwości antyseptyczne, ściągające, znieczulające i łagodzące ból.

Owrzodzenia aftowe nie są przenoszone drogą zakaźną, ponieważ nie są spowodowane infekcją.

Jeśli zauważysz nawracające aft, szczególnie w dużej ilości, konieczne może być dalsze badanie w celu wykluczenia chorób mogących być powodem tego stanu, dlatego zaleca się konsultację z lekarzem rodzinny.

Przyczynami nawracających aft mogą być nieswoiste zapalenia jelit, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego i Crohna, choroby Duhringa, celiakia, choroba Behçeta, toczeń rumieniowaty układowy, zespół PFAPA, cykliczna neutropenia, choroba Addisona i Biermera. Dodatkowo, mogą być one spowodowane niedoborem witamin, mikro- i makroelementów (np. żelaza) oraz zaburzeniami odporności, w tym zakażeniem HIV.

Afty często pojawiają się u najmłodszych dzieci, szczególnie w wieku żłobkowym i przedszkolnym. Głównym powodem ich występowania jest brak odpowiedniej higieny jamy ustnej. Dzieci, które niedawno przechodziły infekcję, mają zaburzenia odpornościowe lub niedobory witaminowe, są bardziej podatne na pojawienie się afty. Jeśli aftki u dziecka występują często, konieczna jest dalsza diagnostyka.

Leczenie owrzodzeń aftowych można wesprzeć za pomocą naturalnych metod, takich jak: smarowanie zmian naturalnym żelem aloesowym, płukanki z wodą z solą kuchenną, ziołowe płukanki z rumianku, szałwii, lub lopianu lekarskiego, smarowanie zmiany olejkiem z drzewa herbacianego, unikanie pokarmów kwaśnych, słonych i ostrych, oraz gorących, wprowadzenie do codziennej diety pokarmów bogatych w witaminy z grupy B oraz żelazo i kwas foliowy.

W przypadku małych owrzodzeń jamy ustnej, które pojawiają się regularnie, można skorzystać z leków dostępnych bez recepty w aptekach. Jednakże w sytuacji, gdy owrzodzenia są duże, nawracające oraz utrudniają jedzenie i mówienie, konieczna jest wizyta u lekarza stomatologa lub lekarza rodzinnego. Specjalista dobierze odpowiednie leczenie, a w razie potrzeby zleceni odpowiednie badania diagnostyczne.