Choroba dwubiegunowa, zwana również zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi, charakteryzuje się występowaniem epizodów depresji, manii/hipomanii lub epizodów mieszanych. Pomiędzy tymi epizodami występują okresy remisji.

Choroba ta prowadzi do negatywnych konsekwencji w różnych obszarach życia, takich jak społeczność, rodzina, praca i aspekty ekonomiczne. ChAD jest trudna do zdiagnozowania, ale kluczem do sukcesu w leczeniu jest współpraca pacjenta z lekarzem. Istnieje wiele podtypów tej choroby, takich jak ChAD I typu, ChAD II typu, ChAD III typu, cyklotymia, mania jednobiegunowa oraz inne.

Epizody choroby mogą następować po sobie w różnych okresach, najczęściej choroba cechuje się częstszą nawrotowością. Epizody depresyjne trwają zazwyczaj dłużej niż epizody maniakalne.

Ważne jest odpowiednie leczenie i przestrzeganie zaleceń lekarskich przez pacjenta.

Według szacunków, około 2% populacji cierpi na chorobę afektywną dwubiegunową typu I i II, a aż 6-11% osób ma zaburzenia związane z tą chorobą. Oba rodzaje choroby afektywnej dwubiegunowej występują zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.

Epizod depresyjny

Objawy epizodu depresyjnego stopniowo obniżają nastrój pacjenta, powodując smutek, utratę radości i zainteresowań oraz spadek energii i aktywności życiowej. Pacjent może doświadczać zmęczenia, trudności w podejmowaniu decyzji i zaburzeń koncentracji. W niektórych przypadkach może wystąpić zahamowanie psychoruchowe, charakteryzujące się brakiem kontaktu z otoczeniem.

Depresja może prowadzić do nadmiernej senności, spadku popędu seksualnego i zaburzeń apetytu. Mogą wystąpić również objawy psychotyczne, takie jak depresyjne urojenia i halucynacje słuchowe. Epizod depresyjny wymaga szczególnej obserwacji pacjenta, aby uniknąć myśli samobójczych.

Epizod maniakalny

Objawy epizodu maniakalnego obejmują znacznie podwyższony nastrój, ekspansywny nastrój, nadpobudliwość oraz szybkie tempo myślenia. Pacjent może wykazywać nadmierne ryzykowne zachowania, nadmierne wydatki lub impulsywne działania. W skrajnych przypadkach mogą pojawić się objawy psychotyczne, takie jak urojenia wielkościowe.

Epizod maniakalny może również prowadzić do nadmiernego spożycia alkoholu lub substancji psychoaktywnych, a także podejmowania wielu impulsywnych działań. Pacjent może odczuwać zwiększone poczucie własnej wartości i miażdżące samopoczucie, które prowadzić może do niebezpiecznych zachowań.

Epizod hipomaniakalny

Epizod hipomaniakalny charakteryzuje się mniejszą ilością objawów i krótszym czasem trwania w porównaniu z epizodem manii. Pacjent może doświadczać podwyższonego nastroju, zwiększonej energii i zmniejszonej potrzeby snu. W hipomanii pacjent podejmuje różne działania, ale zazwyczaj nie jest w stanie ich dokończyć. Zachowania hipomaniakalne wiążą się z większym optymizmem niż w epizodzie manii.

Epizod mieszany

Epizod mieszany przejawia się jednoczesnym pojawieniem się objawów depresji i manii/hipomanii. Może towarzyszyć mu spowolnienie psychoruchowe i przyspieszone myśli, drażliwość oraz myśli samobójcze. Epizody mieszane wymagają szczególnej uwagi pod względem tendencji samobójczych.

Okres remisji

Okres remisji to czas bezobjawowy lub z minimalnymi objawami chorobowymi. W tym okresie zaleca się regularne wizyty kontrolne u psychiatry oraz systematyczne przyjmowanie leków w celu zapobieżenia nawrotom choroby.

Podobnie jak omówiono w tekście dotyczącym depresji, lekarz psychiatra zajmujący się pacjentem z chorobą afektywną dwubiegunową, odpowiadając na pytania pacjenta lub jego rodziny, analizuje wiele czynników wpływających na przebieg choroby. Model biopsychospołeczny obejmuje liczne czynniki biologiczne, psychologiczne i społeczne, które mogą wpływać na rozwój choroby.

W szczególności, przy chorobie afektywnej dwubiegunowej należy zwrócić uwagę na czynniki biologiczne, takie jak genetyka i zaburzenia w mózgu. Nie powinno się szukać winnego za wystąpienie tej choroby, ponieważ przyczyny są wieloczynnikowe.

Czynniki psychologiczne, społeczne i środowiskowe również mają duży wpływ na chorobę, mogąc ją nasilać lub łagodzić. Ustalony rytm dnia i nocy oraz satysfakcjonujące relacje z bliskimi osobami mogą korzystnie wpływać na przebieg choroby u pacjentów.

Zawsze, kiedy wystąpią symptomy zaburzeń emocjonalnych lub zachowania, których niepokoją dana osobę lub jej bliskich oraz w przypadku obserwacji objawów depresyjnych.

W przypadku wystąpienia objawów maniakalnych, epizodu mieszanej hipomanii należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Natychmiast pojawienie się nasilonych myśli samobójczych jest szczególnie niepokojące i wymaga podjęcia natychmiastowych działań. Myśli samobójcze mogą pojawić się w różnych epizodach, często towarzysząc depresji i epizodom mieszanych. Warto pamiętać, że takie myśli mogą pojawić się nawet po ustąpieniu objawów choroby. W przypadku łagodnych objawów hipomanii, nawet jeśli trwają krótko, wizyta u psychiatry jest zalecana.

Objawy hipomaniakalne mogą być wczesnymi oznakami rozwijającej się choroby afektywnej dwubiegunowej lub innego zaburzenia psychicznego. Jeśli dana osoba lub jej bliscy zauważają cykliczne zmiany nastroju, warto skonsultować się z lekarzem psychiatrą celem diagnozy i obserwacji.

Ze względu na trudności diagnostyczne i zmienność przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej, ważne jest, aby ewentualne początkowe rozpoznanie zostało zweryfikowane przez lekarza psychiatrę. Choroba ta wymaga systematycznej opieki psychiatrycznej.

Choroba dwubiegunowa jest diagnozowana, gdy występują co najmniej 2 nawroty choroby, w tym co najmniej jeden epizod manii lub hipomanii. Może to być jeden lub kilka epizodów manii lub epizodów mieszanych rozdzielonych epizodami depresji.

Diagnoza może być opóźniona, szczególnie jeśli występują wyłącznie epizody depresyjne. Niezwykle istotna jest także obserwacja tendencji samobójczych u pacjentów z chorobą dwubiegunową. Diagnozę może potwierdzić szczegółowy wywiad oraz badania dodatkowe. Konieczne jest również monitorowanie zmian w nastroju i aktywności pacjenta. Konstrukcja kwestionariuszy i pytań dotyczących cech dwubiegunowości może być pomocna w procesie diagnostycznym oraz monitorowaniu leczenia.

Cele terapii przy chorobie afektywnej dwubiegunowej polegają na osiągnięciu remisji epizodów choroby i zapewnieniu powrotu do normalnego funkcjonowania przed chorobą oraz zapobieganiu kolejnym nawrotom.

Leczenie jest długotrwałe i obejmuje farmakoterapię, psychoedukację oraz czasami psychoterapię. W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki stabilizujące nastrój, a w przypadku epizodów depresyjnych możliwe jest również stosowanie leków przeciwdepresyjnych. Terapia powinna być kompleksowa i dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta, a kluczową rolę odgrywa psychoedukacja oraz wsparcie terapeutyczne. W przypadku ostrych epizodów można także włączyć benzodwuazepiny oraz leki przeciwpsychotyczne. Konieczne jest monitorowanie stężenia leków we krwi oraz regularne badania kontrolne. W przypadku współwystępowania innych zaburzeń psychicznych konieczne jest dostosowanie leczenia.

Decyzja o rodzaju terapii zależy od przebiegu choroby i występujących objawów. Istotne jest także świadomość pacjenta i jego rodziny na temat choroby oraz umiejętność radzenia sobie z nią. W przypadku wystąpienia zagrożenia dla życia pacjenta konieczna może być hospitalizacja psychiatryczna. Ostateczną diagnozę i leczenie powinien ustalić psychiatra.