Krwawienie jest jednym z potencjalnych powikłań wrzodów w żołądku lub dwunastnicy. Inne powikłania obejmują perforację (przedziurawienie) oraz zwężenie odźwiernika.

Krwawienie z wrzodów może występować jako ostre lub przewlekłe.

Większość krwawień do przewodu pokarmowego to krwawienia z jego górnego odcinka. Z kolei ponad połowę krwawień z tego obszaru stanowią głównie krwawienia z owrzodzeń żołądka lub dwunastnicy.

Objawy krwawienia z wrzodu żołądka lub dwunastnicy zależą od tempa utraty krwi. W żołądku, gdzie panuje kwaśne środowisko, krew może wyglądać jak fusy kawy, co często objawia się fusowatymi wymiotami w przypadku krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego.

W przypadku nagłego krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego mogą pojawić się smoliste stolce, czyli bardzo czarne stolce o lepkiej konsystencji, oraz biegunka zawierająca domieszkę świeżej krwi przy masywnej utracie krwi.

Duża i szybka utrata krwi prowadzi do obniżenia ciśnienia tętniczego, przyspieszenia rytmu serca oraz potencjalnie wstrząsu krwotocznego, który może objawiać się zaburzeniami świadomości, omdleniem i utratą przytomności.

Przewlekła utrata krwi może prowadzić do niedokrwistości, która manifestuje się bladością, osłabieniem oraz pogorszeniem tolerancji wysiłku fizycznego. Ponadto, może pojawić się ból w nadbrzuszu lub promieniujący do klatki piersiowej.

Objawy krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego zawsze wymagają konsultacji medycznej.

W przypadku wymiotów fusowatych, smolistych stolców, bardzo szybko postępującego osłabienia należy natychmiast skonsultować się z lekarzem.

Utrata przytomności (niezależnie od przyczyny) wymaga natychmiastowego wezwania pogotowia ratunkowego.

Ból w nadbrzuszu promieniujący do klatki piersiowej i/lub ból w klatce piersiowej wymaga różnicowania z bólem wieńcowym i również wymaga natychmiastowej konsultacji medycznej lub wezwania pogotowia ratunkowego.

Niedokrwistość stwierdzana w badaniach laboratoryjnych, a także objawy wskazujące na nią (osłabienie, zawroty głowy, bladość itd.) wymagają zgłoszenia się do lekarza.

Osoby z rozpoznanymi wrzodami żołądka i dwunastnicy, u których pojawiają się objawy wskazujące na ostre krwawienie, powinny być pilnie skonsultowane medycznie.

Zgłaszając się do lekarza, na szpitalny oddział ratunkowy (SOR) lub izbę przyjęć, należy koniecznie zabrać ze sobą dotychczasową dokumentację medyczną (aktualne wyniki badań, karty wypisowe ze szpitala, zalecenia odnośnie do stosowanych leków itd.) oraz listę aktualnie stosowanych leków (łącznie z lekami dostępnymi bez recepty). Bardzo często pozwala to na szybsze ustalenie właściwego rozpoznania i wdrożenie odpowiedniego postępowania.

Często na podstawie informacji z wywiadu lekarz może prawdopodobnie określić, czy krwawienie w przewodzie pokarmowym występuje w górnej czy dolnej części. W przypadku podejrzenia krwawienia do przewodu pokarmowego lekarz wykonuje badanie per rectum, które pozwala na sprawdzenie obecności smolistego stolca lub świeżej krwi.

Ostateczne rozpoznanie jest ustalane na podstawie badań endoskopowych (gastroskopii i/lub kolonoskopii). Podczas tych badań możliwe jest zlokalizowanie źródła krwawienia, zatamowanie krwawienia oraz pobranie wycinków do oceny histologicznej.

Pacjenci z krwawieniem z przewodu pokarmowego muszą mieć badane morfologię krwi, aby ocenić stopień utraty krwi oraz ewentualną potrzebę transfuzji. Również oznacza się grupę krwi w przypadku konieczności transfuzji.

U pacjentów z krwawieniem z przewodu pokarmowego konieczne jest badanie parametrów krzepliwości krwi, parametrów nerkowych (utraty dużej ilości krwi mogą prowadzić do niewydolności nerek). Inne badania zleca się w zależności od konkretnego przypadku pacjenta.

Leczenie krwawiącego wrzodu żołądka lub dwunastnicy można przeprowadzić podczas endoskopii, aby zatamować czynne krwawienie. Często zdarza się, że krwawienie ustępuje samoistnie i w badaniu endoskopowym widać zmiany po krwawieniu.

W terapii używa się leków zmniejszających wydzielanie żołądkowe (inhibitory pompy protonowej – IPP), początkowo podawane dożylnie, a potem doustnie. Podczas krwawienia z wrzodu zaleca się tzw. dietę zero, czyli wstrzymanie podawania pokarmów i płynów doustnie, a płyny podaje się dożylnie. Po poprawie stanu pacjenta można stopniowo poszerzać dietę pod ścisłą kontrolą.

Osobom, które straciły dużo krwi, może być potrzebne przetoczenie krwi lub koncentratu krwinek czerwonych (KKCz). W przypadku wstrząsu podaje się płyny dożylnie i przetacza krew.

Istotne jest wyeliminowanie przyczyn owrzodzeń żołądka lub dwunastnicy.

Jeśli owrzodzenie powstało w wyniku zakażenia , konieczne jest rozpoczęcie leczenia eradykacyjnego.

Przy konieczności długotrwałego stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych często podaje się profilaktycznie inhibitory pompy protonowej, które hamują wydzielanie żołądkowe – jednakże zastosowanie tych leków jest uzależnione od odpowiednich skali rokowniczych.

W przypadku krwawienia z owrzodzenia podczas przyjmowania leków wpływających na krzepnięcie krwi (antykoagulantów) po oszacowaniu ryzyka i korzyści można czasowo zawiesić przyjmowanie leku lub zmienić dawkowanie, jednakże postępowanie zależy od rodzaju leku i wskazań do jego stosowania.

Jeśli krwawienie z wrzodu nie ustępuje lub nawraca, może być potrzebne leczenie operacyjne.

Krwawienie może ustąpić w różnych momentach. Może dojść do samoistnego zatrzymania się krwawienia, a podczas endoskopii można zauważyć ślady przebytego krwawienia.

Jeśli podczas gastroskopii zostanie zidentyfikowany krwawiący wrzód, istnieje możliwość zahamowania krwawienia podczas tego badania. Metody tamowania krwawienia mogą obejmować np. wstrzyknięcie owrzodzenia, założenie klipsów na krwawiące naczynie, użycie plazmy argonowej lub specjalnego proszku hemostatycznego itd.

Wybór metody tamowania krwawienia zależy m.in. od dostępności danej techniki, lokalizacji i rozmiaru owrzodzenia oraz nasilenia krwawienia.

Istnieje ryzyko nawrotu krwawienia z wrzodu. W przypadku silnych lub nawracających krwawień z owrzodu może być konieczne leczenie operacyjne. Również owrzodzenia nawracające lub niegojące się mogą wymagać interwencji chirurgicznej.

Po rozpoczęciu leczenia konieczne jest sprawdzenie gojenia wrzodu podczas rutynowej gastroskopii kontrolnej. W sytuacji wrzodów wywołanych przez bakterię istotne jest ocenienie efektywności terapii eradykacyjnej.

Jeśli znane jest źródło owrzodzeń, konieczne jest jego wyeliminowanie.

Zapobieganie krwawieniu z wrzodów żołądka lub dwunastnicy polega na zapobieganiu powstawaniu tych wrzodów. Głównymi przyczynami są zakażenie bakterią Helicobacter pylori oraz stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Eradykacja tej bakterii oraz rozsądne stosowanie leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych są kluczowe w profilaktyce. Konieczne jest również przestrzeganie zasad higieny w celu zapobiegania infekcji.

Oprócz niesteroidowych leków przeciwzapalnych, istotną profilaktyką owrzodzeń tzw. stresowych jest odpowiednia profilaktyka podczas hospitalizacji na oddziale intensywnej terapii. W sytuacji uporczywych dolegliwości bólowych warto skonsultować się z lekarzem w celu dalszej diagnostyki i leczenia farmakologicznego.