Ostra biegunka spowodowana infekcją wirusową polega na zwiększeniu częstotliwości wypróżnień, które stają się wodniste. Do najczęstszych wirusowych przyczyn tej dolegliwości należą rotawirusy, norowirusy, sapowirusy i adenowirusy jelitowe.

Objawy obejmują gorączkę, wymioty i łatwą transmisję między ludźmi. W przypadku rotawirusów, najczęściej występują u dzieci w wieku 4-23 miesięcy, a w klimacie umiarkowanym częściej pojawiają się w okresie jesienno-zimowym. Komplikacje, takie jak odwodnienie, mogą wystąpić, zwłaszcza u osób z obniżoną odpornością. Jest to choroba bardzo zaraźliwa i wymagająca ścisłej higieny.

Na całym świecie biegunki spowodowane przez czynniki zakaźne, takie jak wirusy i bakterie, są jednymi z najczęstszych chorób występujących u ludzi w każdym wieku, zaraz po infekcjach górnych dróg oddechowych. Biegunki wirusowe występują z podobną częstością zarówno w krajach rozwijających się, jak i rozwiniętych, ponieważ są bardzo zaraźliwe - wystarczy spożycie 10-100 wirusów, aby dojść do zakażenia. W przeciwieństwie do biegunek bakteryjnych, które występują najczęściej latem, infekcje wirusowe szczytują w okresie chłodniejszym.

Mimo powszechności tego schorzenia i bagatelizowania go przez społeczeństwo, ostra biegunka stanowi ogromny problem w krajach rozwijających się, przyczyniając się do ponad miliona zgonów rocznie oraz stanowiąc główną przyczynę śmiertelności niemowląt i małych dzieci (głównie z powodu odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych w warunkach braku dostępu do opieki medycznej). Jest to także jedna z najczęstszych chorób podróżnych. Każda osoba, która wybiera się do krajów o niższych standardach higieny na dłuższy czas, doświadcza przynajmniej jednego epizodu ostrej biegunki, szczególnie jeśli przebywa z rodziną i znajomymi, a nie w hotelu o wysokim standardzie. Nawet w krajach rozwiniętych, takich jak Polska, ostre biegunki są powszechne. W 2013 roku zgłoszono ponad 42 tysiące przypadków ostrej biegunki wirusowej, co doprowadziło do hospitalizacji ponad 31 tysięcy pacjentów. Biorąc pod uwagę fakt, że jedna hospitalizacja dotyczy zazwyczaj kilkunastu chorych na ostrą biegunkę, można szacować, że w Polsce rocznie występuje kilkaset tysięcy przypadków tego schorzenia. Biegunki wirusowe odpowiadają za znaczący odsetek ogólnej liczby hospitalizacji niemowląt i dzieci, przykładowo w Polsce rocznie hospitalizuje się 20-30 tysięcy przypadków ostrej biegunki wywołanych przez rotawirusy (21 420 hospitalizacji w 2013 roku).

Biegunka wirusowa charakteryzuje się nagle pojawiającymi się wymiotami i/lub biegunką, czasem towarzyszą im gorączka, nudności, bóle brzucha, brak apetytu i ogólne złe samopoczucie. Stolce w przypadku biegunek wirusowych są zazwyczaj wodniste, obfite i rzadko zawierają śluz czy krew. Wirusowe biegunki często wiążą się również z wymiotami, czego nie obserwuje się w przypadku biegunek bakteryjnych. Choć objawy kliniczne mogą sugerować biegunkę wirusową, konieczne jest przeprowadzenie badań laboratoryjnych w celu potwierdzenia jej przyczyny.

Biegunka, będąca reakcją organizmu na ostre zakażenie wirusowe, zazwyczaj ma tendencję do samoograniczania. Wywołują trudności terapeutyczne takie jak odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe i rozsiew zakażenia. W leczeniu biegunki bakteryjnej kluczowe jest zapobieganie odwodnieniu.

Nawadnianie doustne polega na spożywaniu dużej ilości płynów, łatwo przyswajalnych również przez osoby cierpiące na ostrą biegunkę. Płyn nawadniający powinien zawierać główny elektrolit pozakomórkowy, czyli sód, a także glukozę, ułatwiającą wchłanianie, niezależnie od przyczyny biegunki. Płyn nie powinien być zbyt stężony, zawierając zbyt dużo substancji osmotycznie czynnych, elektrolitów i cukrów. Dlatego niezalecanym wyborem są bardzo słone rosół, słodkie soki owocowe i napoje gazowane, np. Cola, które, jako stężone roztwory, zamiast nawadniać, mogą zwiększać biegunkę poprzez „wyciąganie wody z organizmu” na zasadzie osmozy.

Najlepsze składy mają gotowe preparaty do nawadniania doustnego dostępne w aptekach. Poza wymienionymi płynami specjalnie przeznaczonymi do nawadniania, chorzy mogą pić powszechnie dostępne napoje, takie jak: gorzka herbata, mięta, woda mineralna, jogurty naturalne (bez cukru), lekko słodzony kompot jabłkowy i spożywać lekkostrawne, lekko posolone zupy, np. marchwiankę czy zupę z ryżem. Dorosły powinien przyjmować dużo płynów, orientacyjnie dodatkowo około 100–200 ml płynów na każdy oddany stolec.

W przeciwieństwie do dawnych przekonań, zaleca się, aby chora osoba na ostrą biegunkę spożywała te same pokarmy, co przed chorobą. Wystarczy, aby chory regularnie jadł 4–6 razy dziennie to, na co ma ochotę, ponieważ nawet podczas trwania biegunki część spożytego jedzenia wchłonie się i częściowo zaspokoi zapotrzebowanie organizmu. Pacjenci z bieguną często preferują lekkostrawne posiłki, takie jak bułka z masłem, gotowane ziemniaki z masłem, ryż z pieczonym jabłkiem, kurczak z grilla czy ryba gotowana na parze. Należy unikać głodzenia albo długotrwałych przerw w jedzeniu, co jest nadal popularnym postępowaniem, szczególnie u osób starszych. Badania pokazują, że prawidłowe i stałe żywienie podczas ostrej biegunki nie tylko zapobiega niedoborom energetycznym, ale również wspomaga regenerację nabłonka jelitowego, przyspieszając zdrowienie.

Ostra biegunka wirusowa ustępuje samoistnie i nie wymaga stosowania antybiotyków ani chemioterapeutyków. Wykorzystywanie tych leków w czasie ostrej biegunki wirusowej jest irracjonalne i przynosi więcej szkody niż pożytku, mogąc zaburzyć florę jelitową oraz zwiększyć ryzyko wystąpienia biegunki poantybiotykowej albo rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego.

Zgodnie z obecnymi wytycznymi, osobie z biegunką wirusową można podać probiotyki o potwierdzonym działaniu (na przykład Lactobacillus GG, Saccharomyces boulardii), smektynę, oraz leki hamujące produkcję soku jelitowego (racekadotryl). Dla dorosłych, ale nie dla dzieci, można zastosować lek hamujący perystaltykę przewodu pokarmowego (loperamid). W przypadku gorączki lub silnego bólu brzucha można stosować paracetamol i leki przeciwbólowe. Nie ma żadnych dowodów potwierdzających skuteczność tradycyjnych środków, takich jak leki absorbujące toksyny bakteryjne (na przykład węgiel aktywowany, tanina), dlatego nie ma uzasadnienia dla ich stosowania. Najważniejszym działaniem w przypadku biegunki, również bakteryjnej, jest nawadnianie doustne i odpowiednie żywienie. Ponieważ ostra biegunka zwykle ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni, istotne jest zapobieganie odwodnieniu, zaburzeniom elektrolitowym i niedożywieniu.

Rozpoznanie ostrej biegunki polega na stwierdzeniu zwiększenia częstotliwości wypróżnień oraz zmiany konsystencji kału na wodnistą lub półpłynną. Zazwyczaj chore osobę bez trudu potrafi zidentyfikować objawy, co pozwala lekarzowi opierać się głównie na zebranym wywiadzie. Identyfikacja czynnika sprawczego najczęściej wymaga przeprowadzenia badań mikrobiologicznych. Istotne są informacje dotyczące współistniejących schorzeń, przyjmowanych leków, podróży oraz kontaktów z osobami cierpiącymi na biegunkę. Kluczowa jest ocena stanu ogólnego pacjenta, jego nawodnienia oraz przekazanie wskazówek dotyczących dalszego postępowania.

 Najważniejsze jest utrzymanie odpowiedniego nawodnienia i właściwe żywienie, ponieważ ostre objawy biegunki zazwyczaj ustępują samoistnie po kilku dniach, dlatego konieczne jest zapobieganie rozwojowi odwodnienia i uzupełnianie energii organizmu.

Leki przeciwdrobnoustrojowe nie powinny być rutynowo stosowane w przypadku biegunki wirusowej, a jedynie w określonych sytuacjach klinicznych, na przykład biegunka podróżnych lub krwawa biegunka z gorączką. Decyzję o zastosowaniu leków przeciwbakteryjnych podejmuje lekarz. Ważne jest ustalenie czynnika sprawczego, ponieważ ułatwia to dobór odpowiedniego leczenia przeciwdrobnoustrojowego i jego czas trwania. Osobom cierpiącym na biegunkę wirusową zazwyczaj można podać probiotyki o udokumentowanym działaniu, takie jak Lactobacillus GG, Saccharomyces boulardii, oraz smektyn.

Nowoczesne leki hamujące wytwarzanie soku jelitowego są skuteczne w łagodzeniu objawów (np. racekadotryl). U dorosłych można także doraźnie podać leki hamujące motorykę jelit (np. loperamid, Stoperan), ale nie jest to zalecane u dzieci, ponieważ może prowadzić do zatrucia. Tradycyjne środki, jak węgiel aktywowany czy tanina, nie są skuteczne i nie powinny być stosowane. W przypadku ciężkiego odwodnienia konieczne jest podanie płynów dożylnie w warunkach medycznych.

Ostra infekcja wirusowa, podobnie jak przeziębienie, ustępuje samoistnie. W większości przypadków objawy ustępują w ciągu 5–7 dni, a wymioty i gorączka po 1–2 dniach. Po przechorowaniu ostra biegunka pozostawia częściową odporność na konkretny wirus, ale nie chroni przed innymi patogenami. Infekcja powinna całkowicie ustąpić w przeciągu 10 dni.

Objawy "alarmowe", które wymagają konsultacji lekarskiej to symptomy wskazujące na zaawansowane odwodnienie, takie jak suche błony śluzowe (język, spojówki), mała ilość oddawanego moczu lub brak moczu, nadmierne pragnienie, zapadnięte oczy. Alarmowe objawy obejmują również wszelkie zaburzenia świadomości (np. rozdrażnienie, apatia, senność), obecność krwi w stolcu, silne bóle brzucha oraz brak poprawy pomimo nawadniania doustnego.

Jeśli ostre objawy biegunki ustąpiły i pacjent czuje się dobrze, nie ma potrzeby ograniczania aktywności życiowej. W ciągu kilku tygodni po przejściu ostrej biegunki ważne jest przestrzeganie higieny, na przykład mycie rąk po skorzystaniu z toalety, ponieważ osoby wyzdrowiałe mogą nadal wydalać wirusy przez pewien czas po ustąpieniu objawów. Zachowanie higieny jest szczególnie istotne dla opiekunów małych dzieci, osób przewlekle chorych oraz pracowników zajmujących się produkcją i dystrybucją żywności.

Aby uniknąć zakażeń wirusami w przewodzie pokarmowym, należy przestrzegać zasad higieny podczas przygotowywania i przechowywania jedzenia oraz dbać o dobre warunki sanitarnego. Dzieci do 6. miesiąca życia można zaszczepić przeciwko rotawirusom, które są główną przyczyną biegunek. Badania nad szczepionkami przeciwko norowirusom są obecnie prowadzone, gdyż stały się one główną przyczyną biegunek w krajach, gdzie stosuje się powszechne szczepienia przeciwko rotawirusom. Zapobieganie epidemiom polega na nadzorze sanitarnym nad żywnością i wodą, izolacji chorych od obrotu żywnością, dbaniu o higienę osobistą oraz dezynfekcji powierzchni i przedmiotów.