Stolec o smolistym kolorze charakteryzuje się ciemnym, czarnym wyglądem przypominającym smołę. Może mieć zbitą, dobrze uformowaną konsystencję lub być luźny. Warto zauważyć, że smolisty stolec nie jest samodzielnie chorobą, lecz objawem innego problemu zdrowotnego.

Przyczyną ciemnego zabarwienia stolca jest obecność krwi w przewodzie pokarmowym. Charakterystyczne smoliste ubarwienie nadaje kałowi obecna w nim hemoglobina, która przy procesach trawiennych zmienia swoją barwę na ciemną. Smoliste stolce pojawiają się, gdy w przewodzie pokarmowym znajduje się więcej niż 100 ml krwi. Obecność krwi w przewodzie pokarmowym jest nieprawidłowa, u zdrowych osób krew nie powinna dostawać się do przewodu pokarmowego. Główną przyczyną ciemnego zabarwienia stolca jest krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego, czyli z przełyku, żołądka lub dwunastnicy. Im bliżej ust znajduje się źródło krwawienia, tym stolec będzie miał ciemniejszy kolor. Natomiast im bliżej odbytu jest źródło krwawienia, tym krew w stolcu będzie jaśniejsza – na przykład przy krwawieniu z odbytu krew może mieć jasnoczerwony odcień.

Stolce smoliste mogą mieć normalną konsystencję lub być luźne i biegunkowate, co może być związane z dużym krwawieniem, ponieważ krew w przewodzie pokarmowym przyspiesza pasaż jelitowy. Przy dużych krwawieniach krew jest mieszan w stolcem.

1. Częste:
• wrzód w żołądku lub dwunastnicy – najczęstsza przyczyna
• gastropatia krwotoczna
• żylaki przełyku lub żołądka– powstają najczęściej w przebiegu marskości wątroby w wyniku tzw. nadciśnienia wrotnego
• owrzodzenia przełyku będące powikłaniem choroby refluksowej
• pęknięcia błony śluzowej żołądka, czyli zespół Mallory’ego i Weissa – najczęściej u osób nadużywających alkoholu jako następstwo uporczywych i gwałtownych wymiotów.
2. Rzadkie:
• rak przełyku lub żołądka
• zmiany naczyniowe przewodu pokarmowego
• gastropatia wrotna
• uraz przełyku
• tętniaki (aorty, tętnicy śledzionowej, tętnicy trzustkowo-dwunastniczej)
• zaburzenia krzepnięcia (w tym małopłytkowość i przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych).

Rzadziej smoliste stolce mogą być objawem krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Więcej: Krwawienie z przewodu pokarmowego

Przy krwawieniach z górnego odcinka przewodu pokarmowego krew może być także obecna w wymiotach – mogą pojawić się wymioty krwiste lub fusowate.

W zależności od przyczyny smolistych stolców, mogą im towarzyszyć inne objawy, np. ból brzucha. Skutki krwawienia zależą od czasu jego trwania, nawrotów, ilości i tempa utraty krwi. W zależności od ilości utraconej krwi krwawienie może być bezobjawowe lub mogą wystąpić objawy nagłego zmniejszenia ilości krwi w układzie krążenia: bladość, osłabienie, zawroty głowy, zlewne poty, spadek ciśnienia tętniczego, przyśpieszenie tętna, aż do wystąpienia wstrząsu.

Krwawienie z przewodu pokarmowego jest poważnym objawem, którego nie należy bagatelizować. Masywne krwawienie bez leczenia może w krótkim czasie doprowadzić do zgonu.

Czasami kolor stolca może być ciemny z innych powodów niż obecność krwi. Może to być spowodowane spożyciem niektórych pokarmów (np. jagody, buraki) lub leków (np. preparaty żelaza, bizmutu, węgiel aktywowany).

Jeśli po spożyciu alkoholu wystąpią intensywne wymioty, może dojść do uszkodzenia błony śluzowej żołądka, co skutkuje krwawieniem. W takiej sytuacji w wymiocinach można zauważyć krew (czerwoną) lub bardziej przypominającą fusy z kawy (fusowate wymioty), czasami także smoliste stolce. Jest to zespół znany jako zespół Mallory’ego i Weissa, często obserwowany u osób, które nadużywają alkoholu.

Dodatkowo alkohol, zwłaszcza w dużych ilościach, negatywnie wpływa na błonę śluzową przewodu pokarmowego, co może prowadzić do krwawienia, np. w przypadku ostrej gastropatii krwotocznej.

Smolisty kał nie jest schorzeniem, lecz objawem, więc terapia zależy od jego źródła.