Angina to ostra infekcja migdałków podniebiennych, która może być wywołana przez wirusy lub bakterie. U dorosłych najczęściej występują wirusy, podczas gdy u dzieci częściej są to wirusy oraz bakterie, takie jak Streptococcus pyogenes. Źródłem zakażenia jest chory człowiek, a choroba najczęściej występuje jesienią i zimą.

Czynniki ryzyka to kontakt z zakażoną osobą, wiek, kontakt seksualny oraz osłabiona odporność.

Okres inkubacji i zakaźności zależy od patogenu wywołującego chorobę. W przypadku infekcji wirusowych, okres inkubacji wynosi od 1 do 6 dni. Chory może zarażać innych już 1-2 dni przed wystąpieniem objawów oraz nawet do 3 tygodni po nich (w zależności od wirusa). Ryzyko zakażenia osób pozostających w kontakcie domowym z chorym wynosi około 2/3 przypadków.

Okres inkubacji w przypadku anginy paciorkowcowej wynosi od 12 godzin do 4 dni. Chory może zakażać przez około 24 godziny od rozpoczęcia skutecznej antybiotykoterapii lub nawet do 7 dni po ustąpieniu objawów, jeśli nie stosowano antybiotyków. Ryzyko przeniesienia infekcji na domowników wynosi około 25%.

Pierwsze oznaki anginy

Angina spowodowana zakażeniem bakteryjnym-Streptococcus pyogenes (pacjorkowiec β-hemolizujący grupy A - PBHA) - ma zwykle nagle rozpoczynające się objawy. Dominujące symptomy to: intensywny ból gardła i trudności podczas połykania, ból głowy, czasami ból brzucha, nudności i wymioty (szczególnie u dzieci), oraz gorączka, zazwyczaj powyżej 38°C.

Angina wirusowa zazwyczaj zaczyna się łagodniej, a objawy są mniej nasilone. Objawy mogą obejmować ból gardła, ból głowy, ból mięśni i stawów, lekką gorączkę lub prawidłową temperaturę ciała, zapalenie gardła, zapalenie spojówek, nieżyt nosa, kaszel, chrypkę, czasami także biegunkę.

Objawy anginy bakteryjnej (ropnej, paciorkowcowej)

Objawy anginy paciorkowcowej mogą obejmować: intensywny ból gardła i trudności podczas połykania, ból głowy, czasami ból brzucha, nudności i wymioty (szczególnie u dzieci), gorączkę (powyżej 38°C), zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, obrzęk i krwotoczna błona śluzowa, opuchnięty podniebienie, malinowy język, wybroczyny na błonie śluzowej podniebienia, powiększone węzły chłonne szyjne przednie.

Choroba zaczyna się nagle, przy anginie bakteryjnej nie występuje kaszel ani nieżyt nosa.

Zapalenia gardła i migdałków wywołane przez inne bakterie

Inne bakterie mogą także wywoływać ostre zapalenie gardła i migdałków. Należą do nich: Arcanobacterium haemolyticum, który często występuje u nastolatków i młodych dorosłych, oraz Fusobacterium necrophorum, powodujący często nawracające i przedłużające się ostre zapalenie gardła.

Szczególną postacią anginy jest tzw. angina Plauta i Vincenta, która charakteryzuje się pojedynczym nalotem na górnym biegunie migdałka, dotkliwym bólem gardła i niewielkim wzrostem temperatury ciała.

Ostre wirusowe zapalenie gardła i migdałków (angina wirusowa)

Objawy wirusowego zapalenia gardła i migdałków mogą być łagodniejsze niż w przypadku anginy bakteryjnej. Obserwuje się ból gardła, ból głowy, ból mięśni i stawów, lekką gorączkę, zapalenie gardła, spojówek, nieżyt nosa, kaszel, chrypkę, a czasem również owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej i biegunkę.

Ile trwa angina? Jak długo trwają objawy?

Większość zapaleń gardła, również bakteryjnych, ustępuje samoistnie - wirusowe zapalenie gardła w ciągu 3-7 dni, angina paciorkowcowa w ciągu 3-4 dni, nawet bez antybiotyku. Nieleczona angina paciorkowcowa może wiązać się z większym ryzykiem powikłań, takich jak gorączka reumatyczna.

Jakie są różnice między anginą wirusową i bakteryjną?

Angina bakteryjna charakteryzuje się bardziej nasilonymi objawami, takimi jak wysoka gorączka i silny ból gardła. W przeciwieństwie do anginy wirusowej, przy której może wystąpić kaszel i nieżyt nosa. Wiek pacjenta, pora roku i kontakt z osobą chory na anginę paciorkowcową również mogą wskazywać na anginę bakteryjną.

Czy kaszel to typowy objaw anginy?

Przy anginie bakteryjnej kaszel zazwyczaj nie występuje, podczas gdy przy anginie wirusowej może.

Czy angina może objawiać się katarzem?

Przy anginie bakteryjnej katar nie występuje, natomiast przy anginie wirusowej może się pojawić.

Czy angina powoduje gorączkę?

Tak, angina bakteryjna zwykle wiąże się z gorączką, podczas gdy wirusowa może przebiegać bez gorączki lub z niewielkim wzrostem temperatury ciała.

Czy angina może powodować nudności?

Tak, szczególnie u dzieci w przypadku anginy bakteryjnej.

Czy ból gardła to częsty objaw anginy?

Tak, ból gardła przy anginie może być bardzo silny, zwłaszcza w przypadku anginy bakteryjnej.

Czy angina może powodować ból brzucha?

Tak, ból brzucha może wystąpić przy anginie bakteryjnej, zwłaszcza u dzieci.

Różnicowanie między zakażeniami wirusowymi gardła i migdałków podniebiennych a infekcjami bakteryjnymi, głównie spowodowanymi paciorkowcami grupy A, jest kluczowe z powodu konieczności stosowania antybiotyków jedynie przy anginie paciorkowcowej. Jednak różnicowanie oparte wyłącznie na obrazie klinicznym jest czasami trudne z powodu podobieństwa wielu wspólnych objawów.

Diagnozę ustala się na podstawie zgłaszanych dolegliwości oraz badania przedmiotowego (czyli oceny gardła, jamy ustnej i węzłów chłonnych).

Objawy kliniczne były podstawą do stworzenia skali punktowej według Centora/McIssaca, określającej prawdopodobieństwo, że zapalenie migdałków podniebiennych jest spowodowane przez paciorkowce.

Jeśli lekarz podejrzewa obecność u pacjenta anginy paciorkowcowej, wykonuje szybki test na obecność antygenu PBHA. Jeżeli test nie jest dostępny, może zalecić antybiotyk lub pobranie wymazu do badania bakteriologicznego.

Leczenie zapalenia migdałków obejmuje terapię przyczynową i objawową, zależnie od rodzaju infekcji (bakterialnej lub wirusowej).

W przypadku anginy paciorkowcowej terapia przyczynowa polega na przyjmowaniu antybiotyków, najczęściej penicyliny fenoksymetylowej przez 10 dni. W niektórych przypadkach konieczne może być stosowanie innych leków przeciwbakteryjnych.

Jeśli przyczyną anginy są inne bakterie, lekarz zaleca stosowanie odpowiednich antybiotyków, dostosowanych do konkretnego patogenu.

Leczenie objawowe może obejmować:

• Odpoczynek i spożywanie dużej ilości płynów (szczególnie w przypadku gorączki).
• Stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, takich jak paracetamol lub niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen). Lekarz może zalecić również krótkotrwałe podawanie deksametazonu, co przyspiesza łagodzenie objawów bólu gardła.
• Zastosowanie preparatów do ssania o miejscowym działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym (np. zawierających benzydaminę, lidokainę, chlorowodorek benzalkonium).

U dzieci częściej niż u dorosłych powodem anginy jest zakażenie bakteryjne, głównie przez bakterie Streptococcus pyogenes (paciorkowce β-hemolizujące grupy A – PBHA). Jeśli dziecko zdobędzie 2 lub więcej punktów w skali punktowej Centora/McIsaaca, należy wykonać badanie mikrobiologiczne – szybki test antygenowy na obecność PBHA lub posiew wymazu z gardła. Wykonywanie szybkiego testu u osób zdobywających mniej punktów w skali nie jest wskazane. Negatywny wynik szybkiego testu u dziecka z dużym podejrzeniem anginy paciorkowcowej może sugerować konieczność potwierdzenia diagnozy poprzez pobranie wymazu z gardła.

Anginę paciorkowcową u dzieci leczy się antybiotykami – penicylina fenoksymetylowa jest lekiem pierwszego wyboru, którego dawkę ustala się na podstawie masy ciała dziecka, podając co 8 lub 12 godzin. W przypadku przeciwwskazań do podania penicyliny, jak alergia, można zastosować inne antybiotyki. Leczenie powinno trwać 10 dni, nie należy przerywać leczenia pomimo ustąpienia objawów. Dodatkowo należy zadbać o odpowiednie nawodnienie dziecka, stosować leki przeciwzapalne i przeciwgorączkowe w przypadku bólu i gorączki oraz preparaty miejscowe na ból gardła.

Podawanie antybiotyku przy anginie paciorkowcowej skraca czas zakaźności i objawów, a także zmniejsza ryzyko powikłań, takich jak gorączka reumatyczna oraz ostre zapalenie ucha środkowego.

Dzieci powinny być izolowane w domu przez pierwsze 24 godziny antybiotykoterapii. Następnie, gdy nie są już zakaźne, decyzja o powrocie do zajęć szkolnych powinna zależeć od objawów i stanu dziecka. Nie ma potrzeby izolacji dziecka w domu przez cały okres leczenia antybiotykiem.

Do powikłań anginy paciorkowcowej należą:

1. powikłania ropne (wczesne) – ropień okołogardłowy, ropne zapalenie węzłów chłonnych szyjnych, ropne zapalenie ucha środkowego i/lub wyrostka sutkowatego, ropne zapalenie zatok przynosowych
2. późne powikłania immunologiczne (bardzo rzadko u dorosłych) – gorączka reumatyczna, ostre kłębuszkowe zapalenie nerek
3. inne (bardzo rzadko) – zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.