Miażdżyca jest schorzeniem tętnic, powodującym zwężenie ich światła. Przyczyną tego zwężenia jest blaszka miażdżycowa, składająca się głównie z cholesterolu, która rośnie na wewnętrznej ścianie tętnicy, prowadząc do zmniejszenia przepływu krwi i niedotlenienia narządów.

Miażdżyca rozwija się w naczyniach krwionośnych zaopatrujących wszystkie narządy i części ciała, co oznacza, że objawy mogą być różne w zależności od miejsca, w którym przepływ krwi jest najbardziej utrudniony.

Jeśli miażdżyca dotyczy jednej z tętnic wieńcowych, która zaopatruje mięsień sercowy, mówimy o chorobie wieńcowej. Blaszki miażdżycowe prowadzą do zwężenia lub nawet zamknięcia tętnic wieńcowych, co objawia się bólem wieńcowym, który zazwyczaj pojawia się podczas wysiłku i ustępuje po odpoczynku. Typowy ból wieńcowy to ból w klatce piersiowej, który może promieniować do innych części ciała. Pęknięta blaszka miażdżycowa może spowodować zawał serca.

Miażdżyca na tętnicach kończyn dolnych objawia się bólem mięśni podczas ruchu, zwłaszcza podczas marszu lub biegu. Objaw ten nazywa się chromaniem przestankowym. Ból ustępuje po krótkim odpoczynku.

Miażdżyca może również dotyczyć tętnic zaopatrujących mózg, takich jak tętnice szyjne i kręgowe. Objawy zwężenia tętnicy szyjnej mogą obejmować zaburzenia ruchowe, mowy oraz zaburzenia widzenia. Zwężenie tętnicy kręgowej może powodować udary, zaburzenia chodu oraz inne objawy neurologiczne.

Miażdżyca może być także przyczyną tętniaka aorty.

Miażdżyca to choroba polegająca na stopniowym gromadzeniu się w ścianach tętnic substancji takich jak cholesterol oraz komórek zwanych monocytami.

Gromadzące się w ścianie naczyniowej cząstki lipoprotein LDL, znane jako zły cholesterol, są pochłaniane przez makrofagi, czyli komórki żerne po przekształceniu monocytów, które następnie wypełniają się cholesterolem, tworząc komórki piankowate.

Proces gromadzenia cholesterolu w ścianach tętnic prowadzi do powstania blaszki miażdżycowej.

Blaszki miażdżycowe, bogate w cholesterol i komórki piankowate, są podatne na pękanie. Duże pęknięcie może spowodować powstanie zakrzepu, który blokuje tętnicę i prowadzi do nagłego niedokrwienia obszaru zaopatrywanego przez dotychczasową chorą tętnicę, co w skrajnych przypadkach może prowadzić do martwicy.

Istnieje skłonność do pękania młodych blaszek miażdżycowych, słabo przerośniętych tkanką włóknistą, które są małe i nieznacznie zwężają tętnicę. Nawet mimo obecności miażdżycy, chory może nie mieć objawów choroby i zawał serca może nastąpić nagle, bez uprzednich symptomów.

Należy pamiętać, że nie wszystkie pęknięcia blaszek miażdżycowych prowadzą do zawału serca. Małe pęknięcia mogą prowadzić do powstania zakrzepu w ścianie tętnicy, co powiększa zmianę miażdżycową. Na przestrzeni czasu blaszka ta stopniowo się stabilizuje i umacnia, co ogranicza ryzyko pęknięcia. Pomimo tego, w wyniku znacznego zwężenia światła tętnicy dochodzi często do objawów niedokrwienia.

W ścianie tętnicy można znaleźć blaszki miażdżycowe w różnych stadiach rozwoju, zarówno te łatwo pękające, jak i te, które znacząco zwężają światło tętnicy.

Miażdżyca rozwija się praktycznie u wszystkich ludzi. Pierwsze zmiany miażdżycowe mogą pojawić się nawet w bardzo młodym wieku, jednak objawy choroby serca, chromania przestankowego, niedokrwienia czy udaru mózgu, zazwyczaj pojawiają się u osób po 50. roku życia.

Szybkość rozwoju miażdżycy jest różna u każdego. Zależy ona od obecności oraz stopnia nasilenia czynników ryzyka.

Im wcześniej rozpocznie się zapobieganie miażdżycy, tym lepiej. Jak już zostało wspomniane, proces rozwoju miażdżycy rozpoczyna się już we wczesnym dzieciństwie. Nasilenie zmian w młodym wieku, podobnie jak u dorosłych, zależy od obecności i stopnia zaawansowania czynników ryzyka.

Zapobieganie miażdżycy polega na zapobieganiu chorobom sercowo-naczyniowym, które stanowią główną przyczynę zgonów w większości populacji europejskiej oraz istotną przyczynę niepełnosprawności. Miażdżyca, rozwijająca się stopniowo przez wiele lat, jest fundamentalnym mechanizmem leżącym u podstaw chorób sercowo-naczyniowych. Zawał serca i udar mózgu zdarzają się nagle, a śmierć może nastąpić zanim przybędzie pomoc medyczna i będzie możliwe wdrożenie skutecznego leczenia.

Podstawowe czynniki ryzyka powstawania chorób sercowo-naczyniowych można zmieniać. Obejmują one: nieprawidłowe odżywianie, palenie tytoniu, niską aktywność fizyczną, wysokie ciśnienie krwi, podwyższone stężenie cholesterolu LDL we krwi, podwyższone stężenie triglicerydów we krwi, obniżone stężenie cholesterolu HDL we krwi, stan przedcukrzycowy lub cukrzycę, nadwagę lub otyłość.

Wciąż większość Polaków nie przestrzega zasad zdrowego odżywiania, które są kluczowe dla zapobiegania chorobom serca i układu naczyniowego. Spożywamy zbyt mało warzyw i owoców, za dużo czerwonego mięsa, tłuszczów nasyconych i trans, cukru, fruktozy i soli, oraz za mało węglowodanów z produktów pełnoziarnistych.

Duża liczba mężczyzn i kobiet pali papierosy i ma nadwagę lub otyłość, co jest niebezpieczne dla zdrowia.

Zasady zdrowego odżywiania są uniwersalne, ale mogą nieco się różnić w zależności od populacji i lokalnych zwyczajów żywieniowych oraz problemów zdrowotnych.

Podstawowe zalecenia żywieniowe obejmują regularne spożywanie posiłków, spożywanie dużej ilości warzyw i owoców, wybieranie produktów pełnoziarnistych zbożowych, unikanie tłustych produktów mlecznych i ograniczanie spożycia czerwonego mięsa. Zaleca się także ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych, cukru, soli i alkoholu, oraz regularne picie wody.

Profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych obejmuje także regularną aktywność fizyczną, której intensywność zależy od indywidualnych możliwości każdej osoby.

Zmieniają się doniesienia na temat miażdżycy, nowe badania ujawniają, że rozwija się ona w sposób nieregularny, a jej przebieg może być modulowany przez styl życia i leki, co może prowadzić do ustąpienia choroby.