Przyczyną zapalenia płuc wywołanego przez koronawirus jest wirus SARS-CoV-2 z rodziny koronawirusów, które mogą powodować infekcje u zwierząt i ludzi.

Wirus SARS-CoV-2 przenosi się głównie drogą kropelkową, ale można się nim zarazić również poprzez dotknięcie zakażonej powierzchni i następnie dotknięcie twarzy.

Podczas infekcji wirus zakaża komórki dróg oddechowych oraz komórki naczyń krwionośnych, co prowadzi do rozwoju zapalenia płuc. Dodatkowo, uruchamia on reakcję immunologiczną organizmu, która może przynieść dodatkowe uszkodzenia układu oddechowego.

Opis standardowego przebiegu infekcji COVID-19 i liczba przypadków prezentujących poszczególne symptomy zmieniały się w zależności od dominującego wariantu wirusa w danym czasie.

Warto zauważyć, że przebieg COVID-19 może być bardzo zróżnicowany - od bezobjawowego przez łagodny i umiarkowany u większości osób, do ciężkiego zapalenia płuc z objawami postępującej niewydolności oddechowej, wstrząsu i niewydolności wielonarządowej prowadzących do zgonu.

Obecnie przeważają łagodne przypadki infekcji, ale nadal istnieje ryzyko ciężkiego przebiegu, zwłaszcza u pacjentów należących do grupy ryzyka.

Czynniki ryzyka ciężkiego przebiegu i rozwoju zapalenia płuc w wyniku COVID-19:

• starszy wiek (>60 lat)
• płeć męska
• choroby serca i naczyń, np. przewlekła niewydolność krążenia
• nadciśnienie tętnicze
• otyłość
• cukrzyca
• przewlekłe choroby płuc
• stany osłabionej odporności związane np. z chorobą nowotworową lub stosowaniem leków (np. glikokortykosteroidów).

Symptomy zapalenia płuc w wyniku COVID-19 obejmują kaszel, duszność, przyspieszony oddech oraz dolegliwości ogólne, jak gorączka, bóle mięśni, dreszcze i znaczne osłabienie. Towarzyszy im zazwyczaj obniżenie poziomu tlenu we krwi poniżej 94%.

U pacjentów z ciężką infekcją mogą występować dodatkowe symptomy, takie jak zaburzenia świadomości, zaburzenia widzenia, zawroty głowy, drgawki, a także powikłania psychiatryczne, np. lęk i bezsenność. Istnieje także większe ryzyko udaru mózgu. Objawy z przewodu pokarmowego (np. nudności, wymioty, biegunka) oraz układu sercowo-naczyniowego (np. zaburzenia rytmu serca, zapalenie mięśnia sercowego, zawał serca) mogą również towarzyszyć zapaleniu płuc związanemu z COVID-19.

Przy pogarszającym się stanie chorych z zapaleniem płuc spowodowanym COVID-19 może dojść do rozwoju ostrej niewydolności oddechowej (ARDS), co może prowadzić do wstrząsu septycznego i/lub niewydolności wielonarządowej, a w konsekwencji do śmierci.

U pacjentów z zapaleniem płuc w wyniku COVID-19 współistniejące infekcje bakteryjne lub grzybicze dotyczą niewielkiego odsetka (ok. 8% pacjentów), ale stanowią istotną przyczynę zgonów.

Rozpoznanie covidowego zapalenia płuc opiera się na identyfikacji symptomów zapalenia płuc i obecności zakażenia SARS-CoV-2.

Z uwagi na nietypowe objawy kliniczne, które często towarzyszą chorobie COVID-19, diagnoza zakażenia SARS-CoV-2 bez przeprowadzenia badań laboratoryjnych jest niemożliwa. Aktualnie dostępne testy do wykrywania zakażenia to testy molekularne (PCR) i testy antygenowe.

W przypadku covidowego zapalenia płuc zaobserwować można charakterystyczne zmiany na tomografii komputerowej, które wskazują na rozwój śródmiąższowego zapalenia płuc.

W badaniach laboratoryjnych można zauważyć podwyższone stężenia niektórych wskaźników stanu zapalnego (np. CRP, prokalcytonina), enzymów wątrobowych, kinazy kreatynowej i dimeru D oraz obniżoną liczbę białych krwinek.

Chociaż większość osób zakażonych SARS-CoV-2 przechodzi infekcję w sposób bezobjawowy lub z lekkimi objawami, to u niektórych pacjentów, zwłaszcza z grupy ryzyka, pojawienie się tych łagodnych objawów może poprzedzać rozwój zapalenia płuc spowodowanego COVID-19.

Standardowe leczenie zapalenia płuc wywołanego COVID-19 zazwyczaj wymaga hospitalizacji. Podczas leczenia konieczne jest monitorowanie objawów oraz parametrów życiowych (takich jak ciśnienie tętnicze, tętno, saturacja, liczba oddechów). W przypadku gorączki pacjenci powinni stosować leki przeciwgorączkowe dostępne bez recepty, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen) lub paracetamol, a w przypadku suchego kaszlu leki przeciwkaszlowe. Dorośli pacjenci z łagodnym lub umiarkowanym przebiegiem COVID-19 mogą przyjmować wziewnie budezonid w odpowiedniej dawce (wyłącznie na receptę).

Podawanie leków przeciwwirusowych jest skuteczne zarówno u pacjentów z grupy ryzyka, jak i u tych z rozpoznanym zapaleniem płuc związanym z COVID-19. Wśród leków zatwierdzonych do stosowania znajdują się: molnupirawir, nirmatrelwir/rytonawir, remdesiwir, sotrowimab i kasiriwimab/imdewimab. Terapia tymi lekami powinna być dostosowana indywidualnie pod nadzorem lekarskim i powinna być rozpoczęta jak najszybciej po pojawieniu się objawów. Pierwsze dwa leki można podawać doustnie, pozostałe wymagają infuzji dożylnych. Żaden z nich nie jest zalecany dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią.

U pacjentów leżących w domu zaleca się stosowanie heparyny drobnocząsteczkowej jako profilaktyki przeciwzakrzepowej. Dawki tego leku stanowią rutynowe leczenie u hospitalizowanych pacjentów, a w przypadkach uzasadnionych mogą być zwiększane.

W niektórych przypadkach podaje się glikokortykosteroidy (np. deksametazon) w leczeniu zapalenia płuc wywołanego COVID-19, w zależności od stanu pacjenta.

Antybiotyki należy stosować tylko w przypadku podejrzenia infekcji bakteryjnej, ponieważ nie ma dowodów na ich skuteczność w leczeniu COVID-19. Podawanie antybiotyków u pacjentów hospitalizowanych należy rozważyć jedynie w przypadku wysokiego ryzyka nadkażenia bakteryjnego.

Tlenoterapia domowa nie jest zalecana w przypadku COVID-19. Pacjenci z zapaleniem płuc związanym z COVID-19, którzy wymagają tlenoterapii, powinni być hospitalizowani i otrzymywać tlen w warunkach szpitalnych.

Zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS) będący powikłaniem COVID-19 może prowadzić do stanu zagrażającego życiu, w którym płuca nie są w stanie prawidłowo funkcjonować. W takich przypadkach konieczne jest mechaniczne wspomaganie oddychania. ARDS związany z COVID-19 prowadzi do śmierci około 40% pacjentów, a u pozostałych pozostawia przewlekłe powikłania, dlatego konieczna jest rehabilitacja po wypisie ze szpitala.

Od początku pandemii choroba COVID-19 i covidowe zapalenie płuc stanowiły trudność dla systemów opieki zdrowotnej. Konieczne było zidentyfikowanie skuteczności leków oraz opracowanie nowych terapii. Po wielu doświadczeniach wiadomo, które leki nie sprawdzają się w leczeniu COVID-19:

• chlorochina i hydroksychlorochina nie są skuteczne i mogą wywoływać powikłania kardiologiczne
• antybiotyki azytromycyna lub doksycyklina nie są skuteczne u pacjentów bez infekcji bakteryjnej
li>lopinawir/rytonawir, choć skuteczny w leczeniu niedoborów odporności (HIV), nie działa na covidowe zapalenie płuc
• amantadyna, stosowana w chorobie Parkinsona i grypie, nie pomaga w COVID-19
• iwermektyna, lek przeciwpasożytniczy, nie działa w COVID-19
• kolchicyna, silny lek przeciwzapalny, nie działa w COVID-19.

Termin "zespół pokowidowy" odnosi się do utrzymujących się objawów lub zaburzeń funkcji narządów występujących co najmniej 4 tygodnie po przebyciu ostrej fazy COVID-19.

Najczęściej obserwowanymi objawami zespołu pokowidowego są powikłania płucne. Im bardziej agresywny przebieg zapalenia płuc związanego z COVID-19, zwłaszcza wymagający wsparcia wentylacyjnego, tym większe ryzyko powikłań przewlekłych.

Rozwój zmian włóknikowych w płucach podczas zakażenia COVID-19 często prowadzi do procesów nieodwracalnych. Pacjenci doświadczają charakterystycznych objawów typowych dla chorób śródmiąższowych płuc: postępującej duszności i ograniczonej tolerancji wysiłku.

Czynną ochroną przed zapaleniem płuc spowodowanym przez covid jest szczepienie. Szczepionki są bezpieczne i skutecznie zmniejszają ryzyko zachorowania na covidowe zapalenie płuc. Podstawowe metody zapobiegania obejmują odpowiednią higienę, taką jak regularne mycie rąk, noszenie maseczek ochronnych oraz utrzymywanie dystansu od chorych osób. Koronawirusy są podatne na większość środków dezynfekcyjnych.