Trąd to choroba zakaźna wywołana przez bakterie Mycobacterium leprae. Choć kiedyś uważano ją za bardzo zakaźną i wyniszczającą, obecnie występuje rzadko i jest stosunkowo łatwa do leczenia.

Zakażenie przenosi się głównie drogą kropelkową, ale nie jest możliwe poprzez dotyk. Pancerniki i małpy mogą być rezerwuarem tego zakażenia. Chorują na nią głównie mężczyźni i objawia się uszkodzeniem nerwów oraz zmianami skórnymi.

Trąd występuje głównie w Azji, Afryce oraz obu Amerykach, a liczba przypadków rocznie maleje.

Bakterie odpowiedzialne za trąd rozmnażają się bardzo powoli (ich liczba podwaja się co około 2 tygodnie), dlatego objawy tej choroby mogą pojawić się nawet po 2-10 latach od zakażenia i dotyczą głównie skóry, nerwów i błon śluzowych. Są to między innymi: zmiany skórne, które mogą być depigmentowane lub hiperpigmentowane, guzy skórne, zgrubienia, twardnienie, wysuszenie skóry, utrata rzęs i brwi, silne, nagłe bóle, brak czucia w obszarze dotkniętej skóry, osłabienie siły mięśniowej lub porażenie głównie dłoni i stóp (upadek stopy, ręka zdeformowana), zaburzenia widzenia: owrzodzenia rogówki, zaćma, aż do ślepoty, zgrubiałe, wyczuwalne nerwy obwodowe, głównie w okolicach łokcia i kolana, uszkodzenie chrząstki nosa z uwypukleniem i zatkaniem nosa, krwawienia z nosa, owrzodzenia na podeszwach stóp. Bakterie rozwijają się dobrze w temperaturze 27-30°C, dlatego zaawansowane zmiany skórne zwykle występują na zimnych częściach ciała (twarz, uszy, nadgarstki, łokcie, pośladki, kolana), podczas gdy obszary ciepłe, takie jak pachwiny, owłosiona skóra głowy czy pachy, zazwyczaj nie są dotknięte. Pojawienie się poszczególnych objawów klinicznych zależy od reakcji układu immunologicznego na rozwijające się bakterie:

• Osoby z silną reakcją układu immunologicznego na prątki rozwijają postać tuberkuloidową trądu, w której zmiany skórne są ograniczone, a nerwy obwodowe są zajmowane niesymetrycznie. Zmiany skórne są zwykle wyraźnie odgraniczone, blade, zazwyczaj okrągłe lub owalne, łuszczące się z zaczerwienionym brzegiem. Przeważnie pojawiają się na pośladkach, twarzy, kończynach. Średnio objawy pojawiają się około 4 lat po zakażeniu.
• Osoby z minimalną reakcją układu immunologicznego na prątki prezentują postać lepromatyczną trądu, charakteryzującą się rozległymi, zaawansowanymi zmianami skórnymi i symetrycznym zajęciem nerwów obwodowych. W tej formie trądu obserwuje się tzw. "lwią twarz" związaną z nacieczeniem i marszczeniem skóry twarzy. Objawy pojawiają się średnio po około 10 latach od zakażenia.

Trądem należy podejrzewać jedynie osoby, które przebywały długo na obszarach endemicznych choroby. W przypadku zaobserwowania opisanych symptomów, należy udać się do lekarza.

nie rośnie na standardowych podłożach bakteriologicznych, a jedynie w hodowlach tkankowych. Istnieją testy serologiczne i molekularne, ale ich skuteczność w diagnozie trądu jest ograniczona. Pewność diagnozy można uzyskać poprzez badanie wycinka zmian skórnych lub wydzieliny z nosa.

W terapii trądu stosuje się kombinację kilku leków przeciwbakteryjnych przez okres od pół roku do dwóch lat. Dodatkowo podawane są kortykosteroidy i leki przeciwbólowe. Zabiegi chirurgiczne mają na celu przywrócenie funkcji uszkodzonych nerwów, poprawę wzroku oraz estetyczną poprawę uszkodzonych narządów, takich jak usuwanie zaćmy czy rekonstrukcja nosa.

Pełne wyleczenie trądu jest możliwe. Choroba bardzo rzadko prowadzi do zgonu, jednak na świecie żyje około 2 milionów osób z różnym stopniem niepełnosprawności związanej z trądem.

Po zakończeniu leczenia trądu zaleca się regularne kontrole u specjalisty przez 5-10 lat celem wczesnego wykrycia ewentualnego nawrotu choroby, który występuje u 1% pacjentów po leczeniu.

Ryzyko zakażenia trądem po kontakcie z chorym jest niskie i zależy głównie od stanu układu immunologicznego. Tylko niewielki odsetek populacji jest podatny na infekcję. Szczepionka ochronna nie istnieje, dlatego antybiotyczna profilaktyka nie jest konieczna.