Dny moczanowa powstaje w wyniku gromadzenia się kryształów moczanu sodu w tkankach, zazwyczaj w stawach, co objawia się atakami bólu, obrzękiem oraz ograniczeniem ruchomości stawu. W zaawansowanych przypadkach choroba może prowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia narządu ruchu, jak również do powikłań związanych z innymi narządami.

Nierzadko dnie moczanowej towarzyszą inne choroby cywilizacyjne, takie jak nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, otyłość, cukrzyca i zaburzenia lipidowe.

Gromadzenie się kryształów moczanu sodu wynika z nadmiernego stężenia kwasu moczowego w organizmie. Hiperurykemia, czyli zwiększone stężenie kwasu moczowego, może prowadzić do rozwoju dny moczanowej.

• Uwarunkowania genetyczne
• Płeć męska
• Wiek
• Dieta bogata w puryny
• Nadużywanie alkoholu
• Nadwaga i otyłość
• Choroby cywilizacyjne
• Określone leki
• Niedawny uraz lub operacja
• Odwodnienie
• Zakażenie
• Inne ciężkie choroby
• Stan po przeszczepieniu narządów

Dna moczanowa dotyka niewielki odsetek ludzi, głównie mężczyzn w średnim i starszym wieku, u których jest to najpowszechniejsza postać zapalenia stawów. Obszar ten obejmuje jednak znaczną ilość mężczyzn powyżej 65 lat. U kobiet występuje rzadziej, zazwyczaj po menopauzie.

Zachorowalność na dnę moczanową wzrasta wraz z dobrobytem, głównie ze względu na dietę sprzyjającą hiperurykemii, otyłość oraz inne choroby związane z cywilizacją.

W przebiegu dny moczanowej można wskazać cztery etapy: stadium bezobjawowej hiperurykemii, ostre ataki zapalenia stawów, okresy międzynapadowe oraz dnę przewlekłą (zaawansowaną). Choroba najeżdża staw pojedynczy, najczęściej jest to staw podstawy palucha, ale może to być również inny staw. Silny ból stawu z reguły pojawia się w nocy, staw jest obrzęknięty, skóra nad nim czerwona i gorąca, towarzyszy temu złuszczanie naskórka.

Podczas ataku dny doskwiera gorączka, dreszcze, uczucie ogólnego rozbicia. Objawy ustępują stopniowo, jednak bez leczenia mogą pojawić się kolejne ataki, które stają się coraz bardziej dokuczliwe. Po kilkunastu latach choroba przechodzi w fazę przewlekłą, charakteryzującą się stale obecnymi objawami, mniejszym nasileniem i niszczeniem chrząstki. Oprócz stawów, złogi kryształów mogą odkładać się w innych organach, tworząc guzki dnawe, które mogą być bolesne i wymagają interwencji chirurgicznej.

W zaawansowanej dnie dochodzi do uszkodzenia narządów wewnętrznych, zaburzeń metabolicznych oraz rozwoju innych poważnych chorób, takich jak miażdżyca, zawał serca i udar mózgu.

Jeśli wystąpi ostry atak zapalenia stawów, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem, który sprawdzi, czy przyczyną dolegliwości jest dna moczanowa i zastosuje odpowiednie leczenie. Pacjenci cierpiący na dny moczanową powinni regularnie korzystać z opieki reumatologa.

Lekarstwem na objawy mogą być okłady z lodu oraz unieruchomienie zajętego stawu (po ustąpieniu ataku ważne jest powrót do normalnej aktywności i ćwiczeń usprawniających).

W leczeniu ostrych napadów dny stosuje się różne metody, takie jak kolchicyna, niesteroidowe leki przeciwzapalne i glikokortykosteroidy. Szybkie potwierdzenie diagnozy oraz eliminacja czynników sprzyjających dnie moczanowej są kluczowe dla powstrzymania rozwoju tej choroby.

Należy odróżnić dny moczanową od innych schorzeń stawów. Istotne informacje dotyczące czynników ryzyka i przebiegu choroby są kluczowe. Lekarz będzie obserwować objawy zapalenia stawów (takie jak ból, obrzęk, zaczerwienienie, ograniczenie ruchu) oraz obecność guzków dnawych.

W przypadku podejrzenia dny konieczne jest wielokrotne oznaczenie stężenia kwasu moczowego we krwi (zazwyczaj jest podwyższone) oraz ilości wydalania kwasu moczowego z moczem. Ważne jest jednak zauważyć, że w czasie ostrego ataku dny stężenie kwasu moczowego może być w normie.

Badaniem potwierdzającym rozpoznanie dny moczanowej jest analiza płynu stawowego pod mikroskopem, gdzie można potwierdzić obecność kryształów moczanu sodu. Należy pobrać płyn stawowy poprzez nakłucie dotkniętego stawu (często łączone z podaniem leku przeciwzapalnego). Badanie płynu stawowego umożliwia różnicowanie dny moczanowej od tzw. dny rzekomej, a także wykluczenie zakażenia bakteryjnego towarzyszącego dnie.

U niektórych pacjentów (zwłaszcza młodych lub przy współistniejącej kamicy moczowej) należy również ocenić ilość kwasu moczowego wydalana z moczem w ciągu doby. Poza badaniami laboratoryjnymi wykonuje się również zdjęcia rentgenowskie w celu wykrycia nadżerek, zwężenia stawu oraz guzków dnawych, mimo że zmiany te są widoczne dopiero w późniejszym stadium. Badanie USG stawów również może być pomocne.

Dnę moczanową trzeba czasem różnicować z innymi chorobami zapalnymi stawów, jak na przykład reumatoidalne zapalenie stawów – wtedy przeprowadza się badania w kierunku tych chorób.

Zmiana stylu życia jest kluczowa w leczeniu dny moczanowej, często wystarczająca do utrzymania prawidłowego stężenia kwasu moczowego i zapobieżenia napadom.

Najważniejsze zalecenia to:

• utrzymanie prawidłowej masy ciała
• właściwa dieta – należy unikać pokarmów zwiększających stężenie kwasu moczowego, przede wszystkim mięsa, podrobów, owoców morza, a także produktów zawierających fruktozę; korzystne jest spożywanie warzyw, chudego nabiału, orzechów, oraz uzupełnianie witaminy C
• ograniczenie spożycia alkoholu (zwłaszcza piwa i mocnych alkoholi)
• zaprzestanie palenia tytoniu
• dbanie o kondycję fizyczną
• prawidłowa kontrola ciśnienia tętniczego oraz stężenia glukozy i lipidów
• odpowiednie nawodnienie organizmu, zwłaszcza jeśli występuje kamica moczowa (wypijanie co najmniej 2 l płynu w ciągu doby).

Leczenie farmakologiczne dny moczanowej zależy od fazy choroby.

Bezobjawowa hiperurykemia

Oprócz zmian w stylu życia leczenie nie jest konieczne, z wyjątkiem bardzo dużego stężenia kwasu moczowego oraz pewnych szczególnych sytuacji (np. choroba nowotworowa).

Ostry napad dny moczanowej

Celem leczenia jest jak najszybsze zwalczenie bólu i innych objawów zapalenia stawu. Najczęściej stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz kolchicynę. Skuteczną metodą leczenia jest podanie leku przeciwzapalnego bezpośrednio do wnętrza stawu.

Okres międzynapadowy

Celem leczenia jest zapobieżenie napadom poprzez utrzymanie małego stężenia kwasu moczowego. Oprócz zmian w stylu życia czasami konieczne jest zastosowanie leków zmniejszających stężenie kwasu moczowego we krwi.

Dna przewlekła

Celem leczenia jest zahamowanie postępu choroby oraz leczenie jej powikłań. Najczęściej stosowanym lekiem jest allopurynol, który hamuje produkcję kwasu moczowego. Inne leki działają poprzez zwiększenie wydalania kwasu moczowego z moczem. Konieczna jest okresowa kontrola stężenia kwasu moczowego we krwi. Niezwykle istotne jest szybkie rozpoznanie i leczenie chorób towarzyszących dnie moczanowej, takich jak otyłość, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki lipidowej i węglowodanowej, choroby nerek, kamica moczowa.

Wczesne wykrycie dny moczanowej i jej odpowiednie leczenie prowadzi do ustąpienia symptomów choroby i umożliwia normalne życie. Jeśli zlikwiduje się czynniki ryzyka dny (takie jak nadwaga, niezdrowa dieta, alkohol, palenie), często nie ma konieczności długotrwałego stosowania leków. Niestety, w przypadku nieleczonej choroby, jej postęp może prowadzić do problemów z aktywnością fizyczną.

Po ustąpieniu ataku dny moczanowej należy przede wszystkim prowadzić zdrowy styl życia (najważniejsze zalecenia zostały wymienione w fragmencie dotyczącym leczenia). Jeśli eliminowana jest przyczyna hiperurykemii (np. otyłość lub błędy żywieniowe) i nie występują objawy choroby, nie ma konieczności regularnego monitorowania poziomu kwasu moczowego. Zalecana jest kontrola wagi i ciśnienia krwi, oraz regularne sprawdzanie poziomu glukozy i lipidów we krwi.

Aby uniknąć dny moczanowej, zaleca się dbanie o prawidłową masę ciała oraz ograniczenie spożycia mięsa i alkoholu. Zaleca się również unikanie leków, które mogą zwiększać stężenie kwasu moczowego, takich jak diuretyki.