Angina to ostre zapalenie migdałków podniebiennych, które może być spowodowane różnymi drobnoustrojami – wirusami lub bakteriami.

Czynnik wywołujący anginę zależy od wieku – u dorosłych najczęściej są to wirusy, natomiast u dzieci wirusy odpowiadają za większość przypadków zapaleń gardła i migdałków. Bakterie są rzadszą przyczyną anginy u dorosłych.

Źródłem zakażenia jest chory człowiek, do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez kontakt bezpośredni. Bezobjawowe nosicielstwo bakterii Streptococcus pyogenes jest częste.

Do zachorowania najczęściej dochodzi późną jesienią, zimą i wczesną wiosną.

Czynniki ryzyka to m.in. kontakt z chorym na infekcyjne zapalenie gardła i migdałków, wiek, oralny kontakt seksualny oraz upośledzenie odporności.

Okres inkubacji oraz zakaźności jest uzależniony od czynnika, który spowodował chorobę. W przypadku infekcji wirusowych okres wylęgania trwa od 1 do 6 dni. Osoba chora może zarażać innych od 1 do 2 dni przed pojawieniem się objawów oraz do 3 tygodni po (w zależności od wirusa). Zarażenie może wystąpić u około 2/3 osób przebywających w kontakcie domowym z chorym.

Okres wylęgania paciorkowcowej anginy krtani wynosi od 12 godzin do 4 dni. Chory stanowi źródło zakażenia przez około 24 godziny po rozpoczęciu skutecznej terapii antybiotykowej lub około 7 dni po ustąpieniu objawów, jeśli antybiotyk nie był stosowany. Ryzyko przeniesienia zakażenia na domowników wynosi około 25%.

Jakie są pierwsze oznaki anginy?

Angina wywołana infekcją bakteryjną, tj. Streptococcus pyogenes (paciorkowiec β-hemolizujący grupy A – PBHA), czyli angina paciorkowcowa, zazwyczaj zaczyna się nagłym początkiem. Najbardziej charakterystycznymi objawami są: intensywny ból gardła i ból przy połykaniu, ból głowy, czasami ból brzucha, nudności i wymioty (częściej u dzieci), oraz gorączka, zazwyczaj powyżej 38°C.

Angina wirusowa zazwyczaj ma łagodniejszy początek i objawy są mniej nasilone. Objawia się bólem gardła, bólem głowy, bólem mięśni i stawów, niewielką gorączką lub prawidłową temperaturą ciała, zapaleniem gardła, zapaleniem spojówek, nieżyt nosa, kaszlem, chrypką, a czasami także biegunką.

Jak rozpoznać anginę bakteryjną (ropną, paciorkowcową)?

Objawami anginy paciorkowcowej są:

• silny ból gardła i ból przy połykaniu
• ból głowy
• czasami ból brzucha, nudności i wymioty (częściej u dzieci)
• gorączka (>38°C)
• zapalenie gardła i migdałków podniebiennych – błona śluzowa jest żywoczerwona lub krwistoczerwona, może towarzyszyć temu obrzęk
• krwistoczerwony i obrzęknięty języczek podniebienny
• język początkowo obłożony, później malinowy
• wybroczyny (czerwone plamki) na błonie śluzowej podniebienia
• tkliwe, powiększone węzły chłonne szyjne przednie.

Angina paciorkowcowa zaczyna się nagle. Nie występuje kaszel ani nieżyt nosa.

Co powoduje ostre zapalenie gardła i migdałków?

Ostre zapalenie gardła i migdałków może być spowodowane również przez inne bakterie niż paciorkowce, np. bakteria Arcanobacterium haemolyticum u nastolatków (objawy mogą przypominać anginę paciorkowcową) lub bakteria Fusobacterium necrophorum, która często powoduje nawracające i przedłużające się ostre zapalenie gardła.

Istnieje także tzw. angina Plauta i Vincenta, charakteryzująca się jednostronnym nalotem na górnym biegunie migdałka, dotkliwym bólem gardła i uczuciem „zawadzania” w gardle. Choroba ta zazwyczaj występuje u młodych mężczyzn z niedostateczną higieną jamy ustnej.

Jak przebiega ostre wirusowe zapalenie gardła i migdałków?

Zapalenie gardła i migdałków wywołane wirusami charakteryzuje się łagodniejszymi objawami niż angina paciorkowcowa. Objawy rozwijają się wolniej i nie są tak nasilone. Mogą pojawić się ból gardła, ból głowy, ból mięśni i stawów, niewielka gorączka lub normalna temperatura ciała, zapalenie gardła, zapalenie spojówek, nieżyt nosa, kaszel, chrypka, a czasami także owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej i biegunka.

Jak długo trwa angina?

Większość angin ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni, bez konieczności leczenia antybiotykami. Zapalenie wirusowe trwa zwykle 3–7 dni, angina paciorkowcowa 3–4 dni. Nieleczona angina paciorkowcowa wiąże się z ryzykiem powikłań ropnych i rzadko gorączki reumatycznej u dorosłych.

Jakie są różnice między anginą wirusową a bakteryjną?

Angina bakteryjna, zwana także anginą ropną, charakteryzuje się bardziej gwałtownym początkiem i silniejszymi objawami niż wirusowa. Wirusowa angina ma łagodniejsze objawy, wolniejszy przebieg i nie osiąga takiego nasilenia. Ponadto, gorączka jest wyższa, ból gardła bardziej intensywny, a samopoczucie gorzej przy anginie bakteryjnej.

Dodatkowo, wiek 5-15 lat, zachorowanie zimą lub wczesną wiosną oraz kontakt z chorym na anginę paciorkowcową sugeruje infekcję bakteryjną.

Różnicowanie pomiędzy infekcją wirusową a bakteryjną gardła i migdałków podniebiennych jest istotne z punktu widzenia konieczności stosowania antybiotyków jedynie w przypadku anginy paciorkowcowej. Jest to jednak wyzwanie, ponieważ objawy obu infekcji mogą być podobne.

Rozpoznanie opiera się na symptomach pacjenta oraz badaniu fizykalnym, w tym badaniu gardła i jamy ustnej, oraz ocenie węzłów chłonnych.

Aby ocenić prawdopodobieństwo zakażenia paciorkowcem grupy A w przypadku zapalenia migdałków podniebiennych, lekarz korzysta z skali punktowej wg Centora/McIsaaca (patrz tabela).

Jeśli istnieje podejrzenie anginy paciorkowcowej, lekarz może zalecić wykonanie szybkiego testu na obecność antygenu PBHA lub pobrać wymaz do badania bakteriologicznego.

Leczenie anginy polega na zwalczaniu przyczyny choroby oraz łagodzeniu jej objawów. W zależności od rodzaju anginy (bakteryjnej lub wirusowej) stosuje się odpowiednie leczenie.

Angina paciorkowcowa wymaga leczenia antybiotykami, zazwyczaj penicyliną fenoksymetylową podawaną doustnie przez okres 10 dni. W przypadku innych rodzajów bakterii konieczne jest również zastosowanie antybiotyków przepisanych przez lekarza.

W przypadku anginy wirusowej nie stosuje się antybiotyków, a leczenie objawowe obejmuje stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, odpoczynek oraz nawadnianie organizmu.

Leczenie objawowe to również zastosowanie preparatów do ssania o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, takich jak zawierające benzydaminę, lidokainę czy salicylan choliny.

U dzieci częściej niż u dorosłych przyczyną anginy jest infekcja bakteryjna, najczęściej Streptococcus pyogenes (paciorowce beta-hemolizujące grupy A - PBHA). Jeśli dziecko uzyska 2 lub więcej punktów w skali Centora/McIsaaca, należy przeprowadzić test antygenowy na obecność PBHA lub posiew wymazu z gardła. Wykonywanie szybkiego testu u osób z mniejszą liczbą punktów w skali nie jest zalecane. Jeśli otrzymasz ujemny wynik szybkiego testu u dziecka z silnym podejrzeniem anginy paciorkowcowej, konieczne może być przeprowadzenie dodatkowego badania wymazu z gardła.

Leczenie anginy paciorkowcowej u dzieci polega na stosowaniu antybiotyków – lekiem pierwszego wyboru jest penicylina fenoksymetylowa, której dawkowanie zależy od masy ciała dziecka, podaje się co 8-12 godzin. W przypadku nietolerancji penicyliny można zastosować inne antybiotyki. Leczenie powinno trwać co najmniej 10 dni, nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej. Ponadto ważne jest zapewnienie dziecku odpowiedniego nawodnienia, leków przeciwzapalnych i przeciwgorączkowych oraz środków miejscowych na ból gardła.

Stosowanie antybiotyków skraca czas zakaźności i objawów anginy, a także zmniejsza ryzyko powikłań, takich jak gorączka reumatyczna i ostre zapalenie ucha środkowego.

Dzieci powinny pozostać w domu przez pierwsze 24 godziny antybiotykoterapii, a następnie, gdy przestaną być zakaźne, decyzję o powrocie do szkoły należy uzależnić od ogólnego stanu zdrowia. Nie ma potrzeby izolowania dziecka w domu przez cały czas leczenia antybiotykami.

Angina paciorkowcowa może prowadzić do różnych powikłań, takich jak ropne zapalenie węzłów chłonnych szyjnych, ropne zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok przynosowych, gorączka reumatyczna, kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie płuc i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.