Angina to ostry stan zapalny migdałków podniebiennych, który może być spowodowany przez różne patogeny, takie jak wirusy lub bakterie.

Czynniki wywołujące anginę będą różne w zależności od wieku – u dorosłych najczęściej jest to infekcja wirusowa. Natomiast u dzieci, większość zapaleń migdałków jest spowodowana przez wirusy. Bakterie są rzadszą przyczyną anginy u dorosłych.

Wirusy, takie jak rynowirusy, koronawirusy, wirus RS i paragrypy, są odpowiedzialne za większość przypadków anginy u dorosłych. Natomiast u dzieci, bakteria Streptococcus pyogenes jest częstą przyczyną zapalenia gardła i migdałków.

Angina jest przenoszona drogą kropelkową lub poprzez bezpośredni kontakt z zakażoną osobą. Najczęstsze przypadki zachorowań mają miejsce pod koniec jesieni, zimą i na wiosnę.

Należy pamiętać o czynnikach ryzyka, takich jak kontakt z chorym, wiek, kontakt seksualny oraz osłabienie odporności, które mogą zwiększyć ryzyko zachorowania na anginę.

Okres inkubacji oraz czas, w którym choroba jest zaraźliwa, zależy od patogenu. W przypadku infekcji wirusowych, okres inkubacji trwa od 1 do 6 dni. Chory może zarażać innych od 1 do 2 dni przed pojawieniem się objawów oraz do 3 tygodni po (w zależności od wirusa). Około 2/3 osób będących w kontakcie domowym z chorym może się zarazić.

Okres inkubacji w przypadku anginy paciorkowcowej wynosi od 12 godzin do 4 dni. Osoba chora może zarażać przez około 24 godziny po rozpoczęciu skutecznej terapii antybiotykowej lub przez około 7 dni po ustąpieniu objawów, jeśli nie było stosowane leczenie antybiotykami. Ryzyko przeniesienia infekcji na domowników wynosi około 25%.

Pierwsze objawy infekcji gardła

Infekcja gardła spowodowana przez bakterię Streptococcus pyogenes (paciorcowiec β-hemolizujący grupy A - PBHA) charakteryzuje się nagłym początkiem. Najważniejszymi objawami są: intensywny ból gardła i trudności podczas połykania, ból głowy, czasem ból brzucha, nudności i wymioty (szczególnie u dzieci), a także gorączka, zazwyczaj powyżej 38°C.

Choroba wirusowa zaczyna się łagodniej, a objawy są mniej nasilone. Może pojawić się ból gardła, ból głowy, ból mięśni i stawów, lekka gorączka lub normalna temperatura ciała, zapalenie gardła, zapalenie spojówek, katar, kaszel, chrypka, czasem nawet biegunka.

Objawy bakteryjnego zapalenia gardła

Charakterystyczne objawy zapalenia gardła bakteryjnego, paciorkowcowego to:

• Intensywny ból gardła i trudności podczas połykania
• Ból głowy
• Czasem ból brzucha, nudności i wymioty (szczególnie u dzieci)
• Gorączka (powyżej 38°C)
• Zapalenie gardła i migdałków podniebiennych
• Inne objawy
• Dodatkowe objawy
• Objawy związane z wysypką
• Tkliwość i powiększenie węzłów chłonnych szyjnych przednich

Choroba zaczyna się nagle, nie towarzyszą jej kaszel i katar.

Wirusowe zapalenie gardła i migdałków

Wywołane przez wirusy zapalenie gardła i migdałków charakteryzuje się łagodniejszym przebiegiem niż angina bakteryjna. Objawy pojawiają się wolniej i nie są tak nasilone. Do nich należą:

• Ból gardła
• Ból głowy
• Ból mięśni i stawów
• Lekka gorączka lub normalna temperatura ciała
• Zapalenie gardła
• Zapalenie spojówek
• Katar
• Kaszel
• Chrypka
• Wyróżnialne zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej
• Biegunka

Jak przebiega angina i jak długo trwają objawy?

Większość zapaleń gardła, również te bakteryjne, zwykle ustępują samoistnie – infekcje wirusowe w ciągu 3-7 dni, angina bakteryjna w ciągu 3-4 dni, nawet bez antybiotyków. Nieleczona angina paciorkowcowa wiąże się z większym ryzykiem powikłań ropnych.

Różnice między anginą wirusową a bakteryjną

Angina bakteryjna różni się od wirusowej objawami, które zazwyczaj są bardziej nasilone i szybciej się rozwijają. Gorączka jest wyższa, a ból gardła silniejszy przy anginie bakteryjnej. Dodatkowo, podczas tej choroby nie występują katar i kaszel, które mogą pojawić się przy infekcji wirusowej. Należy także zwrócić uwagę na wiek pacjenta, porę roku i kontakty z innymi chorymi, co może wskazywać na rodzaj infekcji gardła.

Różnicowanie między zapaleniem gardła i migdałków podniebiennych wywołanym wirusami a zakażeniem bakteryjnym, głównie przez paciorkowce grupy A, jest kluczowe, aby zapewnić stosowanie antybiotyków tylko w przypadku anginy paciorkowcowej. Jednak rozróżnienie oparte wyłącznie na objawach klinicznych jest czasami trudne ze względu na podobieństwo nasilenia objawów.

Diagnozę ustala się na podstawie zgłaszanych objawów i badania fizykalnego (w tym ocena gardła i jamy ustnej, badanie węzłów chłonnych).

Do określenia prawdopodobieństwa paciorkowcowego zapalenia migdałków opracowano skalę punktową Centora/McIssaca (patrz tabela).

Jeśli istnieje podejrzenie paciorkowcowej anginy, lekarz może przeprowadzić szybki test na obecność antygenu PBHA. W przypadku braku takiego testu może zalecić antybiotyk lub pobrać wymaz do badania bakteriologicznego.

Leczenie zapalenia migdałków polega na stosowaniu antybiotyków w przypadku anginy paciorkowcowej, zaś w przypadku zakażeń wirusowych nie jest konieczne przyjmowanie antybiotyków. Wskazane jest również odpoczynek, duża ilość płynów, leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, oraz preparaty do ssania o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym.

U dzieci częściej niż u dorosłych przyczyną anginy jest zakażenie bakteryjne, głównie przez bakterię Streptococcus pyogenes (paciorkowca β-hemolizującego grupy A - PBHA). Jeśli dziecko uzyska 2 lub więcej punktów w skali Centora/McIsaaca, należy wykonać badanie mikrobiologiczne - szybki test antygenu na obecność PBHA (tzw. test Strep A) lub posiew wymazu z gardła. Nie zaleca się wykonywania testu szybkiego u dzieci, które uzyskały mniej punktów w skali. Jeśli test antygenowy jest negatywny u dziecka z silnym podejrzeniem anginy paciorkowcowej, konieczne może być potwierdzenie diagnozy poprzez wykonanie posiewu z gardła.

Leczenie anginy paciorkowcowej u dzieci polega na stosowaniu antybiotyków - zalecanym lekiem pierwszego wyboru jest penicylina fenoksymetylowa, której dawkę dobiera się na podstawie masy ciała dziecka, podając lek co 8 lub 12 godzin. W przypadku przeciwwskazań do penicyliny można zastosować inne antybiotyki, takie jak leki przeciwalergiczne. Terapia powinna trwać 10 dni, nie należy przerywać kuracji mimo ustąpienia objawów. Należy także zapewnić odpowiednie nawodnienie, leki przeciwzapalne i przeciwgorączkowe na ból i gorączkę oraz środki miejscowe, zgodnie z zaleceniami produktowymi, w przypadku silnego bólu gardła.

Stosowanie antybiotyków w przypadku anginy paciorkowcowej skraca czas zakaźności i objawów, a także zmniejsza ryzyko powikłań, takich jak gorączka reumatyczna i ostre zapalenie ucha środkowego.

Dzieci powinny pozostać w domu izolowane przez pierwsze 24 godziny antybiotykoterapii. Później, gdy przestaną być zakaźne, decyzję o powrocie do szkoły należy uzależnić od objawów i ogólnego stanu zdrowia dziecka. Nie ma potrzeby izolowania dziecka przez cały czas trwania antybiotykoterapii.

Do konsekwencji anginy paciorkowcowej zaliczamy:

1. Powikłania ropne (wczesne) – takie jak ropień okołogardłowy, ropne zapalenie węzłów chłonnych szyjnych, ropne zapalenie ucha środkowego i/lub wyrostka sutkowatego, oraz ropne zapalenie zatok przynosowych.
2. Późne powikłania immunologiczne (bardzo rzadko u dorosłych) – na przykład gorączka reumatyczna oraz ostre kłębuszkowe zapalenie nerek.
3. Inne (bardzo rzadko) – na przykład zapalenie płuc oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.