Fosfataza zasadowa (znana również jako fosfataza alkaliczna, ALP) jest enzymem obecnym we wszystkich tkankach ludzkiego organizmu. Największe ilości tego enzymu można znaleźć w komórkach wątroby, dróg żółciowych, kości, błonach śluzowych jelit, nerkach oraz łożysku u kobiet w ciąży. Istnieje kilka podtypów fosfatazy alkalicznej, w tym izoenzym kostny, wątrobowy, jelitowy i łożyskowy. Najczęściej badaną formą jest aktywność ogólna fosfatazy zasadowej.

Badanie poziomu fosfatazy zasadowej ma zastosowanie w różnych przypadkach, takich jak podejrzenie chorób wątroby, pęcherzyka i dróg żółciowych (np. w przypadku żółtaczki), podejrzenie chorób kości, podejrzenie zaburzeń przytarczyc, podejrzenie obecności nowotworów mogących produkować fosfatazę zasadową oraz monitorowanie leczenia tych chorób i wpływu przyjmowanych leków na stan wątroby.

Nie ma przeciwwskazań do analizy poziomu fosfatazy zasadowej. Dla oceny jej aktywności pobierana jest próbka krwi żylnej.

Standardowa wartość u osób dorosłych to poniżej 270 jednostek na litr. Dla noworodków i dzieci normy są inne. Należy interpretować wynik badania w oparciu o normy określone przez laboratorium wykonujące badanie.

Przyczyny zwiększonej aktywności fosfatazy zasadowej mogą obejmować choroby wątroby i dróg żółciowych, zatrucie lekami, choroby kości, nadczynność przytarczyc, niedobór witaminy D, choroby przewodu pokarmowego, nowotwory oraz niewydolność serca.

Przypadki fizjologicznego wzrostu aktywności fosfatazy zasadowej występują u kobiet w ciąży w III trymestrze, niemowląt i dzieci w okresie intensywnego wzrostu kośćca.

W przypadku trudności w ustaleniu przyczyny podwyższonej aktywności fosfatazy zasadowej, lekarz może zlecić badanie elektroforetyczne fosfatazy.