Rak żołądka to jedno z częstszych nowotworów złośliwych, stanowiący około 90% wszystkich przypadków tego typu nowotworu. Inne rodzaje nowotworów, które mogą wystąpić w żołądku, to chłoniaki, rakowiaki oraz guzy stromalne. Około 95% przypadków raka żołądka to rak gruczołowy. Wyróżnia się raka wpustu, gdy rak znajduje się w okolicy wpustu żołądka, oraz raka pozawpustowego.

Istnieje także klasyfikacja opierająca się na obrazie histopatologicznym mikroskopowym, w ramach której rozróżnia się raka gruczołowego typu jelitowego i typu rozlanego. Najczęstszym jest rak pozawpustowy gruczołowy typu jelitowego, który zwykle powstaje na tle przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka spowodowanego zakażeniem H. pylori. Rak wczesny to nowotwór, który nie wykracza poza warstwę błony podśluzowej i nie ma przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych.

Za pojawienie się nowotworu złośliwego najczęściej odpowiadają czynniki genetyczne oraz warunki środowiskowe. To oznacza, że osoba, która ma predyspozycje genetyczne do zachorowania, może rozwinąć nowotwór w wyniku ekspozycji na określone czynniki środowiskowe, takie jak styl życia. Ten sam mechanizm dotyczy raka żołądka.

Najczęstszym typem raka żołądka jest rak gruczołowy typu jelitowego, który zazwyczaj rozwija się na tle przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka, prowadzącego do stopniowego uszkodzenia gruczołów, a następnie do rozwoju tzw. metaplazji jelitowej, dysplazji małego i dużego stopnia, a w końcu do raka. Główną przyczyną zapalenia jest infekcja bakteryjna . Do czynników ryzyka zalicza się starszy wiek, płeć męską, palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu oraz czynniki genetyczne.

Rak gruczołowy typu rozlanego, choć rzadszy, zwykle występuje u młodych osób z genetycznym predyspozycjami do raka żołądka. W związku z tym podtypem raka mogą występować również mutacje genetyczne związane z rakiem piersi u kobiet. Rak rozlany występuje zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Około 30-50% przypadków dziedzicznego raka żołądka związane jest z mutacją w genie CDH1, kodującym kadherynę E.

Rak żołądka jest jednym z często występujących nowotworów złośliwych na całym świecie, rocznie notuje się około 1,1 miliona nowych przypadków i około 800 000 zgonów z tego powodu. W Polsce zapadalność na raka żołądka jest wyższa niż w innych krajach Europy, chociaż maleje ona od ponad 40 lat. Obecnie jest to 5. najczęstszy nowotwór u mężczyzn i 10. u kobiet. Co roku notuje się około 6000 przypadków zachorowań i zgonów. Większość przypadków występuje u osób powyżej 50. roku życia.

W ostatnich latach obserwuje się stały spadek liczby zachorowań. W latach 60. XX wieku w Polsce chorobę stwierdzano u 9,5 tysiąca osób rocznie, natomiast w latach 90. – tylko u 6,5 tysiąca.

Podobne trendy zauważono wcześniej w USA i krajach Europy Zachodniej. Możliwe przyczyny zmniejszenia zachorowalności to: zmiana sposobu przechowywania żywności (z solenia, peklowania i wędzenia na chłodzenie i zamrażanie), większe spożycie owoców i warzyw, niższa częstość zakażenia H. pylori w niektórych populacjach, programy badań przesiewowych w Azji oraz skuteczne kampanie antynikotynowe w Wielkiej Brytanii i USA.

Rak wczesny w postaci małych zmian w błonie śluzowej może przebiegać bezobjawowo, ale mogą pojawić się dolegliwości żołądkowe, takie jak dyskomfort w nadbrzuszu, wzdęcia, odbijanie i nudności. Rak w formie owrzodzenia może powodować bóle w nadbrzuszu, a rzadko występuje krwawienie z przewodu pokarmowego. Ważne jest, aby zauważyć, że te objawy mogą być również wynikiem innych, mniej poważnych schorzeń.

Objawy zaawansowanego raka żołądka obejmują utratę łaknienia, masę ciała i niedożywienie, wczesne uczucie sytości, wymioty, problemy z przełykaniem, stały ból w nadbrzuszu, objawy krwawienia z przewodu pokarmowego, powiększenie węzła chłonnego nad lewym obojczykiem i ewentualne przerzuty. Wczesne wykrycie raka żołądka zdecydowanie zwiększa szanse na pełne wyleczenie!

Często rak żołądka rozwija się bez żadnych objawów. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek symptomów, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem pierwszego kontaktu, który skieruje pacjenta na odpowiednie badania.

Lekarz najpierw przeprowadza szczegółowe wywiad, bada pacjenta, a następnie skierowuje go na dodatkowe badania. Ważnym testem w diagnostyce raka żołądka jest gastroskopia. Gastroskopia umożliwia wykrycie raka na każdym etapie jego rozwoju oraz identyfikację stanów przedrakowych, takich jak zapalenie zanikowe żołądka, metaplazja jelitowa czy dysplazja. Podczas gastroskopii lekarz pobiera wycinki do badania histopatologicznego, na podstawie których można określić histologiczny typ nowotworu, czyli pochodzenie rak komórek.

Badania obrazowe nie są niezbędne do postawienia diagnozy. USG i tomografia komputerowa służą do oceny rozległości i głębokości guza przed operacją oraz mogą ujawnić przerzuty regionalne i odległe. Ponadto lekarz może zlecić badania krwi, które choć nie są pomocne w rozpoznawaniu raka żołądka, mogą być istotne do oceny ogólnego stanu pacjenta. Niedokrwistość z niedoboru żelaza często towarzyszy zaawansowanej postaci raka.

Rak żołądka może być widoczny podczas USG jamy brzusznej, jednak podstawowym badaniem diagnostycznym w przypadku podejrzenia tego nowotworu jest gastroskopia. USG może ujawnić obecność guza żołądka, ale wiele zależy od jego rozmiaru i lokalizacji. Nie jest możliwe określenie rodzaju guza i stwierdzenie, czy to rak, bez wykonania badania histopatologicznego, które wymaga pobrania wycinków podczas gastroskopii.

W przypadku wczesnego stadium raka żołądka, leczenie endoskopowe jest rozważane jako pierwsza opcja, polegająca na usunięciu guza podczas endoskopii. W niektórych przypadkach konieczne jest usunięcie żołądka, natomiast po takim leczeniu konieczne może być leczenie eradykacyjne w celu zmniejszenia ryzyka rozwoju nowotworu. W bardziej zaawansowanych przypadkach raka żołądka niezbędna jest operacja wraz z leczeniem systemowym, takim jak chemioterapia lub radioterapia. W przypadkach bardzo zaawansowanych stosuje się leczenie paliatywne, które poprawia jakość życia pacjenta.

Okres rekonwalescencji po operacji raka żołądka zależy od wielu czynników i może wynosić od kilku tygodni do kilku miesięcy. Pacjenci po operacji może wymagać suplementacji witaminy B₁₂ oraz żelaza.

W przypadku wczesnego raka żołądka, gdzie nowotwór ograniczony jest do błony śluzowej lub podśluzowej żołądka, rokowanie jest najlepsze - około 90% pacjentów przeżywa 5 lat od operacji. Niestety jednak, w Polsce i innych krajach rozwiniętych postać ta jest diagnozowana rzadko. Większość chorych, około 80%, ma zaawansowaną postać raka żołądka w chwili diagnozy. W tych przypadkach przeżycie 5-letnie oscyluje w granicach 10-15%, ale przy pacjentach poddanych radykalnej operacji, której celem jest pełne wyleczenie, wynosi około 30%. Rokowanie po operacji zależy od wielkości usuniętego guza, jego penetracji oraz liczby zajętych węzłów chłonnych.

Czas przeżycia pacjentów z zaawansowanym rakiem żołądka, u których nie miało miejsca leczenie operacyjne z powodu rozległości choroby, jest zróżnicowany - od kilku tygodni lub miesięcy do kilku lat. Wpływ na to mają zarówno cechy biologiczne nowotworu, jak i stan ogólny chorego oraz jego postawa psychiczna. Chorzy o silnej motywacji do życia, wierzący w powodzenie leczenia, charakteryzujący się pozytywnym podejściem, zazwyczaj żyją dłużej. Brak jest dowodów, które sugerowałyby, że zachowanie polegające na "oszczędzaniu się" przynosi korzyści, dlatego zaleca się aktywność i podejmowanie aktywności zawodowej.

Rak żołądka, zarówno wczesny jak i zaawansowany, może dawać przerzuty poprzez limfę lub krew, jednak jest to rzadkie zjawisko. W przypadku zaawansowanego raka, przerzuty mogą dotyczyć okolicznych węzłów chłonnych oraz odległych, na przykład do wątroby.

Osoby po zabiegach operacyjnych (bez względu na ich charakter) oraz nieoperowane osoby powinny regularnie konsultować się z lekarzem rodzinnym, chirurgiem lub onkologiem.

Sposób żywienia po usunięciu żołądka zależy od rodzaju choroby i zastosowanego leczenia. Po radykalnej resekcji żołądka zaleca się spożywanie częstych posiłków (np. 6 razy dziennie) o mniejszych porcjach. Po pewnym czasie od operacji fragment jelita zastępujący usunięty żołądek rozszerza się stopniowo, co pozwala zwiększyć objętość jedzenia. Skład diety nie ma wielkiego znaczenia, jednak w pierwszych miesiącach zaleca się unikanie potraw smażonych i ostrych przypraw. Należy też wystrzegać się produktów powodujących wzdęcia.

Osoby cierpiące na zaawansowaną chorobę nowotworową, które nie miały możliwości przeprowadzenia operacji radykalnej, często cierpią na znaczne zaburzenia apetytu. Z tego powodu, jeśli wykażą chęć spożycia posiłku, należy im podać to, na co mają ochotę.

Ważne jest, aby dieta była bogata w białko (mięso, ryby, sery, jajka, mleko), a nie węglowodany, takie jak ziemniaki czy pieczywo. Dodatkowo, jeśli to możliwe, zalecane jest zachęcanie chorych do umiarkowanej aktywności fizycznej (spacer, zakupy, jazda na rowerze).

Należy leczyć infekcję oraz prowadzić zdrowy styl życia, na przykład zaprzestając palenia papierosów, lecząc otyłość i zwiększając spożycie świeżych, nieprzetworzonych owoców i warzyw. W przypadku występowania stanów przedrakowych i zmian dysplastycznych w żołądku, należy przestrzegać zaleceń lekarza.

Stany przedrakowe w żołądku to zanik lub metaplazja jelitowa błony śluzowej żołądka, które zwiększają ryzyko rozwoju raka żołądka. Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka, wywołane na przykład zakażeniem , prowadzi do tych niekorzystnych zmian. Skuteczne leczenie infekcji (tzw. eradykacja) może zahamować zapalenie, ale zmniejsza ryzyko raka żołądka tylko jeśli zostanie przeprowadzone przed wystąpieniem stanu przedrakowego.