Owsiki to pasożyty zarażające tylko ludzi. Sposób zarażenia jest prosty i polega na przenoszeniu jaj przez skażone ręce – bezpośrednio od chorej osoby lub pośrednio poprzez bieliznę, odzież, pościel, ręczniki, zabawki, deski sedesowe, urządzenia sanitarne lub skażony pokarm. Często zarażenie następuje poprzez drapanie okolic odbytu. Może również dojść do ponownego zarażenia, gdy larwa wylęga się w okolicy okołoodbytowej i ponownie dostaje się do przewodu pokarmowego żywiciela.

Ryzyko zarażenia owsikami wzrasta w przypadku:

1. braku higieny
2. pracy w żłobku, przedszkolu, domu dziecka
3. obecności owsicy u innych domowników.

Okres wylęgania jaj – od infekcji do pojawienia się jaj w kale – trwa od 2 do 8 tygodni, a osoba zarażona pozostaje źródłem infekcji dla innych przez cały ten czas. Jaja owsików tracą zakaźność po 1–2 dniach w suchym i ciepłym środowisku, ale w warunkach wilgotnych i chłodnych mogą pozostawać zakaźne nawet przez 2–3 tygodnie. Są one odporne na działanie chloru.

Owsica jest często spotykana na całym świecie, zwłaszcza u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Jest jedną z najczęstszych chorób wywołanych pasożytami w krajach rozwiniętych, niezależnie od warunków społeczno-ekonomicznych. Jednak poprawa standardów higieny przyczynia się do zmniejszenia liczby zachorowań. W Polsce owsica jest najczęstszym pasożytem u dzieci, zarażonych około 16% dzieci w wieku 7 lat.

Zarażenie zazwyczaj przebiega bezobjawowo.

Główne symptomy obejmują:

• świąd okolicy odbytu, szczególnie w nocy
• niepokój oraz płaczliwość u dzieci
• zaburzenia snu

Niekiedy mogą wystąpić utrata apetytu, drażliwość oraz wtórne zakażenia bakteryjne skóry w okolicy odbytu. Rzadko owsiki mogą prowadzić do zapalenia żeńskich narządów płciowych, układu moczowego lub przewlekłego zapalenia otrzewnej miednicy mniejszej.

Owsiki mają wygląd podobny do delikatnych, białych nitki, które można zaobserwować w stolcu lub w okolicach odbytu. Najbardziej widoczne gołym okiem są samice, których długość wynosi od 8 do 13 mm.

Charakterystyczne dla owsików są jaja, które przypominają ziarna kawy (larwa zwinięta wewnątrz jaja tworzy charakterystyczną podłużną bruzdę). Jaja owsików nie są widoczne gołym okiem.

W celu diagnozy owsicy konieczne jest wykrycie jaj pasożyta pod mikroskopem w wymazie z okolic okołoodbytowych. Próbki do badań należy pobierać rano, przed wypróżnieniem lub kąpielą, za pomocą samoprzylepnej taśmy celofanowej naklejanej na skórę w okolicy odbytu (test taśmy celofanowej). Po przesłaniu do laboratorium próbka jest analizowana pod mikroskopem. Zaleca się powtórzenie testu przez kilka kolejnych dni w celu uzyskania bardziej wiarygodnego wyniku. Standardowe badanie stolca nie jest skuteczne w wykrywaniu owsicy, ponieważ jaja pasożyta nie są wydalane w kale.

Zalecenia ogólne to między innymi regularne sprzątanie mieszkania (usuwanie kurzu), codzienna zmiana bielizny osobistej, częsta zmiana pościeli i ręczników (należy je prać w gorącej wodzie), przycinanie paznokci oraz codzienny poranny prysznic (usuwa większość jaj ze skóry).

Skuteczną metodą ograniczającą autoinwazję jest codzienne poranne podmywanie okolicy odbytu ciepłą wodą z mydłem.

Lekarz może przepisać leki przeciwpasożytnicze, takie jak pyrantel, mebendazol lub albendazol, które należy przyjmować doustnie jednorazowo. Leczenie powinno być powtórzone po 2 tygodniach ze względu na częste ponowne zarażenia (tzw. reinwazje). Nawroty należy leczyć tak samo jak pierwsze zarażenie. Ważne jest, aby wszystkich współmieszkańców i osoby z bliskiego kontaktu leczyć jednocześnie. W dniu leczenia ważne jest dokładne sprzątanie mieszkania oraz zmiana bielizny osobistej i pościeli.

Aby uniknąć zarażenia owsicą, należy przestrzegać zasad higieny, takie jak regularne mycie rąk ciepłą wodą z mydłem przed jedzeniem i po skorzystaniu z toalety. Ważne jest również unikanie obgryzania paznokci i drapania okolic odbytu, mycie owoców i warzyw oraz unikanie spożywania pokarmów nieznanego pochodzenia.