Zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej jest jednym z najczęściej przeprowadzanych badań obrazowych, które są wykonywane w celu diagnozy stanu płuc, serca i śródpiersia. Badanie to jest zazwyczaj zalecane przez lekarza po dokładnym wywiadzie i badaniu pacjenta.

RTG wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie, a decyzję o jego wykonaniu podejmuje lekarz na podstawie wskazań medycznych. Istnieją dwie główne techniki wykonywania radiogramów. Pierwsza, klasyczna technika „błona–ekran”, polega na przetworzeniu promieni X przechodzących przez ciało pacjenta na światło, które następnie oddziałuje na kliszę, tworząc obraz. Druga, nowocześniejsza technika, cyfrowa, gdzie detektor przekształca promieniowanie X na impulsy elektryczne, które są przetwarzane na obraz widoczny na ekranie komputera.

O skierowaniu pacjenta na zdjęcie rentgenowskie decyduje lekarz po ustaleniu odpowiednich wskazań, takich jak podejrzenie infekcyjnej choroby płuc, odmy, niedodmy lub płynu w jamach opłucnej, chorób nowotworowych, ocena serca, krążenia płucnego, aorty piersiowej, odcinka przełyku, stan po urazach klatki piersiowej, ocena położenia ciała obcego czy kontrola po założeniu wkłucia centralnego.

Jak wynika z powyższej – niepełnej – listy, wskazania do wykonania zdjęcia radiologicznego płuc są bardzo liczne. Radiogram często jest wykorzystywany jako badanie kontrolne, nawet u osób zdrowych, np. przed dopuszczeniem do pracy przez lekarza medycyny pracy.

Badanie można przeprowadzić bez konieczności specjalnego przygotowania przez pacjenta. Podczas badania pacjent rozbiera się od pasa w górę, usuwając wszelką biżuterię z szyi, która mogłaby utrudnić interpretację wyników. Zazwyczaj badanie wykonywane jest w projekcji tylno-przedniej oraz bocznej. W przypadku gdy pacjent nie jest w stanie stać, badanie można wykonać na łóżku w pozycji półsiedzącej lub leżącej. Jednak zdjęcia w takiej pozycji mogą być mniej wiarygodne. W niektórych sytuacjach możliwe jest wykonanie zdjęć w innych pozycjach, mających na celu lepsze uwidocznienie konkretnych obszarów. Podczas wykonywania zdjęć pacjent stoi wyprostowany przed kasetą zawierającą kliszę lub detektor, starając się maksymalnie zbliżyć przednią powierzchnię klatki piersiowej do kasety. Ważne jest zachowanie równowagi, aby obie strony klatki piersiowej były umieszczone równomiernie w odległości od kasety. Ręce pacjenta należy oprzeć na specjalnych uchwytach.

Przed wykonaniem zdjęcia technik wykonujący badanie prosi pacjenta o maksymalnie głęboki wdech i zatrzymanie oddechu na chwilę - wtedy następuje wykonanie zdjęcia. W przypadku braku maksymalnego wdechu, interpretacja zdjęcia może być utrudniona. Procedura powtarzana jest także w przypadku zdjęcia w projekcji bocznej, gdzie pacjent stoi bokiem do kasety. W przypadkach uzasadnionych medycznie, np. gdy istnieje podejrzenie perforacji przełyku, przed wykonaniem zdjęcia może być konieczne podanie środka kontrastowego do przełyku.

Należy pamiętać, że poprawne interpretowanie zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej jest sztuką, która wymaga nie tylko wiedzy, ale także doświadczenia. Dlatego samodzielna interpretacja radiogramu przez pacjenta nie jest możliwa. Warto porozmawiać z lekarzem, aby dowiedzieć się, co dokładnie widać na badaniu i rozwiać wszelkie wątpliwości. Wspólne obejrzenie zdjęcia z lekarzem może pomóc również zrozumieć istotę choroby, na przykład poprzez omówienie cech nadmiernego rozbicia miąższu płuc (często obserwowanego w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc).

Podczas oceny radiogramu istotne jest zidentyfikowanie obszarów o zwiększonym zacienieniu (zbyt jasnych) oraz obszarów nadmiernego przejaśnienia (zbyt ciemnych). Zwiększone zacienienie odpowiada miejscom o większej absorpcji promieni X. Obszary nadmiernego przejaśnienia (zbyt ciemne) z kolei oznaczają obszary, gdzie dochodzi do nadmiernego przenikania promieni X przez klatkę piersiową.

1. Diagnostyka stanów zapalnych płuc - w przypadku podejrzenia zapalenia płuc często wykonywane jest zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej. Badanie to pomaga potwierdzić diagnozę oraz ocenić rozległość zmian.
• Charakterystyka zmian - typowe zmiany w zapaleniu płuc mają tendencję do występowania jednostronnie, choć istnieje również możliwość obustronnej lokalizacji ognisk zapalnych. Bakteryjne i wirusowe zapalenie płuc zwykle pojawiają się w dolnych partiach płuc, podczas gdy gruźlica i infekcje grzybicze mogą wpływać na górne części płuc.
• Różnorodność morfologiczna - obraz zmian w płucach spowodowanych przez różne patogeny może być bardzo zróżnicowany. Najczęściej w przypadku zapalenia płuc zaobserwować można: zacienia miąższowe, ogniska zapalne w postaci guzów lub guzków oraz rozproszone zmiany śródmiąższowe (w postaci guzków, siateczkowatych, linijnych, pasmowatych oraz tzw. obrazu plastra miodu).
• Klasyfikacja - na podstawie zdjęć rentgenowskich zapalenia płuc u pacjentów z prawidłową odpornością można sklasyfikować je na jedną z czterech form: zapalenie płuc płatowe, zapalenie oskrzelowe, zapalenie z obecnością jam lub zapalenie śródmiąższowe. Zapalenie płuc płatowe objawia się na zdjęciu RTG klatki piersiowej jako jednorodne zacienienie z widocznymi pasmami powietrznymi oskrzeli. Natomiast zapalenie oskrzelowe charakteryzuje się brakiem tychże pasm oraz obecnością plamistych zacienień i pogrubienia ścian oskrzeli. Zapalenie śródmiąższowe, będące wynikiem nacieku zapalnego na ścianki pęcherzyków płucnych, przegród międzypłatowych oraz przestrzeni okołonaczyniowych, może dać liniowy, siateczkowy lub guzkowy wzór.
• Kontrolne badanie - decyzja o wykonaniu kontrolnego badania RTG klatki piersiowej zależy od lekarza i może być podyktowana pogorszeniem się stanu pacjenta lub obecnością objawów wskazujących na możliwe powikłania zapalenia płuc. Na zdjęciu rentgenowskim możemy zauważyć różne powikłania takie jak płyn w jamie opłucnej, ropień czy odmę opłucnową. Po ustąpieniu objawów klinicznych zapalenia płuc nie ma konieczności wykonania kolejnego badania RTG. Lekarz może zdecydować o ponownym wykonaniu badania kontrolnego po upływie 6 tygodni od zakończenia leczenia.
• Rola tomografii komputerowej klatki piersiowej w diagnozie zapalenia płuc - w przypadku rozbieżności między obrazem RTG a objawami klinicznymi choroby wskazane jest wykonanie tomografii komputerowej klatki piersiowej.
• Diagnostyka raka płuc - badanie rentgenowskie klatki piersiowej nie jest wystarczającym narzędziem do wykrywania raka płuca, gdyż początkowe zmiany mogą pozostawać niewidoczne. Według danych medycznych nawet 30% przypadków raka płuca nie jest wykrywanych na zdjęciu rentgenowskim klatki piersiowej. W przypadku podejrzenia raka płuc konieczne jest poszerzenie diagnostyki.
• Zmiany w aorcie - na zdjęciach RTG klatki piersiowej można zauważyć zwapnienia w ścianach aorty, co nazywane jest potocznie "aortą miażdżycową”. Po stwierdzeniu tego objawu wskazane jest skonsultowanie się z lekarzem, który może zalecić dalsze badania w kierunku problemów z lipidami czy chorób serca.

Przeprowadzenie badania rentgenowskiego klatki piersiowej w związku z narażeniem na promieniowanie X wymaga skierowania od lekarza. To lekarz ma decyduje o konieczności wykonania takiego badania i jedynie obecność odpowiednich wskazań usprawiedliwia jego przeprowadzenie.