Dysfagia, zwana również problemami z połykaniem, to subiektywne odczucie trudności w połykaniu lub przeszkód w przechodzeniu jedzenia lub płynów z ust do żołądka. Może być postrzegana jako trudność w formowaniu kęsa pokarmowego i przesuwaniu go z ust do gardła i przełyku (dysfagia przedprzełykowa) lub uczucie, że kęs połykany zatrzymuje się za mostkiem, powodując dyskomfort, ucisk w klatce piersiowej, przeszkody w przełyku lub wrażenie zatrzymania się pokarmu w przełyku podczas przesuwania (dysfagia przełykowa).

Odynofagia to bolesne połykanie. Ból zazwyczaj występuje za mostkiem podczas przesuwania kęsa pokarmowego przez przełyk. Czasami terminem tym określa się także ból odczuwany w gardle podczas połykania (odynofagia ustno-gardłowa).

Przyczyny dysfagii przedprzełykowej obejmują:

• zmiany strukturalne takie jak zapalenia, nowotwory, ucisk z zewnątrz, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, stany po operacyjnych zabiegach w obrębie krtani, twarzoczaszki i szyi, ciała obce,
• zaburzenia nerwowo-mięśniowe, takie jak choroby ośrodkowego układu nerwowego, zespoły pozapiramidowe, neuropatie obwodowe, miastenia i różne rodzaje miopatii.

Dysfagia może być wynikiem chorób układu nerwowego, najczęściej na skutek chorób naczyniowych mózgu. Inne powszechne przyczyny to guzy mózgu, zmiany pourazowe i ogniska demielinizacyjne.

Przyczyny dysfagii przełykowej obejmują:

• zwężenia przełyku, takie jak rak przełyku, powikłania choroby refluksowej, eozynofilowe zapalenie przełyku, uchyłki przełyku, zwężenia po oparzeniach, pierścień Schatzkiego, ciała obce,
• zaburzenia motoryki przełyku, takie jak achalazja, rozlany kurcz przełyku, układowe choroby tkanki łącznej, cukrzyca, choroba Chagasa, interakcje z lekami,
• choroby narządów sąsiadujących z przełykiem, takie jak wada zastawki mitralnej, wole zamostkowe, guzy śródpiersia i oskrzeli, przepukliny okołoprzełykowe, po zabiegach kardiochirurgicznych i torakochirurgicznych.

Jednym z najczęstszych organicznych powodów dysfagii jest zwężenie przełyku z powodu raka przełyku lub wpustu żołądka, dlatego nie należy ignorować tego objawu.

Odynofagia, czyli ból przy przełykaniu, może być spowodowany stanem zapalnym, rakiem przełyku, obecnością ciała obcego, lub oparzeniem przełyku przez substancje żrące.

Osoby cierpiące na dysfagię przedprzełykową mają trudności z formowaniem kęsa pokarmowego i przesuwaniem go w kierunku gardła, a także z rozpoczęciem połykania. Mogą towarzyszyć im objawy takie jak kaszel, wylewanie się pokarmu przez nos, krztuszenie się i zachłyśnięcie. Dodatkowo mogą odczuwać drapanie w gardle, kichanie, łzawienie oraz suchy kaszel podczas posiłku. Dochodzi do zaburzeń w połykaniu zarówno płynów, jak i pokarmów stałych.

W przypadku dysfagii przełykowej osoby odczuwają przeszkodę podczas połykania, rozpieranie lub gniecenie w klatce piersiowej, wymioty, kaszel i odkrztuszanie. Zwykle zaburzenia dotyczą najpierw połykania pokarmów stałych, a później pojawia się problem z połykaniem płynów oraz śliny w miarę postępu choroby.

Ból często opisywany jest jako palący, piekący, kłujący lub skurczowy. Może być bardzo intensywny i prowadzić do unikania spożywania pokarmów, co skutkuje utratą masy ciała. Jeśli ból uniemożliwia połykanie płynów, może wystąpić odwodnienie.

Dysfagia i odynofagia to symptomy alarmowe, które nie powinny być bagatelizowane, ponieważ mogą świadczyć o chorobie nowotworowej, szczególnie raku przełyku lub żołądka.

Jeśli dysfagia występuje nagle, może być spowodowana utknięciem ciała obcego w przełyku (np. fragment zęba lub kość) lub zapaleniem przełyku. Pacjent zazwyczaj potrafi właściwie zidentyfikować przyczynę w takiej sytuacji.

Usunięcie ciała obcego wymaga zazwyczaj zabiegu endoskopowego, natomiast jeśli problemem jest uszkodzenie przełyku, konieczne może być zaprzestanie stosowania pewnych leków. W przypadku pierwszym należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem, który może zlecić badanie radiologiczne przełyku i żołądka, aby zlokalizować obce przedmioty. Ciała metalowe lub dobrze uwapnione będą widoczne na standardowym zdjęciu, inne mogą być lepiej widoczne po podaniu środka kontrastowego.

Jeśli potwierdzono obecność ciała obcego, podejmuje się próbę usunięcia go podczas zabiegu endoskopowego, zazwyczaj wykonywanego w znieczuleniu.

Stopniowe trudności w połykaniu również powinny być skonsultowane z lekarzem, który po dokładnym wywiadzie i badaniu pacjenta zaleci odpowiednie testy diagnostyczne, takie jak endoskopia, RTG z doustnym środkiem kontrastowym, manometria lub pH-metria przełyku. W większości przypadków konieczne nie są dodatkowe specjalistyczne badania.

Kula gardłowa to częsty problem, który skłania pacjentów do wizyty u gastrologa. Polega na odczuciu przeszkody w gardle, najczęściej w okolicach mostka. Osoby dotknięte tym problemem zazwyczaj opisują to jako uczucie łaskotania lub obcego ciała w gardle, które nie utrudnia połykania i zazwyczaj nie wiąże się z innymi objawami chorobowymi. Dawniej nazywano to "kulą histeryczną" (), chociaż objawy "histerii" są rzadko obserwowane w tym przypadku.

Przed przypisaniem tego uciążliwego objawu zaburzeniom psychicznym, konieczne jest dokładne wykluczenie chorób krtani i początkowego odcinka przełyku. Jeżeli nie ma podstaw organicznych, może to sugerować osobowość z cechami obsesyjnymi lub depresję.