Problemy żołądkowe to nie choroba, ale objawy różnych schorzeń.

Uczucie nudności to nieprzyjemne odczucie chęci wymiotowania, bez bólu.

Wymioty to gwałtowne wyrzucenie treści żołądka z ust, spowodowane skurczami mięśni brzucha i klatki piersiowej. Często poprzedzają je nudności, ale czasem pojawiają się niespodziewanie.

Regurgitacja to cofanie się treści żołądkowej do jamy ustnej bez wysiłku lub charakterystycznych odruchów wymiotnych.

Ruminacja (przeżuwanie) to żucie i połykanie pokarmu cofającego się z żołądka do jamy ustnej po zwiększeniu ciśnienia w jamie brzusznej kilka minut po posiłku.

Problemy z żołądkiem, nudności i wymioty często występują razem, towarzysząc innym objawom takim jak ból w nadbrzuszu, zgaga, odbijanie i utrata apetytu.

Ośrodek, który wywołuje nudności, znajduje się w rdzeniu przedłużonym i otrzymuje informacje z chemoreceptorów w mózgu. Bodźce, które wyzwalają wymioty, dochodzą z różnych miejsc, takich jak gardło, jam brzusznych, serca, ucha wewnętrznego, a nawet z ośrodków kory mózgowej.

Odruch wymiotny jest realizowany poprzez skurcze mięśni żołądka i przełyku, co prowadzi do wyrzucania treści żołądkowej na zewnątrz. Wysiłek wymiotny ma na celu usuwanie toksyn lub drobnoustrojów z organizmu, zwłaszcza z przewodu pokarmowego.

Nudności i wymioty są często związane z różnymi stanami, takimi jak nadużycie alkoholu, stres czy wczesny okres ciąży. Istnieją jednak sytuacje, gdzie mogą być objawem poważnych chorób.

Wymioty ostre trwają zazwyczaj 1-2 dni i mogą być spowodowane przez różne czynniki, takie jak infekcje, leki, toksyny zewnętrzne (np. alkohol) lub endogenne (np. kwasica ketonowa). Natomiast wymioty przewlekłe, trwające dłużej niż 7 dni, mogą być objawem chorób przewlekłych, w tym również psychicznych.

Przyczynami wymiotów mogą być różne czynniki, takie jak leki (np. cytostatyki, opioidy), choroby ośrodkowego układu nerwowego, choroby psychiczne, choroby błędnika, choroby przewodu pokarmowego i otrzewnej, choroby dróg żółciowych, choroby wątroby, choroby trzustki, choroby gruczołów wewnątrzwydzielniczych, choroby układu moczowego, inne choroby oraz przyczyny fizjologiczne (np. ciąża).

Wymioty krótko po posiłku mogą być spowodowane przez wiele różnych czynników, takich jak zawężenie odźwiernika żołądka (najczęściej związane z chorobą wrzodową lub nowotworem), ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego, zapalenie trzustki lub żołądka, nadwrażliwość pokarmowa, a nawet zaburzenia psychiczne, takie jak jadłowstręt psychiczny, bulimia czy depresja.

Wymioty są bardzo uciążliwe i nieprzyjemne, budzą naturalny niepokój. Dodatkowo, często lekarz na początku nie potrafi określić przyczyny wymiotów, co może zwiększać strach pacjenta. Ważne jest odróżnienie wymiotów od regurgitacji lub ruminacji.

Niezależnie od przyczyny, wymioty powodują szkodliwe skutki związane z utratą wody i elektrolitów. Duża utrata wody może prowadzić do odwodnienia, a brak elektrolitów może powodować różne zaburzenia, włącznie z groźnymi nieprawidłowościami pracy serca i objawami neurologicznymi. Dlatego ważne jest nie tylko zdiagnozowanie przyczyny wymiotów i wdrożenie odpowiedniego leczenia, ale także uzupełnienie utraconych płynów i elektrolitów, co jest szczególnie pilne u dzieci i osób starszych. Wyrównywanie tych strat wymaga podawania odpowiednich płynów wieloelektrolitowych, czasem nawet drogą dożylną.

Ponadto, wymioty mogą prowadzić do różnych powikłań, takich jak zapalenie płuc spowodowane zachłyśnięciem, pęknięcie ściany przełyku, linijne pęknięcia błony śluzowej w okolicach połączenia żołądkowo-przełykowego oraz niedożywienie przy długotrwałych wymiotach.

Rozpoznanie polega na zebraniu informacji, przeprowadzeniu badania fizykalnego i dodatkowych badań. Zwykle dokładny wywiad i badanie fizykalne pozwalają na ustalenie diagnozy – charakterystyczne objawy, takie jak biegunka przy zatruciu pokarmowym, zawroty głowy przy chorobach błędnika czy ból głowy przy zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, mogą wskazywać na konkretną chorobę.

W niektórych przypadkach powód wymiotów jest oczywisty, np. u pacjentów z nowotworem lub po spożyciu alkoholu, ale w przypadku niejasnych nudności, zwłaszcza u kobiet podejrzewanych o ciążę, należy wykonać test ciążowy przed zastosowaniem jakichkolwiek leków. W przypadkach trudniejszych do zdiagnozowania pomocne mogą okazać się badania laboratoryjne krwi, takie jak oznaczenie poziomu glukozy czy kreatyniny, a także badanie moczu. W sytuacjach gdy pierwsza ocena pacjenta nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o przyczynę nudności i wymiotów, lekarz może zdecydować się na bardziej zaawansowaną diagnostykę, np. badania obrazowe, nakłucie lędźwiowe, badanie radiologiczne, elektrokardiografię czy endoskopię górnego odcinka przewodu pokarmowego. Wymioty mogą być objawem poważnego stanu, jakim jest niedrożność przewodu pokarmowego, wymagającym natychmiastowego leczenia chirurgicznego.

W przypadkach przewlekłych wymiotów, trwających ponad 7 dni, konieczna może być dodatkowa diagnostyka oraz konsultacje specjalistów, takich jak endokrynolog, gastroenterolog, psycholog czy psychiatra. W niektórych sytuacjach nie udaje się jednak ustalić przyczyny nudności i wymiotów, co może wymagać dalszych badań i konsultacji. W takich przypadkach istotne jest różnicowanie przyczyn oraz kompleksowa ocena stanu pacjenta.

Nudności i wymioty łagodne, wynikające z różnych przyczyn (np. choroba lokomocyjna, nadużycie alkoholu, potwierdzona ciąża, przykre zapachy czy wyobrażenia) zazwyczaj nie wymagają pilnej wizyty u lekarza. Często wystarczy unikanie czynników wywołujących dolegliwości. Można próbować łagodzić nudności poprzez głębokie i spokojne oddychanie. W niektórych sytuacjach pozostawienie wymiotów bez interwencji jest naturalną reakcją obronną organizmu (jak w przypadku nadmiernego spożycia alkoholu). W niektórych przypadkach nie zawsze jest konieczne leczenie wymiotów u kobiet w ciąży, choć w przypadku silnych i uporczywych wymiotów należy skonsultować się z lekarzem ginekologiem.

Osoby, które znają przyczynę swoich wymiotów i doświadczają ich cyklicznie, powinny starać się unikać czynników i pokarmów, które je wywołują (szczególnie w przypadku chorób układu pokarmowego, wątroby, trzustki czy dróg żółciowych). Należy też omijać leki, które mogą wywoływać nudności i wymioty (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne, preparaty z naparstnicy).

Jeśli przyczyna wymiotów jest niejasna i występują one regularnie lub przewlekłe, zaleca się skonsultowanie się z lekarzem rodzinnym.

Osoby cierpiące na choroby powodujące nudności i wymioty, takie jak depresja, cukrzyca, choroby nerek czy tarczycy, powinny otrzymać odpowiednie leczenie ukierunkowane na chorobę podstawową.

Pilna konsultacja lekarza jest konieczna, gdy wymioty rozwijają się nagłym tempem lub towarzyszą im inne ciężkie objawy zdrowotne, takie jak wysoka gorączka, silny ból głowy, klatki piersiowej, jamy brzusznej lub okolicy lędźwiowej. Objawem alarmowym są również wymioty z krwią lub tzw. wymioty fusowate, które zawierają treść przypominającą fusy z kawy i mogą świadczyć o krwawieniu z przewodu pokarmowego.

Należy pamiętać, że ciężkie wymioty mogą prowadzić do poważnego odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych.