Choroba Parkinsona polega na degeneracji struktur mózgu, której przyczyna jest nieznana.

Charakteryzuje się ubytkiem komórek dopaminergicznych w mózgu, co skutkuje objawami takimi jak spowolnienie ruchowe, sztywność mięśni, drżenie spoczynkowe, zaburzenia chodu i postawy.

Głównym symptomem choroby Parkinsona jest spowolnienie ruchowe (tzw. bradykinezja), co oznacza zwolnione wykonywanie czynności codziennych, takich jak ubieranie się, chodzenie czy mówienie. Chory ma trudności z rozpoczęciem i przyspieszeniem ruchu, co jest widoczne podczas badań lekarskich, np. gdy prosi się pacjenta o otwieranie i zamykanie ręki - chory wykonuje te czynności wolno i nie potrafi ich przyspieszyć.

Innym istotnym objawem jest drżenie, które w chorobie Parkinsona przyjmuje postać drżenia spoczynkowego. To oznacza, że ręka lub noga drżą, gdy chory nie wykonuje żadnej czynności, a w początkowym stadium choroby drżenie ustępuje podczas sięgania po przedmioty lub wykonywania innych czynności. Natomiast w zaawansowanej chorobie drżenie może pojawić się również podczas ruchu. Charakterystyczne jest brak drżenia głowy, ale może pojawić się drżenie brody.

Spowolnienie ruchowe to jeden z objawów choroby Parkinsona, który obejmuje także sztywność mięśniową. Może ona objawiać się bólem, dyskomfortem podczas ruchu, trudnościami w pokonaniu oporu. Sztywność mięśni dotyczy często kończyn, ale może także obejmować mięśnie tułowia i szyi, prowadząc do charakterystycznej sylwetki chorego. Sztywność mięśni i spowolnienie ruchów widoczne są także na twarzy chorego jako zubożenie mimiki twarzy.

Kolejnym z głównych objawów choroby Parkinsona jest niestabilność postawy, zwana przez chorych zawrotami głowy. Jest to jednak raczej trudność w utrzymaniu równowagi, niestabilność, która w zaawansowanej chorobie może prowadzić do upadków.

Charakterystyczną cechą choroby Parkinsona jest także asymetryczny, jednostronny początek objawów, który utrzymuje się przez całą chorobę, nawet gdy objawy stają się obustronne.

Choroba Parkinsona ma niską częstość występowania w populacji ogólnej, jednak wraz z wiekiem wzrasta, osiągając 1,5% u osób powyżej 65 roku życia. Szacuje się, że na każde 100 tys. mieszkańców choruje średnio od 120 do 180 osób. Mężczyźni są nieco bardziej narażeni na tę chorobę niż kobiety. Początek choroby zazwyczaj przypada na około 60. rok życia, ale może także występować u osób młodszych.

Przyczyny choroby Parkinsona pozostają tajemnicą, ale prawdopodobnie istnieją czynniki środowiskowe, które mogą uszkodzić układ nerwowy u osób z predyspozycjami genetycznymi.

Z tego powodu leczenie przyczynowe choroby Parkinsona nadal pozostaje nieznaną dziedziną, koncentrując się głównie na łagodzeniu objawów lub zwalczaniu postępu degeneracji komórek nerwowych.

Większość osób podejrzewających u siebie chorobę Parkinsona zostaje skierowana na dodatkowe badania, przede wszystkim na badania neuroobrazowe, takie jak tomografia komputerowa (TK) czy rezonans magnetyczny (MRI). Po otrzymaniu wyniku badania, który jest prawidłowy, pacjenci często przychodzą do lekarza z nadzieją, że nie mają choroby Parkinsona, ponieważ "badanie nic nie wykazało". Należy jednak pamiętać, że rutynowe badania obrazowe (zaleca się obecnie bardziej czułe badanie MRI) nie są wystarczająco czułe, aby uchwycić uszkodzenia istoty czarnej mózgu, które występują w chorobie Parkinsona. Badania te są wykonywane głównie w celu różnicowania choroby Parkinsona od innych zespołów parkinsonowskich, wykrycia guzów mózgu, krwiaków podtwardówkowych, wodogłowia, ognisk naczyniowego uszkodzenia mózgu i innych patologii. Diagnoza choroby Parkinsona opiera się głównie na obserwacji klinicznej, wywiadzie od pacjenta oraz dokładnym badaniu.

Obecnie coraz większą uwagę zwraca się na pozaruchowe symptomy choroby Parkinsona. Czasami ich nasilenie i charakter mogą stanowić większy problem dla pacjenta niż objawy ruchowe.

Zazwyczaj występują one w zaawansowanym stadium choroby i można je podzielić na różne kategorie ze względu na ich charakter. Wśród pierwszych wymienianych są objawy neuropsychiatryczne, takie jak depresja, lęki, apatia, otępienie oraz zaburzenia psychotyczne.

Depresja jest najczęściej wspominanym objawem wpływającym na jakość życia pacjentów w badaniach. Pogarszające się funkcje poznawcze prowadzące do otępienia, często z objawami omamów i urojeń, skracają życie chorego i mogą wymagać umieszczenia go w opiece specjalistycznej. Ważne jest zgłaszanie wszystkich tych objawów lekarzowi, ponieważ można je skutecznie leczyć.

Zaburzenia pamięci i zaburzenia psychotyczne mogą być efektem przyjmowania leków stosowanych w leczeniu objawów ruchowych. Zaburzenia pamięci, występujące u 20-30% pacjentów z chorobą Parkinsona, często pojawiają się po wielu latach. Inne pozaruchowe objawy to również zaburzenia autonomiczne związane z uszkodzeniem części autonomicznego układu nerwowego, takie jak zaparcia, częste nocne oddawanie moczu, zaburzenia erekcji i hipotensja ortostatyczna. Te objawy mogą się nasilać pod wpływem leków i równoczesnego stosowania leków obniżających ciśnienie krwi, co może prowadzić do groźnych upadków.

Wyróżnia się także grupę objawów nocnych, takich jak zespół niespokojnych nóg i zaburzenia snu. Zespół niespokojnych nóg jest powszechne u chorych (nawet u 20%) i sprawia trudności z zasypianiem oraz może budzić pacjenta w nocy. To uczucie dyskomfortu w kończynach dolnych ustępuje podczas poruszania nogami. Objawy te mogą nie występować w ciągu dnia, ale nasilają się wieczorem i w nocy, powodując niewyspanie, zmęczenie i obniżenie nastroju.

Istnieje wiele innych schorzeń, które mogą powodować objawy podobne do choroby Parkinsona, jednak mają inne przyczyny.

Leczenie choroby Parkinsona obejmuje terapię farmakologiczną, chirurgiczną oraz rehabilitację. Każdy etap choroby wymaga innego podejścia. Farmakoterapia jest podstawowym leczeniem stosowanym od samego początku choroby. W przypadkach zaawansowanych rozważa się interwencje chirurgiczne, a rehabilitację zaleca się prowadzić przez cały okres choroby. Pomimo że leczenie Parkinsona jest głównie objawowe, okazuje się być bardzo skuteczne. Choć nie istnieją leki gwarantujące zatrzymanie postępu choroby w 100%, leczenie objawowe pomaga zmniejszyć nasilenie objawów, poprawiając jakość życia pacjenta i zapobiegając poważnym konsekwencjom, takim jak upadki czy całkowita niepełnosprawność. Zgodnie z najnowszymi zaleceniami terapię najlepiej rozpocząć jak najwcześniej, nawet jeśli objawy są jeszcze łagodne.

Choroba Parkinsona obecnie jest postrzegana jako więcej niż tylko zaburzenie ruchowe. Niedobór różnych substancji chemicznych w mózgu, takich jak acetylocholina i serotonina, może również przyczyniać się do jej objawów. Depresję można leczyć lekami dopaminergicznymi, ale jeśli jest bardziej nasilona, konieczne może być zastosowanie leków oszczędzających serotoninę. Zaburzenia pamięci mogą być łagodzone przez leki hamujące rozkład acetylocholiny. W zaawansowanych stadiach choroby Parkinsona mogą pojawić się zaburzenia psychotyczne, zaparcia, ortostatyczne spadki ciśnienia i inne problemy. Ruch, dieta bogata w błonnik i odpowiednie leczenie mogą być pomocne w łagodzeniu tych objawów.

Spadki ciśnienia przy wstawaniu z pozycji leżącej mogą być problemem u osób z chorobą Parkinsona i wymagają interwencji. Zaparcia, zaburzenia w oddawaniu moczu i zaburzenia erekcji to także problemy, które mogą wystąpić u pacjentów z tą chorobą. Zespół niespokojnych nóg to kolejny z objawów, który może być łagodzony przez odpowiednie leki. Ważne jest monitorowanie stężenia ferrytyny we krwi i stosowanie odpowiednich preparatów żelaza, jeśli jest to konieczne.

Usprawnianie ruchowe powinno zaczynać się od samego początku terapii. Ruch może działać jak dodatkowy lek, poprawiając sprawność ruchową, zmniejszając sztywność i ból, łagodząc zaparcia, poprawiając pamięć i nastrój. Ćwiczenia powinny być dopasowane do zaawansowania choroby, indywidualnych możliwości pacjenta (inne schorzenia, wiek) i profilu jego zaburzeń. Konieczne jest unikanie ćwiczeń z ryzykiem upadków ze względu na bardzo chwiejną równowagę.

Istnieje wiele dowodów na to, że skuteczną formą terapii ruchem może być także taniec, spacery i pływanie. Szczególnie godne polecenia jest nordic walking (chodzenie z kijkami), które angażuje wszystkie grupy mięśniowe, jest rytmiczne, a kije stanowią doskonałe zabezpieczenie przed upadkami.