Zespół nadmiernego wzrostu bakterii nie należy do często występujących schorzeń układu pokarmowego. Ze względu na zróżnicowane kryteria diagnostyczne, częstość występowania SIBO podaje się w różnych zakresach: od 0% do 20% wśród populacji osób zdrowych, od 4% do 78% u pacjentów z zespołem jelita drażliwego, od 9% do 67% u chorych na celiakię, od 8% do 44% u chorych na cukrzycę, od 34% do 92% u pacjentów z przewlekłym zapaleniem trzustki, około 50% u chorych na chorobę Parkinsona.

Objawy zespołu nadmiernego wzrostu bakterii (SIBO) nie są specyficzne tylko dla tej choroby.

Najczęstsze objawy to:

1. wzdęcia brzucha (nadmierna produkcja i uwalnianie gazów)
2. przewlekła biegunka (wodnista lub tłuszczowa – trudna do spłukania)
3. ból brzucha
4. uczucie pełności w jamie brzusznej
5. zaparcia.

W zaawansowanych przypadkach mogą pojawić się dodatkowo:

1. utrata masy ciała i niedożywienie
2. obrzęki
3. objawy niedoboru witamin A i D – np. osteomalacja i osteoporoza, tężyczka, zmiany skórne, kurza ślepota,
4. objawy niedoboru witaminy B₁₂ – np. zaburzenia neurologiczne, niedokrwistość z niedoboru witaminy B₁₂
5. zmiany skórne – rumień guzowaty, osutki plamisto-grudkowe.

U niektórych pacjentów z SIBO może wystąpić powiększenie obwodu brzucha. Niektórzy pacjenci nie wykazują żadnych objawów chorobowych.

Jeśli pojawią się jakiekolwiek symptomy, konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem. Objawy związane z zespołem nadmiernej proliferacji bakterii w jelitach nie są specyficzne i mogą być obecne w wielu innych schorzeniach przewodu pokarmowego. Szczególnie niepokojące są przypadki niezamierzonej utraty masy ciała, przewlekłej biegunki oraz objawów niedokrwistości.

Po przeprowadzeniu wywiadu dotyczącego objawów oraz zbadaniu pacjenta, lekarz zleci dodatkowe badania w przypadku podejrzenia SIBO.

Badania te obejmują:

• badania laboratoryjne krwi (morfologia krwi, stężenie witaminy B12, albumina, kwas foliowy)
• testy oddechowe (wodorowy test oddechowy),
• badanie bakteriologiczne treści pobranej z jelita (podczas endoskopii),
• RTG przewodu pokarmowego (tzw. wlew kontrastowy)
• endoskopię.

Badanie wodorowego testu oddechowego, na przykład z glukozą lub laktulozą, jest nieinwazyjną metodą do identyfikacji SIBO. Produkcja wodoru u ludzi związana jest wyłącznie z działalnością bakterii w jelitach, które fermentują cukry. Wodór powstający w jelicie jest wchłaniany do krwi i wydalany przez płuca; istnieje ściśła korelacja między produkcją wodoru w jelitach a jego wydalaniem przez płuca.

Przed badaniem pacjent nie powinien zażywać antybiotyków przez co najmniej 4 tygodnie, leków prokinetycznych i przeczyszczających przez co najmniej 1 tydzień. W dniu poprzedzającym test, pacjent powinien unikać spożycia pokarmów podlegających fermentacji (np. węglowodanów złożonych). Pacjent powinien być na czczo przez 8-12 godzin przed badaniem, nie palić tytoniu i ograniczyć wysiłek fizyczny.

Początkowo pobierana jest próbka wydychanego powietrza (czas 0). Następnie pacjent spożywa 75 g glukozy lub 10 g laktulozy, lub 25 g laktozy. Kolejne pomiary ilości wodoru wydychanego wykonywane są co 30 minut przez 2 godziny po spożyciu węglowodanu.

Warto pamiętać, że nie istnieje pojedyncze badanie diagnostyczne, które zapewniłoby jednoznaczne ustalenie diagnozy. Często potwierdzenie wstępnego rozpoznania jest uzyskiwane dopiero po ustąpieniu objawów po leczeniu przeciwbakteryjnym (antybiotykoterapii).

Terapią jest redukcja populacji bakterii w jelicie cienkim, co prowadzi do zmniejszenia objawów. Istotne jest leczenie choroby podstawowej oraz eliminacja czynników sprzyjających SIBO, takich jak korekta chirurgiczna anatomii jelit (jeśli jest to przyczyna SIBO) oraz ewentualne odstawienie leków – należy przeanalizować konieczność stosowania leków obniżających kwas solny w żołądku lub hamujących perystaltykę jelit (np. opioidów).

Niektóre badania wykazały korzystny wpływ diety o niskiej zawartości fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli – tzw. dieta FODMAP.

Podstawą terapii są antybiotyki. Lekarz dobierze odpowiedni schemat leczenia, przepisując antybiotyki skuteczne przeciwko bakteriom Gram-ujemnym tlenowym i beztlenowym. Najczęściej stosowane są ryfaksymina, kotrimoksazol, cyprofloksacyna, norfloksacyna, metronidazol, amoksycylina z kwasem klawulanowym, doksycylina, tetracyklina.

W przypadku niedoborów witamin: A, D, E i B₁₂, zaleca się odpowiednią suplementację.

Leczenie wspomagające może obejmować stosowanie cholestyraminy (zmniejszającej biegunkę) lub leków prokinetycznych (w przypadku zaparć).

Nie zaleca się stosowania probiotyków ani przeszczepiania mikrobioty jelitowej.

Leki należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza – nie należy zmieniać dawek ani długości leczenia na własną rękę.

Zarówno interwencja naprawiająca wadę anatomiczną, jak i terapia antybiotykami mają zazwyczaj pozytywne skutki. U niektórych pacjentów SIBO może powracać po pierwszym leczeniu antybiotykami, co oznacza konieczność ponownego podjęcia terapii.

U osób, u których SIBO jest wynikiem zmian anatomicznych, trwałe wyleczenie bez chirurgicznego korygowania tych zmian może być niemożliwe.

Brak możliwości wystąpienia takiego ryzyka. Choroba rozwija się na skutek namnażania się flory jelitowej pacjenta w sprzyjających warunkach anatomicznych, zwłaszcza po operacjach wyłączających fragment jelita cienkiego z funkcji.