Podczas przewlekłych lub nawracających procesów zapalnych w migdałkach podniebiennych, krypt migdałków się poszerzają, tworzą się blizny i zrosty. Komórki układu immunologicznego oraz złuszczony nabłonek dostają się do krypt, co może prowadzić do powstawania czopów i kamieni migdałkowych. Kamienie te mogą być zwapnione, mają zwykle biały, żółtawy lub zielonkawy kolor i są miękkie.

Czynniki takie jak choroba refluksowa przełyku, zapalenie zatok, reakcje alergiczne, niewłaściwa higiena jamy ustnej oraz suchość w jamie ustnej mogą przyczyniać się do tworzenia się kamieni migdałkowych. Zapalenie zatok przynosowych, choroba refluksowa przełyku oraz reakcje alergiczne zwiększają produkcję wydzieliny, co może prowadzić do zatykania ujść krypt. Suchość w jamie ustnej, będąca skutkiem ubocznym niektórych leków, może również sprzyjać powstawaniu kamieni migdałkowych, ponieważ ślina zawiera czynniki antybakteryjne i enzymy.

Kamienie migdałkowe są z reguły niezauważalne, szczególnie jeśli są małe. Natomiast te większe mogą powodować następujące symptomy: nawracająca halitoza (nieświeży oddech), nieprzyjemny (metaliczny) posmak w ustach, ból gardła, czasami promieniujący do ucha, uczucie przeszkody w gardle i trudności w połykaniu, napady kaszlu, oraz stan zapalny migdałka.

Najbardziej dokuczliwym i często zgłaszanym objawem u pacjentów z kamieniami migdałkowymi jest uporczywy, cuchnący oddech z ust, przypominający zapach rozkładającej się materii organicznej. Odor ten wynika z przemian materii organicznej i produkcji związków siarki przez bakterie beztlenowe na migdałkach. Zdecydowanie jest to bardzo uciążliwe, ponieważ standardowe metody higieny jamy ustnej nie przynoszą pożądanej poprawy.

Stan zapalny migdałka związany z obecnością kamienia migdałkowego oraz ewentualna infekcja bakteryjna mogą prowadzić do powstania ropnia migdałka. Problem ten często dotyka nastolatków i młodych dorosłych, powodując silny, jednostronny ból migdałka z promieniowaniem do ucha. Dodatkowo towarzyszy temu wysoka gorączka, ból głowy i/lub ucha, problemy z otwarciem ust, szczękościsk czy także przełykanie śliny. Obrzęk obejmuje nie tylko spuchnięty, ropiejący migdałek, ale może także rozprzestrzenić się na miękkie tkanki twarzy lub szyi. Stan ten wymaga konsultacji lekarskiej, a w niektórych przypadkach nawet hospitalizacji bądź interwencji chirurgicznej.

Ważne jest zauważyć, że niektóre z wymienionych objawów kamicy migdałkowej mogą przypominać symptomy charakterystyczne także dla nowotworu. W związku z tym, w przypadku utrzymujących się przez ponad 6 tygodni dolegliwości bólowych gardła, szczególnie jeśli promieniują one do ucha, nie ustępują po lekach przeciwbólowych, oraz występują asymetrie i zaburzenia obrysu migdałka podniebiennego, konieczna jest pilna konsultacja lekarska.

Większość złogów znajdujących się na powierzchni migdałków jest łatwo zauważalna podczas oględzin jamy ustnej. W przypadku małych kamieni ukrytych pod błoną śluzową migdałków i braku objawów diagnoza może być trudna, czasem obecność nieświeżego oddechu może wskazywać na obecność kamieni migdałkowych. Gdy kamienie migdałkowe są głęboko osadzone w tkance migdałków, możemy potwierdzić ich obecność za pomocą technik obrazowych, takich jak zdjęcia rentgenowskie lub tomografia komputerowa. Nie są one jednak stosowane bezpośrednio do diagnozowania kamieni migdałkowych, które najczęściej są odkrywane przypadkowo podczas badań obrazowych z powodu innej choroby.

Leczenie kamieni migdałkowych nie zawsze jest konieczne, jeśli są one bardzo małe i nie powodują żadnych objawów. Najczęściej usuwane są poprzez odkasływanie lub odchrząkiwanie. Jednakże, jeśli pacjent odczuwa jakiekolwiek dolegliwości, może być konieczna interwencja medyczna. Istnieje kilka metod leczenia kamieni migdałkowych, takich jak płukanie gardła, metody manualne, kryptoliza laserowa, kryptoliza koblacyjna oraz tonsillektomia.

W przypadku leczenia kamieni migdałkowych nie zaleca się rutynowego stosowania antybiotyków, chyba że istnieje podejrzenie zakażenia bakteryjnego – wtedy decyzję o podaniu antybiotyku podejmuje lekarz.

Przeciwdziałanie tworzeniu się kamieni migdałkowych i leczenie ich można wspomóc stosując środki lecznicze oparte na składnikach naturalnych.

Olejek lawendowy jest tradycyjnym środkiem leczniczym i dezynfekującym zawierającym linalol i octan linalilu, często wykorzystywanym w aromaterapii. Te składniki posiadają właściwości przeciwbakteryjne, które mogą wspomóc w zapobieganiu chorób migdałków i kamicy migdałkowej. Dodatkowo, inne substancje zawarte w olejku lawendowym, takie jak limonen, α-pinen i β-pinen, również wykazują działanie przeciwbakteryjne wobec bakterii w jamie ustnej.

Olejek eukaliptusowy pochodzi z liści eukaliptusa, rośliny rodziny , które posiadają właściwości przeciwutleniające i przeciwbakteryjne. Głównym składnikiem leczniczym eukaliptusa jest kineol, który pomaga rozbić i rozrzedzić śluz w drogach oddechowych, co może pomóc w zapobieganiu nagromadzeniu śluzu w kryptach migdałków i powstawaniu kamieni migdałkowych.

Mięta pieprzowa zawierająca mentol i inne terpeny może pomóc w odświeżeniu oddechu, a także hamować rozwój bakterii w jamie ustnej.

Oregano i tymianek, ze względu na zawartość tymolu i karwakrolu, posiadają właściwości przeciwbakteryjne i przeciwutleniające, które mogą pomóc w zapobieganiu chorób jamy ustnej.

Trawa cytrynowa zawierająca cytronellol i geraniol może działać przeciwbakteryjnie, co może być pomocne w hamowaniu procesu powstawania kamieni migdałkowych.

Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie olejki eteryczne są bezpieczne do spożycia, dlatego przed ich zastosowaniem warto skonsultować się z lekarzem.

Warto pamiętać, że kamienie migdałkowe mają tendencję do nawrotów, dlatego profilaktyka jest kluczowa. Należy dbać o higienę jamy ustnej, zwracając uwagę na czystość zębów, przestrzeni między nimi oraz języka. Dieta również odgrywa istotną rolę - należy unikać spożywania cukrów prostych i wysoko przetworzonych potraw. Regularne nawodnienie organizmu to kolejny istotny aspekt, ponieważ odpowiednie nawodnienie pomaga w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej. Dodatkowo, regularne wizyty u stomatologa na zabiegi higienizacyjne, jak skaling czy fluoryzacja, są ważne w profilaktyce kamieni migdałkowych. Warto również zrezygnować z palenia papierosów, co zmniejsza ryzyko powstawania owych kamieni. Prawidłowe leczenie stanów zapalnych migdałków i gardła również pomaga w zapobieganiu nawrotom.