Apraksja to trudności w wykonywaniu skomplikowanych czynności ruchowych, które wymagają zapamiętania podstawowych umiejętności i ich kolejności. Dotyczy to głównie czynności, które zostały już przez chorego wyuczone. Przykładem apraksji mogą być trudności z gestami, gwizdaniem, używaniem narzędzi (nożyczek, śrubokrętu), czy zapominanie skoordynowanych ruchów potrzebnych do prowadzenia samochodu.

Ważne jest zrozumienie, że apraksję nie da się jednoznacznie zidentyfikować u pacjenta cierpiącego na niedowład lub porażenie połowicze, w przypadku choroby Parkinsona, uszkodzenia móżdżku lub gdy mięśnie szkieletowe odpowiedzialne za wykonywanie odpowiednich ruchów są osłabione lub chore. Apraksja zawsze wynika z bezpośredniego uszkodzenia (czasowego lub trwałego) obszarów kory mózgowej, które są odpowiedzialne za zapamiętanie oraz świadome wykonywanie bardziej złożonych czynności ruchowych, a nie samego aparatu nerwowo-mięśniowego niezbędnego do realizacji tych działań.

Agnozja to zaburzenie polegające na utracie zdolności do rozpoznawania oczywistych dla otoczenia przedmiotów lub zdarzeń, często pojawiające się nagle. Najczęściej występuje agnozja wzrokowa, gdzie pacjent przestaje rozpoznawać bardziej skomplikowane zjawiska, takie jak obrazy, przedmioty czy rysunki.

Analogicznie do apraksji, problem nie leży w uszkodzeniu narządu wzroku (np. siatkówki, nerwów wzrokowych, ślepocie) ani w niezdolności nazwania tego, co chory widzi (jak w afazji). Chory widzi dobrze, ale nie rozumie, co widzi. Co interesujące, chory z agnozją wzrokową rozpoznaje i nazywa przedmioty, które identyfikuje za pomocą innych zmysłów (dotykiem, na podstawie bodźców słuchowych).

Specjalnym przypadkiem agnozji wzrokowej jest prozopagnozja, znana również jako ślepota twarzy, która polega na niemożności rozpoznawania twarzy osób znanych wcześniej. Osoby z prozopagnozją zazwyczaj nie są w stanie rozpoznać, czyją twarz widzą, nawet jeśli jest to twarz bliskiej osoby, którą widziały wielokrotnie. Prozopagnozja może mieć różne stopnie nasilenia - niektórzy pacjenci mają trudności jedynie z identyfikacją znajomej twarzy, inni z rozpoznaniem płci i wieku osoby, a jeszcze inni nie potrafią odróżnić znajomych twarzy od nieznajomych, a nawet twarzy od przedmiotu. Czasami osoby z tym zaburzeniem nie rozpoznają nawet własnej twarzy. Prozopagnozja nie jest związana z zaburzeniami pamięci, utratą pamięci, osłabieniem wzroku ani chorobą psychiczną.

Wyróżnia się dwa typy prozopagnozji:

• wrodzoną (rozwojową) - niezwiązana z uszkodzeniem mózgu
• nabytą - wynikającą z uszkodzenia mózgu (np. udaru lub urazu głowy)

Prozopagnozja wrodzona może być dziedziczna. W pewnym stopniu prozopagnozja jest często obecna u dzieci z autyzmem.

Osoby cierpiące na prozopagnozję mogą mieć problemy z rozpoznawaniem bliskich osób, co może negatywnie wpływać na ich życie społeczne. W takich sytuacjach często korzystają z innych metod identyfikacji, takich jak rozpoznawanie na podstawie głosu, ubioru lub cech fizycznych. Terapia skupia się głównie na rozwijaniu strategii kompensacyjnych, które pomagają w lepszym funkcjonowaniu społecznym.

Odmiennymi postaciami agnozji są astereognozja, gdy pacjent nie może rozpoznać przedmiotów trzymanych w dłoni (ale potrafi rozpoznać je patrząc na nie) oraz autotopagnozja, kiedy pacjent nie potrafi poprawnie rozpoznać (i nazwać) części swojego ciała lub ciała innych osób. Zazwyczaj ten drugi objaw jest częścią szerszego zespołu znanej jako zaburzenie schematu ciała.

Natomiast anozognozja polega na braku świadomości pacjenta dotyczącej występowania u niego objawów neurologicznych (np. niedowładu połowicznego, niedowidzenia). Ten objaw często pojawia się u pacjentów z niedowładem połowiczym.

Wszystkie wymienione objawy mogą pojawić się jako część szerszego zespołu chorobowego, będąc wynikiem porażenia, niedowładu połowiczego, krwiaka lub urazu mózgu. Zazwyczaj pozwala to na dokładniejsze określenie obszarów mózgu objętych uszkodzeniem. Na przykład anozognozja wskazuje na uszkodzenie (niedokrwienie, zniszczenie) kory prawej półkuli mózgu.

W przypadku problemów z apraksją lub agnozją, należy szybko zwrócić uwagę na swoje zdrowie i skonsultować się z najbliższymi. Te objawy mogą być częścią szerszego zespołu chorobowego, który może być łatwo zauważony przez inne dolegliwości takie jak porażenie połowiczne lub utrata przytomności.

Jeśli jednak apraksja lub agnozja występują samodzielnie, osoba chora powinna zgłosić się do lekarza i skonsultować swoje objawy.

W każdym przypadku obecności apraksji lub agnozji, bez względu na to, czy są objawem szerszego schorzenia, czy występują samodzielnie, sytuacja jest poważna i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Objawy te mogą wskazywać na poważny stan zdrowia, a nawet na zagrożenie życia. Konieczne jest dokładne monitorowanie pacjenta i podjęcie odpowiednich działań, takich jak wezwanie pogotowia ratunkowego.

Jeśli występuje apraksja lub agnozja wraz z objawami, takimi jak niedowład połowiczego lub innymi chorobami, lekarz w pierwszej kolejności oceni stan świadomości chorego, aby wykluczyć bezpośrednie zagrożenie życia. Później, podczas bardziej szczegółowego badania, zwróci uwagę na obecność apraksji lub agnozji wzrokowej. U niektórych pacjentów objawy te mogą być rozpoznane dopiero po kilku dniach od przyjęcia do szpitala, zwłaszcza gdy wcześniej dominowały zasadnicze zaburzenia zagrażające życiu lub gdy objawy były tylko częściowo zauważalne. W innych przypadkach objaw będzie oczywisty od samego początku, co pomoże lekarzowi zlokalizować uszkodzenia.

Izolowany dyskretny objaw, na przykład niewielka agnozja wzrokowa lub prozopagnozja, może pomóc określić miejsce uszkodzenia, takie jak lokalizacja krwiaka, urazu lub guza. Zawsze wymagana jest hospitalizacja oraz bardziej szczegółowe badania, zwykle obrazowe, aby określić miejsce i rozmiar uszkodzeń. Często wykonywany jest rezonans magnetyczny głowy, a czasami tomografia komputerowa. Lekarz będzie analizował uzyskane informacje równocześnie, wraz z innymi zmianami neurologicznymi, danymi od rodziny i wynikami badań obrazowych. W niektórych przypadkach może być konieczna decyzja o operacji, zarówno w przypadku pilnym (jeśli podejrzewa się narastający krwiak śródczaszkowy), jak i planowym (po odpowiednim przygotowaniu pacjenta) w przypadku podejrzenia obecności guza.