Ból stawów to dolegliwość obejmująca stawy, spowodowana przez uszkodzenia w samym stawie, strukturach otaczających (takich jak więzadła, ścięgna, kaletki maziowe) lub innym czynnikom niezwiązanym bezpośrednio ze stawem. To częsty problem, który często ustępuje samoczynnie w ciągu kilku dni, ale może także być objawem poważnych chorób, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów lub toczeń rumieniowaty układowy. W przypadku utrzymującego się bólu stawów lub towarzyszących mu niepokojących objawów (takich jak obrzęk stawu, gorączka, sztywność poranna), należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

Istnieje mnóstwo różnych powodów doświadczania bólu stawów, które można ogólnie podzielić na zapalne i niezapalne. Najczęściej ból stawów jest spowodowany przeciążeniem struktur otaczających (jak ścięgna, więzadła i torebki stawowe) po intensywnej aktywności fizycznej lub ćwiczeniach. Natomiast u osób starszych częstą przyczyną bólu stawów jest choroba zwyrodnieniowa; jednakże również w tej grupie wiekowej mogą występować choroby zapalne. Ból stawów u osób młodszych, zwłaszcza jeśli towarzyszą mu inne niepokojące objawy, zawsze powinien nasunąć podejrzenie zapalnej choroby stawów i wymagać dalszej diagnostyki.

Podczas ustalania diagnozy lekarz będzie pytał o czas trwania dolegliwości, ewentualne przyczyny bólu stawów (np. urazy, przeciążenia, powtarzające się mikrourazy), liczbę oraz lokalizację bolesnych stawów, symetryczność bólu, charakter bólu, towarzyszące objawy jak obrzęk, ograniczenie ruchomości stawu, sztywność poranna, obniżenie masy ciała, gorączkę, zmęczenie, nadmierny wyrób potu w nocy, obecność innych chorób oraz występowanie chorób stawów w rodzinie.

Leczenie bólu stawów jest uzależnione od jego przyczyny. Poniższe sposoby mogą pomóc zmniejszyć dolegliwości związane z bólem stawów.

Odciążenie stawu. W przypadku wystąpienia silnego bólu stawu ważne jest ograniczenie nadmiernych aktywności, aby uniknąć dalszych uszkodzeń. Po ustąpieniu bólu zalecane jest wykonywanie ćwiczeń wzmacniających staw i poprawiających jego ruchomość (najlepiej pod nadzorem fizjoterapeuty).

Okłady z lodu (można nabyć specjalne żele wielokrotnego użytku w aptece) pomagają zmniejszyć objawy zapalenia stawu. Stosuje się je 2–3 razy dziennie przez 15 minut, jednak należy uważać, aby nie spowodować odmrożeń skóry.

Leki przeciwbólowe (takie jak paracetamol, niesteroidowe leki przeciwzapalne stosowane doustnie lub miejscowo) – mogą być stosowane samodzielnie przez kilka dni, przestrzegając zalecanych dawek. W przypadku braku poprawy pomimo ich stosowania, należy skonsultować się z lekarzem.

Lekarz decyduje, jakie testy należy przeprowadzić, na podstawie informacji zebranych od pacjenta i objawów stwierdzonych podczas badania stawów. W diagnostyce chorób reumatologicznych stosuje się różne testy laboratoryjne (najczęściej odczyn biernackiego, CRP i morfologię) oraz obrazowe (najczęściej zleca się początkowo RTG lub USG chorego stawu). W niektórych przypadkach może być konieczne wykonanie innych testów, takich jak punkcja stawu (do pobrania płynu stawowego do analizy), tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny.

Jak skutecznie leczyć ból stawów?

Aby skutecznie pozbyć się bólu stawów, konieczne jest znalezienie jego przyczyny. W celu leczenia różnych chorób reumatologicznych należy skonsultować się z lekarzem specjalistą.

Ból stawów, który pojawia się stopniowo w różnych miejscach ciała, może być pierwszym objawem zapalnej choroby stawów, takiej jak reumatoidalne zapalenie stawów lub łuszczycowe zapalenie stawów. Może także być wynikiem zmian zwyrodnieniowych u osób starszych, z nasileniem objawów podczas zmiany pogody. Ból stawów może również być objawem różnych chorób, dlatego konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem i przeprowadzenie diagnostyki różnicowej. Coraz częściej rozpoznawana przyczyną bólu stawów, który "wędruje" po różnych miejscach ciała, jest fibromialgia - stan ten może występować samodzielnie lub towarzyszyć przewlekłym schorzeniom narządu ruchu, a także być wynikiem wcześniej przebytej boreliozy.

Badania potwierdzają, że stres ma duży wpływ zarówno na rozwój chorób zapalnych narządu ruchu (długotrwały stres wpływa na układ immunologiczny), jak i na subiektywne zwiększenie odczuwania bólu. Dlatego kluczowym elementem terapii chorób narządu ruchu, obok odpowiednio dobranej farmakoterapii, jest redukcja stresu, regularna aktywność fizyczna oraz utrzymanie prawidłowej masy ciała.

W wyniku boreliozy może nastąpić początkowe zajęcie stawów, występujące średnio po 3–6 miesiącach od ukąszenia przez kleszcza. Typowo obserwuje się ból w jednym lub kilku stawach, często w obszarze miejsca ukąszenia/rumienia wędrującego – dlatego najczęściej dotknięty jest staw kolanowy lub skokowy. Może pojawić się również stan zapalny stawu, nawet z dużą ilością płynu stawowego, co wymaga nakłucia stawu i odprowadzenia płynu. W dalszym przebiegu borelioza może manifestować się napadowym bólem stawów trwającym od kilku tygodni do kilku miesięcy, z następującymi po nim okresami poprawy. Oprócz bólu stawów mogą pojawić się: przewlekłe zmęczenie, ból i osłabienie siły mięśni. Warto pamiętać, że nawet po efektywnym leczeniu boreliozy może rozwijać się zespół fibromialgii, charakteryzujący się rozprzestrzenionym bólem narządu ruchu – w jego terapii nie stosuje się antybiotyków, lecz leki wpływające na przewodzenie bólu.