Angina to ostra infekcja migdałków podniebiennych, spowodowana przez różne drobnoustroje, takie jak wirusy lub bakterie.

Czynniki odpowiedzialne za wystąpienie anginy różnią się w zależności od wieku. U dorosłych najczęstszymi sprawcami są wirusy, podczas gdy u dzieci to głównie wirusy i bakterie. Streptococcus pyogenes jest najczęstszą bakterią powodującą anginę zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.

Zakażenie anginą może nastąpić drogą kropelkową lub bezpośrednim kontaktem z chorym człowiekiem. Często jest też bezobjawowym nosicielem paciorkowca.

Do zachorowania najczęściej dochodzi w okresie jesienno-zimowym.

Wśród czynników ryzyka wymienia się kontakt z chorym na infekcyjne zapalenie gardła i migdałków, wiek oraz ryzykowne zachowania seksualne.

Okres inkubacji oraz zakaźności jest zależny od czynnika wywołującego chorobę. W przypadku zakażeń wirusowych, inkubacja trwa od 1 do 6 dni. Osoba chora może zarażać innych już 1-2 dni przed pojawieniem się objawów oraz nawet do 3 tygodni po (w zależności od wirusa). Około 2/3 osób w kontakcie domowym z chorym może ulec zakażeniu.

Okres inkubacji anginy paciorkowcowej wynosi od 12 godzin do 4 dni. Chory może zarażać przez około 24 godziny po rozpoczęciu skutecznej antybiotykoterapii lub nawet do 7 dni po ustąpieniu objawów, jeśli nie było stosowane leczenie antybiotykiem. Ryzyko przeniesienia zakażenia na domowników oscyluje w granicach 25%.

Pierwsze symptomy infekcji gardła

Infekcja gardła spowodowana przez bakterie (paciorkowce β-hemolizujące grupy A – PBHA), znana jako angina paciorkowcowa, charakteryzuje się nagłym pojawieniem. Główne objawy to: intensywny ból gardła i trudności podczas połykania, ból głowy, czasem ból brzucha, nudności i wymioty (częściej u dzieci), oraz gorączka, zazwyczaj powyżej 38°C.

Angina wirusowa z reguły ma łagodniejszy początek, a objawy są mniej nasilone. Mogą pojawić się ból gardła, ból głowy, ból mięśni i stawów, niewielka gorączka lub normalna temperatura ciała, zapalenie gardła, zapalenie spojówek, nieżyt nosa, kaszel, chrypka, czasem nawet biegunka.

Objawy anginy bakteryjnej (ropnej, paciorkowcowej)

Objawy anginy paciorkowcowej obejmują:

• silny ból gardła i trudności podczas połykania
• ból głowy
• czasem ból brzucha, nudności i wymioty (częściej u dzieci)
• gorączka (powyżej 38°C)
• zapalenie gardła i migdałków podniebiennych – błona śluzowa jest zaczerwieniona lub krwistoczerwona, mogą towarzyszyć temu obrzęk
• krwistoczerwony i obrzęknięty języczek podniebienny
• język początkowo obłożony, później malinowy
• wybroczyny (czerwone plamki) na błonie śluzowej podniebienia
• bolesne, powiększone węzły chłonne szyjne przednie.

Choroba zaczyna się nagle. Nie występuje kaszel i nieżyt nosa.

Zapalenia gardła i migdałków wywołane przez inne bakterie

Ostre zapalenie gardła i migdałków może być również spowodowane przez inne bakterie niż paciorkowce. Należą do nich:

1. bakteria , która najczęściej występuje u nastolatków i młodych dorosłych. Objawy mogą być podobne do objawów anginy paciorkowcowej. Często towarzyszy temu wysypka jak w przypadku płonicy, ale bez łuszczenia się skóry.
2. bakteria powoduje często ostre i nawracające zapalenie gardła. Objawy są podobne do anginy paciorkowcowej.

Specyficzną postacią jest angina Plauta i Vincenta. Symptomy obejmują: jednostronny nalot na górnym biegunie migdałka (pod nim owrzodzenie) i silny ból gardła. Częściej występuje u młodych mężczyzn z zaniedbaną higieną jamy ustnej. Pacjenci mogą także skarżyć się na uczucie "zawadzania" w gardle, ból przy połykaniu i cuchnący oddech. Zazwyczaj towarzyszy temu lekki wzrost temperatury ciała.

Ostre wirusowe zapalenie gardła

Wirusy mogą również być przyczyną zapalenia gardła. Objawy zakażenia wirusowego są zwykle łagodniejsze niż w przypadku anginy paciorkowcowej, stopniowo się nasilają i nie osiągają takiego nasilenia. Objawy to między innymi: ból gardła, ból głowy, ból mięśni i stawów, niewielka gorączka lub prawidłowa temperatura ciała, zaczerwienione gardło, zapalenie spojówek, nieżyt nosa, kaszel, chrypka, a czasem nawet owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej i biegunka.

Jak wygląda gardło przy anginie?

Błona śluzowa jest zaczerwieniona lub krwistoczerwona, obrzęknięta, języczek podniebienny jest krwistoczerwony i obrzęknięty. Język może być obłożony (z nalotem) lub malinowy, a na błonie śluzowej podniebienia widoczne są wybroczyny (czerwone kropki).

Ile trwa infekcja gardła? Jak długo objawy się utrzymują?

Większość zapaleń gardła, także bakteryjnych, zazwyczaj ustępuje samoistnie – zakażenie wirusowe po 3–7 dniach, angina paciorkowcowa po 3–4 dniach, nawet bez antybiotyku. Nieleczone zakażenie paciorkowcami wiąże się z większym ryzykiem powikłań ropnych i (rzadko u dorosłych) gorączki reumatycznej. Powikłania u dorosłych są rzadkie.

Jak różnią się objawy anginy wirusowej i bakteryjnej?

Angina bakteryjna, wywołana przez bakterie, najczęściej paciorkowce (PBHA), nazywana jest także ropną anginą. Od wirusowej różni się nasileniem objawów, które występują gwałtowniej i są bardziej intensywne – gorączka jest wyższa, ból gardła silniejszy. W przypadku anginy paciorkowcowej nie ma mowy o neżycie nosa ani kaszlu, podczas gdy przy anginie wirusowej mogą wystąpić te objawy. Ogólne samopoczucie pacjenta zwykle jest gorsze przy anginie paciorkowcowej niż wirusowej.

Ponadto, wiek pacjenta 5–15 lat, zachorowanie zimą lub wczesną wiosną oraz wcześniejszy kontakt z chorym na anginę paciorkowcową lub nosicielem PBHA sugeruje anginę paciorkowcową.

Czy kaszel występuje przy anginie?

W przypadku anginy bakteryjnej (paciorkowcowej) kaszel nie występuje, ale przy anginie wirusowej może się pojawić.

Czy mogą wystąpić objawy kataru podczas anginy?

Podczas anginy bakteryjnej (paciorkowcowej) katar (neżyt nosa) zazwyczaj nie występuje, ale może pojawić się przy anginie wirusowej.

Czy podczas anginy występuje gorączka?

Tak, podczas anginy bakteryjnej (paciorkowcowej) zazwyczaj pojawia się gorączka, często powyżej 38°C. Wirusowe zapalenie gardła często wiąże się z niewielką gorączką lub prawidłową temperaturą ciała.

Czy może wystąpić nudności w czasie anginy?

Tak, zwłaszcza u dzieci w przypadku anginy bakteryjnej (paciorkowcowej).

Czy ból gardła towarzyszy anginie?

Tak, ból gardła podczas anginy może być bardzo intensywny, zwłaszcza przy anginie bakteryjnej (paciorkowcowej) – może sprawiać trudności podczas połykania. Wirusowe zapalenie gardła także wiąże się z bólem gardła, ale zazwyczaj jest on łagodniejszy.

Czy podczas anginy występuje ból brzucha?

Tak, ból brzucha może wystąpić w przypadku anginy bakteryjnej (paciorkowcowej), szczególnie nudności i wymioty u dzieci.

Różnicowanie przyczyny infekcji gardła i migdałków podniebiennych między infekcją wirusową a bakteryjną, szczególnie przez paciorkowce grupy A, jest istotne ze względu na konieczność antybiotykoterapii jedynie w przypadku anginy paciorkowcowej. Jednak różnicowanie oparte wyłącznie na obrazie klinicznym jest czasami trudne z powodu podobieństwa objawów.

Rozpoznanie ustala się na podstawie symptomów i badania przedmiotowego (w tym badania gardła i jamy ustnej oraz oceny węzłów chłonnych).

Częstotliwość objawów klinicznych była podstawą do opracowania skali punktowej wg Centora/McIsaaca, która określa prawdopodobieństwo etiologii paciorkowcowej zapalenia migdałków podniebiennych.

Jeśli lekarz podejrzewa obecność anginy paciorkowcowej u pacjenta, wykonuje szybki test na obecność antygenu PBHA. W razie braku dostępnego testu, może zlecić antybiotyk lub pobiera wymaz do badania bakteriologicznego.

Leczenie zapalenia gardła polega na stosowaniu terapii przyczynowej i objawowej, zależnej od patogenu (czy jest to infekcja bakteryjna czy wirusowa).

W przypadku zapalenia gardła spowodowanego paciorkowcami terapia przyczynowa obejmuje przyjmowanie antybiotyków, najczęściej penicyliny przez 10 dni doustnie. Czasami konieczne jest stosowanie innych antybiotyków zgodnie z zaleceniem lekarza.

Jeśli przyczyną zapalenia gardła są inne bakterie, terapia również polega na stosowaniu antybiotyków, dostosowanych do rodzaju patogenu.

W przypadku infekcji wirusowych nie stosuje się antybiotyków.

Terapia objawowa obejmuje:

• Odpoczynek, zwiększone spożycie płynów (szczególnie w przypadku gorączki).
• Leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe takie jak paracetamol lub NLPZ (np. ibuprofen). W razie potrzeby lekarz może zalecić jednorazowe stosowanie deksametazonu, co skutecznie łagodzi ból gardła.
• Preparaty do ssania o lokalnym działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym (np. zawierające benzydaminę, lidokainę, salicylan choliny).

U dzieci częściej niż u dorosłych przyczyną anginy jest infekcja bakteryjna, najczęściej paciorkowca β-hemolizującego grupy A. Jeśli dziecko uzyska 2 punkty lub więcej w skali punktowej wg Centora/McIsaaca, należy wykonać badanie mikrobiologiczne – szybki test antygenowy na paciorkowca grupy A lub posiew wymazu z gardła. Wykonywanie szybkiego testu dla osób z mniejszą liczbą punktów nie jest zalecane. Ujemny wynik testu u dziecka z podejrzeniem anginy paciorkowcowej może wymagać dodatkowego badania wymazu z gardła.

Leczenie anginy paciorkowcowej u dzieci polega na stosowaniu antybiotyków – zazwyczaj penicyliny fenoksymetylowej. Dawka antybiotyku jest dostosowana do masy ciała dziecka i podawana co 8-12 godzin. W przypadku nietolerancji penicyliny, można zastosować inne antybiotyki. Leczenie trwa 10 dni, pomimo ustąpienia objawów. Ważne jest również zapewnienie dziecku odpowiedniego nawodnienia, leków przeciwzapalnych i przeciwgorączkowych oraz leków miejscowych na ból gardła.

Stosowanie antybiotyków skraca czas zakaźności, redukuje objawy i zmniejsza ryzyko powikłań, takich jak gorączka reumatyczna czy ostre zapalenie ucha środkowego.

Dzieci powinny pozostać w domu przez pierwsze 24 godziny leczenia antybiotykami, a następnie, po ustąpieniu zakażenia, decyzja o powrocie do szkoły powinna zależeć od ogólnego stanu zdrowia. Nie ma potrzeby izolowania dziecka przez cały okres leczenia antybiotykami.

Do komplikacji anginy paciorkowcowej zaliczają się:

1. powikłania ropne (wcześnie) - ropień okołogardłowy, ropne zapalenie węzłów chłonnych szyjnych, ropne zapalenie ucha środkowego i/lub wyrostka sutkowatego, ropne zapalenie zatok przynosowych
2. późne powikłania immunologiczne (bardzo rzadko u dorosłych) - gorączka reumatyczna, ostre kłębuszkowe zapalenie nerek
3. inne (bardzo rzadko) - zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych