Obturacyjny bezdech senny to schorzenie powodowane przez powtarzające się epizody zatrzymania lub znacznego spłycenia oddychania podczas snu, mimo prawidłowej lub wzmożonej pracy mięśni oddechowych.

Epizody bezdechu powtarzają się często w ciągu każdej godziny snu, co może prowadzić do licznych negatywnych skutków, takich jak zmęczenie, problemy z koncentracją i nadciśnienie tętnicze. Przyczyną choroby jest zwężenie dróg oddechowych w gardle, które uniemożliwia swobodny przepływ powietrza i prowadzi do niedotlenienia.

Aby uznać przerwę w oddychaniu za epizod bezdechu, musi trwać dłużej niż 10 sekund. Warto zauważyć, że bezdechy podczas snu występują u większości osób zdrowych, choć najczęściej są to krótkie epizody trwające kilka sekund podczas zasypiania.

Diagnoza choroby oraz jej stopnia ciężkości wymaga określenia liczby bezdechów i epizodów spłycenia oddechu na godzinę snu, które jest określane jako AHI lub RDI. RDI uwzględnia również liczbe przebudzeń w nocy spowodowanych chorobą.

Granica normy to 5 bezdechów na godzinę snu. Obturacyjny bezdech senny stwierdza się, gdy RDI wynosi co najmniej 5 i występują objawy choroby, lub gdy RDI wynosi co najmniej 15 u osób bez objawów.

Obturacyjny bezdech senny jest częstą chorobą.

W krajowych badaniach epidemiologicznych stwierdzono występowanie obturacyjnego bezdechu sennego u 11,2% mężczyzn i u 3,4% kobiet. Choroba najczęściej dotyka osób dorosłych, a rzadko występuje u dzieci, u których zwykle wiąże się z różnymi nieprawidłowościami, takimi jak przerost migdałków, zwłaszcza migdałka III. Niektóre szacunki wskazują, że bezdech senny może dotyczyć ponad 25% mężczyzn powyżej 40. roku życia!

Bezdech jest częstszy u mężczyzn powyżej 40 lat i kobiet powyżej 50 lat (po menopauzie). Otyłość, zwłaszcza duży obwód szyi (>43 cm u mężczyzn i >40 cm u kobiet), sprzyja występowaniu obturacyjnego bezdechu sennego. Tkanka tłuszczowa na szyi uciska gardło, zmniejszając jego światło i sprzyjając bezdechom. Dodatkowo, skrzywienie przegrody nosa, choroby zatkane nosa (np. alergiczny nieżyt nosa), przerost migdałków podniebiennych oraz nieprawidłowości w budowie twarzoczaszki (np. mała i cofnięta żuchwa) zwiększają ryzyko.

Spożywanie alkoholu, zwłaszcza wieczorem, jest bardzo szkodliwe. Alkohol obniża napięcie mięśni gardła, sprzyjając chrapaniu i bezdechom. Palenie tytoniu również ma niekorzystny wpływ.

Większość leków uspokajających i nasennych działa szkodliwie, nasilając objawy choroby. Ryzyko zwiększają również niektóre choroby układu wewnątrzwydzielniczego (niedoczynność tarczycy i akromegalia).

Obturacyjny bezdech senny jest częstszy u kobiet w ciąży oraz związany z ryzykiem niekorzystnych skutków dla matki i płodu.

Choroby związane z oddychaniem podczas snu wynikają z niedrożności dróg oddechowych, które powodują spłycenie oddychania. Podczas snu mięśnie gardła, nie mając odpowiedniego wsparcia, mogą się zrelaksować i doprowadzić do zamknięcia dróg oddechowych. To uniemożliwia dostanie powietrza do płuc, co skutkuje obniżeniem poziomu tlenu i zwiększeniem stężenia dwutlenku węgla we krwi. Organizm reaguje poprzez mikroprzebudzenia, które zwiększają napięcie mięśni i przywracają przepływ powietrza. Niestety, powtarzające się bezdechy prowadzą do przerywanego snu, powodując uczucie niewyspania, zmęczenia i problemów z koncentracją. Ponadto, niedotlenienie i nadmierna aktywacja układu współczulnego mogą spowodować nadciśnienie tętnicze oraz zwiększyć ryzyko udaru mózgu i zawału serca!

Obturacyjny bezdech senny to schorzenie, które występuje podczas snu. Jednakże ma wpływ na ogólne funkcjonowanie pacjenta, a objawy związane z obturacyjnym bezdechem sennym pojawiają się nie tylko w nocy, ale także w ciągu dnia.

Objawy występujące w ciągu dnia obejmują:

• nadmierną senność,
• poranny ból głowy,
• zaburzenia pamięci i koncentracji,
• osłabienie libido, impotencja,
• depresja, zaburzenia emocjonalne (apatia, rozdrażnienie, zmienność nastroju).

Objawy występujące w nocy obejmują:

• chrapanie, często głośne i z przerwami
• bezdechy
• zwiększoną aktywność ruchową podczas snu (wiercenie się itp.),
• wzmożoną potliwość
• duszność, dławienie się w czasie snu (uświadomionemu wybudzeniu się w czasie bezdechu towarzyszy uczucie braku powietrza, niemożność wykonania skutecznego wdechu)
• oddawanie moczu w nocy
• kołatanie serca,
• trudności z zaśnięciem po wybudzeniu, bezsenność
• ból w klatce piersiowej
• zgaga
• suchość w jamie ustnej.

U osób cierpiących na obturacyjny bezdech senny zwiększa się ryzyko wypadków komunikacyjnych (chorzy z rozpoznanym i nieleczonym bezdechem nie mogą prowadzić samochodów ani obsługiwać maszyn!!!).

Rozpoznanie bezdechu podczas snu wymaga przeprowadzenia badania, ponieważ objawy są ogólnikowe i nie pozwalają lekarzowi na stwierdzenie choroby na tej podstawie.

Najbardziej dokładnym badaniem snu jest polisomnografia, która trwa całą noc. Pacjenta monitoruje zestaw czujników, oceniających:

• zawartość tlenu we krwi (klips na palcu),
• tętno (EKG),
• przepływ powietrza przez nos i usta,
• chrapanie (mikrofon),
• elektroencefalogram (EEG) i elektrookulogram (EOG),
• ruchy kończyn.

Badanie umożliwia pewne rozpoznanie choroby, określenie jej stopnia zaawansowania oraz różnicowanie z innymi schorzeniami, które mogą dawać podobne objawy.

Ograniczeniem polisomnografii jest jej koszt i niewielka dostępność. Dlatego opracowano prostsze badanie, tj. poligrafię. Pomimo braku monitorowania aktywności mózgu (EEG), jest ona mniej precyzyjna w różnicowaniu obturacyjnego bezdechu sennego z innymi chorobami, ale w typowych przypadkach wystarcza do postawienia diagnozy i rozpoczęcia terapii. Można je również przeprowadzić w domu pacjenta.

Do badań przesiewowych mogą być używane proste aparaty monitorujące pojedyncze parametry, ale nie są one w stanie zapewnić pewnego rozpoznania choroby.

Obturacyjny bezdech senny niesie za sobą wiele negatywnych skutków dla zdrowia. Do nich należą:

• nadciśnienie tętnicze – występuje u ponad 50% chorych,
• choroba niedokrwienna i atak serca – ryzyko wzrasta 2–4-krotnie,
• zaburzenia rytmu serca i przewodzenia,
• niewydolność serca,
• udar i przemijające niedotlenienie mózgu,
• nadciśnienie płucne,
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• depresja, zaburzenia poznawcze i emocjonalne,
• nietolerancja glukozy, cukrzyca typu 2,
• zespół metaboliczny,
• wypadki komunikacyjne – chorzy na obturacyjny bezdech senny powodują je 2–7 razy częściej, głównie z powodu nadmiernego zmęczenia w ciągu dnia,
• nagły zgon (głównie spowodowany powikłaniami sercowo-naczyniowymi).

Jeśli obturacyjny bezdech senny występuje równocześnie z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc, zwiększa to ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych i śmierci.

Bezdech senny u dzieci występuje rzadziej niż u dorosłych, ale wymaga leczenia ze względu na potencjalne konsekwencje, takie jak trudności w nauce, problemy zachowania, zaburzenia wzrastania czy kardiologiczne problemy.

Ryzyko bezdechu sennego u dziecka zwiększają m.in. przerost migdałka gardłowego, otyłość oraz rzadsze czynniki, takie jak mózgowe porażenie dziecięce, zespół Downa czy anomalie czaszkowo-twarzowe.

Objawy bezdechu sennego u dziecka mogą obejmować chrapanie, przerwy w oddychaniu podczas snu, oddychanie przez usta, mowę nosową, bóle głowy, nadmierną senność w ciągu dnia, problemy z nauką oraz trudności w kontrolowaniu emocji i zachowań.

Postępowanie lecznicze jest dostosowane indywidualnie po przeprowadzeniu diagnostyki i ustaleniu przyczyny bezdechu sennego.