Dna moczanowa powstaje w wyniku gromadzenia się kryształów moczanu sodu w tkankach. Najczęściej dotyka stawów, co objawia się silnymi bólami, obrzękami i ograniczoną ruchomością stawu. W zaawansowanych przypadkach może prowadzić do trwałego uszkodzenia narządu ruchu, problemów z nerkami, kamicy moczowej oraz powstawania guzków dnawych w tkankach miękkich.

Dna moczanowa często współistnieje z innymi chorobami cywilizacyjnymi, takimi jak nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, otyłość, cukrzyca i zaburzenia lipidowe.

Odkładanie się kryształów moczanu sodu wynika z nadmiernego stężenia kwasu moczowego w organizmie, spowodowanego jego nadmierną produkcją lub niedostatecznym usuwaniem z organizmu.

Do czynników sprzyjających wystąpieniu dny moczanowej należą m.in. uwarunkowania genetyczne, płeć męska, wiek, dieta bogata w puryny, nadużywanie alkoholu, nadwaga, otyłość, choroby cywilizacyjne, niektóre leki, urazy, odwodnienie, zakażenia, inne ciężkie choroby oraz stan po przeszczepieniu narządów.

Choroba dny moczanowej dotyka około 1-2% populacji, głównie jest to problem mężczyzn w średnim i starszym wieku, gdzie jest najczęstszą postacią zapalenia stawów (dotykającą 7% mężczyzn powyżej 65. roku życia). Kobiety rzadziej chorują, zwykle rozwija się u nich po menopauzie. Występowanie dny moczanowej zwiększa się wraz z dostatnim życiem, co jest związane z dietą sprzyjającą hiperurykemii, otyłością i innymi chorobami cywilizacyjnymi.

W przebiegu dny moczanowej rozróżnia się różne fazy: okres bezobjawowej hiperurykemii, ostre ataki zapalenia stawów, okresy międzynapadowe oraz dną przewlekłą. Choroba często rozpoczyna się napadem zapalenia jednego stawu, najczęściej stawu podstawy palucha. Atak charakteryzuje się silnym bólem stawu, obrzękiem, zaczerwienieniem skóry oraz gorączką i dreszczami. Objawy stopniowo ustępują w ciągu kilku dni do dwóch tygodni, chociaż mogą się one powtarzać. Po pierwszym ataku dny następuje okres remisji, a jeśli nie podjęto odpowiedniego leczenia, mogą wystąpić kolejne ataki. Dna przewlekła, która po kilkunastu latach choroby, charakteryzuje się ciągłym występowaniem objawów o mniejszym nasileniu. Złogi kryształów moczanu sodu prowadzą do uszkodzenia stawów, tworzenia się guzków dnawych oraz do powikłań takich jak choroby nerek, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2, zaburzenia lipidowe, otyłość, miażdżyca, zawał serca i udar mózgu.

Podczas wystąpienia silnego napadu zapalenia stawów ważne jest natychmiastowe skontaktowanie się z lekarzem, który zdiagnozuje czy przyczyną dolegliwości jest dna moczanowa (inne choroby mogą wywoływać podobne objawy, np. infekcje stawów) i dobierze odpowiednie leczenie. Osoby cierpiące na dnę moczanową powinny regularnie odwiedzać reumatologa.

Ulgę możemy poczuć poprzez nałożenie lodu, zaleca się również unieruchomienie bolesnego stawu (po ustąpieniu ostrych symptomów należy wrócić do normalnej aktywności oraz ćwiczeń rehabilitacyjnych).

W leczeniu ostrego ataku dny stosuje się m.in. kolchicynę, niesteroidowe leki przeciwzapalne (niektóre można nabyć bez recepty) oraz kortykosteroidy (również do podawania miejscowego). Szybka diagnoza i eliminacja czynników sprzyjających dnie moczanowej są kluczowe, aby zapobiec jej postępowi.

Należy odróżniać dnę moczanową od innych chorób stawów. Kluczowe jest poznanie czynników ryzyka i przebiegu choroby. Lekarz szuka objawów zapalenia stawów oraz guzków dnawych.

W razie podejrzenia dny, wykonuje się badanie krwi celem oznaczenia stężenia kwasu moczowego oraz badanie moczem, jednak podczas ostrego ataku stężenie kwasu może być prawidłowe.

Potwierdzeniem dny moczanowej jest obecność kryształów moczanu sodowego w płynie stawowym. Konieczne jest pobranie płynu do badania. To pozwala odróżnić dny moczanową od innych schorzeń stawów oraz wykluczyć zakażenie. Również ilość kwasu moczowego w moczu powinna być oceniona.

Dodatkowo, wykonywane są badania radiologiczne oraz USG stawów. Dnę moczanową trzeba czasem różnicować z innymi chorobami stawów, takimi jak reumatoidalne zapalenie stawów.

Zmiana sposobu życia odgrywa istotną rolę w leczeniu dny moczanowej, często wystarcza, aby utrzymać prawidłowe stężenie kwasu moczowego i zapobiec napadom.

Najważniejsze zalecenia to:

• utrzymywanie prawidłowej masy ciała
• odpowiednia dieta – unikanie pokarmów zwiększających stężenie kwasu moczowego, takich jak mięso, podroby, owoce morza, a także produkty zawierające fruktozę; zalecane jest spożywanie warzyw, chudego nabiału, orzechów, uzupełnianie witaminy C
• ograniczenie spożycia alkoholu, zwłaszcza piwa i mocnych alkoholi
• zaprzestanie palenia tytoniu
• ćwiczenia fizyczne
• monitorowanie ciśnienia krwi, stężenia glukozy i lipidów
• odpowiednie nawodnienie organizmu, zwłaszcza przy kamicy moczowej (spożywanie co najmniej 2 litrów płynu dziennie).

Leczenie farmakologiczne dny moczanowej zależy od fazy choroby.

Bezobjawowa hiperurykemia

Chyba że poziom kwasu moczowego jest bardzo wysoki lub występują szczególne sytuacje, leczenie farmakologiczne nie jest konieczne.

Ostry napad dny moczanowej

Celem leczenia jest szybkie złagodzenie bólu i innych objawów zapalenia stawu. Najczęściej używane są niesteroidowe leki przeciwzapalne i kolchicyna. Kolchicyna działa szybko, ale może powodować działania niepożądane. Inne metody to podanie leków przeciwzapalnych bezpośrednio do stawu.

Okres międzynapadowy

Celem leczenia jest zapobieżenie napadom poprzez utrzymanie niskiego poziomu kwasu moczowego. Czasami konieczne jest stosowanie leków zmniejszających stężenie kwasu moczowego we krwi.

Dna przewlekła

Leczenie ma na celu zatrzymanie rozwoju choroby i leczenie jej powikłań. Najczęściej stosowanymi lekami są allopurinol i febuksostat, które hamują produkcję kwasu moczowego. Konieczna jest kontrola stężenia kwasu moczowego we krwi.

Po ustąpieniu ataku dny moczanowej zaleca się przede wszystkim prowadzenie zdrowego trybu życia. Jeśli przyczyna hiperurykemii została usunięta, a objawy choroby nie występują, monitorowanie stężenia kwasu moczowego nie jest konieczne. Ważne jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała i ciśnienia tętniczego, oraz regularne badania stężenia glukozy i lipidów.

Aby uniknąć ataku dny moczanowej, ważne jest zachowanie odpowiedniej wagi oraz ograniczenie spożycia mięsa i alkoholu. Należy też unikać leków, które mogą zwiększać stężenie kwasu moczowego, takich jak diuretyki.