Guzki krwawnicze to naturalna struktura w okolicy odbytu. Stanowią trzy poduszkowate naczynia żylne wypełnione krwią. Dzielą się na guzki wewnętrzne pochodzące z górnego splotu żył odbytniczych i guzki zewnętrzne pochodzące z dolnego splotu odbytniczego. Ograniczeniem między nimi jest linia grzebieniasta, czyli krawędź odbytu. Ich główną rolą jest uszczelnianie odbytu, ułatwiając pełną kontrolę nad wydalaniem gazów i kału.

Gdy guzki krwawnicze stają się nadmiernie wypełnione krwią, objawiają się jako hemoroidy. Hemoroidy zewnętrzne są widoczne jako sinawe guzki w okolicach odbytu. Hemoroidy wewnętrzne można wyczuć palcem podczas bezpośredniego badania odbytu. W zależności od tego, który splot żylny jest powiększony, wyróżnia się hemoroidy wewnętrzne, niewidoczne w początkowej fazie choroby, i hemoroidy zewnętrzne, widoczne w okolicach odbytu. Hemoroidy są dość częste, występują u około 11% populacji ogólnej, ze szczególnym nasileniem między 45. a 65. rokiem życia.

Inne choroby okolicy odbytu, podobne w objawach do hemoroidów, to szczelina odbytu, przetoki, ropnie odbytowo-odbytnicze, zapalenie zwieraczy odbytu.

Przyczyna powiększenia guzków krwawniczych nie została jeszcze w pełni wyjaśniona. Istnieje pogląd, że jest to wynik współdziałania wielu czynników związanych z stylem życia, dietą, wykonywanym zawodem, a także wysiłkiem fizycznym, ciążą i porodem. Uważa się, że zwiększenie guzków krwawniczych (inaczej hemoroidy) wiąże się z przemijającym lub stałym wzrostem ciśnienia lub zastojem w naczyniach żylnych odbytu. Może to wystąpić zarówno w codziennych, zwykłych sytuacjach, jak i w przypadku poważniejszych problemów zdrowotnych. Pierwsza grupa, częściej spotykana, obejmuje:

• nawykowe zaparcie,
• biegunkę,
• ciążę,
• siedzący tryb życia,
• biegi długodystansowe.

Hemoroidy mogą również wystąpić u osób z poważniejszymi, rzadszymi schorzeniami, takimi jak:

• marskość wątroby,
• guzy miednicy mniejszej,
• wrodzony brak zastawek żylnych w żyłach trzewnych.

Dominującym symptomem jest wydzielanie krwi z odbytu. Oznacza to wypływ krwi świeżej, która towarzyszy wypróżnieniu, zwłaszcza przy zwiększonym wysiłku podczas wypróżniania przy zaparciach. Obecność skrzepów krwi, ciemnoczerwona krew lub czarny kolor stolca wskazują na inne, zwykle poważniejsze schorzenia. W przypadku intensywnego krwawienia, krew jest widoczna w misce sedesowej, podczas gdy w przypadku mniejszego natężenia widoczne są jedynie pasemka krwi pokrywające kał lub tylko ślady krwi na papierze toaletowym. Krwawienie z hemoroidów jest najczęstszą przyczyną wypływu krwi świeżej, czerwonej z odbytu. Zwykle hemoroidy nie prowadzą do niedokrwistości, ale w przypadku obfitych i częstych krwawień może dojść nawet do poważnej niedokrwistości.

Inne objawy hemoroidów to:

• świąd
• pieczenie w okolicy odbytu,
• ból, podrażnienie, dyskomfort w okolicy odbytu,
• uczucie niecałkowitego wypróżnienia,
• wyciek śluzu,
• hemoroidy wewnętrzne, które podczas napinania podczas wypróżniania mogą wypadać na zewnątrz i cofają się automatycznie do kanału odbytu. Czasami konieczne jest ich ręczne cofnięcie, a w zaawansowanych przypadkach mogą ulec zadzierzgnięciu i nie da się ich cofnąć do środka. W takich przypadkach hemoroidy są stale widoczne na zewnątrz odbytu i mogą być bolesne.

W przypadku wystąpienia zakrzepu w guzku krwawniczym zewnętrznym lub pęknięcia żyły, pojawia się bolesna okrągła, sinawa grudka widoczna na skórze w okolicy odbytu. Po ustąpieniu ostrego stanu ból zmniejsza się, guzek z zakrzepem zmniejsza się i tworzy się fałd skórny.

Rozpoznanie hemoroidów opiera się na badaniu proktologicznym – lekarz przeprowadza oględziny okolicy odbytu i następnie bada pacjenta palcem przez odbyt. Hemoroidy zewnętrzne są widoczne jako sinawe guzki w okolicach odbytu, natomiast hemoroidy wewnętrzne są wyczuwane podczas bezpośredniego badania przez odbyt. Następnie lekarz wykonuje badanie wziernikiem, zw. anoskopem, aby obejrzeć hemoroidy wewnętrzne. Jest to stożkowaty wziernik z przeziernego plastiku, umożliwiający oglądanie wnętrza odbytnicy. W celu bardziej szczegółowej oceny odbytnicy można przeprowadzić rektoskopię (proktoskopię), z użyciem dłuższego tubusa.

Ważne jest wykluczenie innych przyczyn krwawienia, takich jak rak jelita grubego. Dlatego przed rozpoczęciem leczenia zaleca się wykonanie kolonoskopii u większości pacjentów. Należy pamiętać, że obecność hemoroidów nie wyklucza obecności raka jelita grubego.

Chorobę hemoroidalną można podzielić na 4 stopnie:
I – powiększenie guzków bez ich wypadania na zewnątrz
II – guzki wypadają na zewnątrz podczas wypróżniania, ale cofają się samoistnie
III – guzki wypadają podczas wypróżniania i wymagają manualnego odprowadzenia
IV – guzki pozostają na zewnątrz, nie cofają się i mogą ulec zakrzepicy.

Najlepszym sposobem na dokładne obejrzenie wnętrza jelita jest kolonoskopia. Jest to badanie endoskopem, wprowadzanym do kątnicy, czyli początkowego odcinka jelita grubego. Obraz z kamery umieszczonej na końcu endoskopu jest przesyłany na monitor, umożliwiając dokładną obserwację wnętrza jelita.

Specjalistą zajmującym się chorobami odbytu jest proktolog.

Leczenie hemoroidów zależy od nasilenia objawów i stopnia zaawansowania oraz wieku i stanu ogólnego pacjenta. Stosuje się terapie zachowawcze i zabiegowe. Celem leczenia jest poprawa jakości życia, dlatego decyzja o podjęciu i wyborze metody interwencji powinna być podejmowana indywidualnie, po dokładnym rozważeniu korzyści i możliwych ryzyk interwencji.

Leczenie zachowawcze (rekomendowane we wszystkich stadiach choroby) obejmuje:

• zmiany w diecie przeciwzaparciowej z ograniczeniem ostrej żywności oraz unikaniem używek,
• stosowanie leków poprawiających jędrność ścian naczyń żylnych i redukujących ich przepuszczalność (z hesperydyną, wyciągiem z ruszczyka lub diosminą),
• stosowanie maści i czopków o działaniu przeciwzapalnym i ochronnym miejscowo (z hydrokortyzonem, tlenkiem cynku, kwasem hialuronowym).

Leczenie zachowawcze jest skuteczne u wielu pacjentów, szczególnie gdy hemoroidy nie są zaawansowane. W przypadku nieskuteczności tego rodzaju leczenia, rozważane są metody mało inwazyjne, takie jak: zamknięcie hemoroidów gumowymi opaskami („gumkowanie”), skleroterapia polegająca na podawaniu chemicznych substancji blokujących dopływ krwi do hemoroidów, laserowa koagulacja energią cieplną, elektrokoagulacja lub krioterapia. Zabiegi mało inwazyjne wiążą się z ryzykiem nawrotu hemoroidów.

W przypadkach zaawansowanych, gdy metody mało inwazyjne zawodzą, stosuje się leczenie operacyjne, polegające na usunięciu guzków krwawniczych. Operacja jest bolesna i niesie ze sobą większe ryzyko powikłań. Po zabiegu mogą wystąpić komplikacje wczesne (krwawienie, infekcja, zatrzymanie moczu) oraz późne (przetoki lub nawrót choroby hemoroidalnej). Rzadko dochodzi do nietrzymania gazów i stolca.

Najlepszym sposobem zapobiegania hemoroidom jest regularna defekacja miękkim, plastycznym stolcem oraz niepowstrzymywanie się przed oddawaniem stolca. Ważne jest też kształtowanie nawyku regularnych wypróżnień. Należy również dbać o higienę okolicy odbytu poprzez mycie jej ciepłą wodą, bez użycia mydła lub z pomocą specjalnych środków. Kluczowa jest odpowiednia dieta bogata w błonnik oraz unikanie potraw sprzyjających zaparciom, takich jak czekolada czy mocna herbata. Zaleca się również umiarkowaną aktywność fizyczną oraz unikanie sytuacji, które mogą zwiększyć ciśnienie w jamie brzusznej, np. unikanie dźwigania. Osobom prowadzącym siedzący tryb życia zaleca się regularne przerwy na krótkie ćwiczenia lub spacery.

Chociaż hemoroidy są głównym powodem krwawienia z odbytu, nie można wykluczyć możliwości innej, poważniejszej przyczyny tego objawu. Dlatego w przypadku wystąpienia krwawienia, szczególnie u osób po 45. roku życia i u pacjentów z niedokrwistością z niedoboru żelaza, zaleca się wykonanie kolonoskopii.

Tak. Istnieje dwa sposoby. Po pierwsze, jeśli sposób żywienia nie sprzyja regularnym wypróżnieniom i powoduje zaparcia, zmiana diety, która promuje prawidłowe wypróżnienia, może zmniejszyć ryzyko krwawienia z hemoroidów. Po drugie, istnieją potrawy, które zwiększają ryzyko krwawienia poprzez przekrwienie narządów miednicy małej. Do nich zalicza się ostre przyprawy i alkohol. Często pacjenci zauważają, że po spożyciu mocno przyprawionego jedzenia i alkoholu występuje krwawienie z odbytu, które często jest obfitsze niż zwykle.

Po zakończeniu ciąży, zazwyczaj hemoroidy ustępują lub przestają krwawić. Istotne jest regularne funkcjonowanie jelit, unikanie podnoszenia ciężarów i utrzymanie zdrowej masy ciała, która czasem nadmiernie wzrasta w trakcie ciąży.

Tak. Odnosi się to do osób, które przyjmują leki przeciwpłytkowe i przeciwkrzepliwe, zazwyczaj zalecane przez kardiologów. Popularnym lekiem jest aspiryna (kwas acetylosalicylowy), dostępna bez recepty, stosowana również w innych przypadkach, takich jak przeziębienie czy bóle kostno-stawowe. Czasami występuje także w preparatach wieloskładnikowych, co sprawia, że pacjent może nie być świadomy jego stosowania. Natomiast leki przeciwkrzepliwe, takie jak acenokumarol czy warfaryna, są dostępne tylko na receptę i są świadomie zażywane przez chorych. Zdarza się, że stosowanie tych leków prowadzi do krwawienia z odbytu, które mylnie interpretuje się jako objaw hemoroidów, podczas gdy może być spowodowane obecnością polipów lub guza jelita grubego. Rozstrzygnięciem w takiej sytuacji jest kolonoskopia.

Nie ma konieczności obawiać się minimalnego ryzyka krwawienia związanego z biopsją, gdyż obszar końcowego odcinka odbytnicy, przez który przechodzi igła biopsyjna, jest nieco głębszy niż obszar hemoroidów.

Rak prostaty jest diagnozą ważną, ale należy pamiętać, że ryzyko krwawienia jest minimalne.