1. WZW typu C jest chorobą wywołaną przez wirusa HCV, który atakuje wątrobę, powodując zmiany zapalne.

2. W grupie wirusów zapalenia wątroby można wyróżnić WZW typu B i WZW typu A.

3. Eliminacja wirusa występuje u około 15-50% chorych z ostrej postaci WZW typu C.

4. Przewlekłe zapalenie wątroby C prowadzi do marskości u 5-20% chorych.

5. Zakażenie wirusem następuje przez kontakt z krwią zakażoną osobą lub jej pochodnymi.

6. Zakażenia wśród stałych partnerów seksualnych są rzadkie.

Globalny odsetek osób z aktywnym zakażeniem wirusem HCV wynosi średnio 1,4%. Dane wskazują, że na całym świecie jest od 65 do 85 milionów zakażonych, z czego najwięcej w Azji, Afryce i Europie.

W Polsce w latach 2017 i 2018 zarejestrowano odpowiednio 4010 i 3442 przypadków zakażeń HCV, głównie u dorosłych. Większość przypadków zakażeń wiąże się z pobytem w szpitalu lub leczeniem ambulatoryjnym. Odsetek osób zakażonych w Polsce wynosi około 0,4-0,5% populacji ogólnej, co daje około 150 tysięcy zakażonych. Tylko około 30% przypadków jest rozpoznawanych, a rocznie leczenie przeciwwirusowe otrzymuje około 8000 chorych.

Źródłem infekcji HCV jest człowiek. Istnieją trzy drogi zakażenia: przez krew, drogą płciową i okołoporodową.

Wśród osób uzależnionych od środków dożylnych, około 40% jest zakażonych, często w połączeniu z HIV. Infekcje następują poprzez kontakt z zakażoną krwią i jej pochodnymi (np. narzędzia medyczne, sprzęty niemedyczne, przeszczepione narządy, hemodializa). U ponad 50% zakażonych nie można określić czynnika ryzyka.

Infekcje wśród osób w stałych związkach heteroseksualnych są rzadkie, natomiast częste zmiany partnerów seksualnych oraz kontakty homoseksualne zwiększają ryzyko zarażenia.

Przewlekłe zakażenie wirusem WZW typu C występuje u większości chorych po przejściu fazy ostrą zakażenia HCV.

Czynniki predysponujące do rozwoju przewlekłego zakażenia wirusem WZW typu C:

1. zakażenie przez przetoczenie krwi
2. duża ilość przetoczonej krwi
3. brak objawów w ostrym okresie zakażenia HCV
4. wahania aktywności enzymów ALT we krwi po zakażeniu
5. płeć męska
6. wiek powyżej 40 lat w momencie zakażenia
7. obniżona odporność.

Większość infekcji HCV przebiega bezobjawowo. Jednakże mogą wystąpić symptomy podobne do tych, które występują w innych przypadkach ostrych zapaleń wątroby typu A i B, takie jak bóle brzucha, uczucie zmęczenia, nudności, wymioty, a czasem nawet świąd skóry. Zazwyczaj objawy są łagodne. Kilka dni lub tygodni przed ich pojawieniem się, może wystąpić uporczywy ból mięśni i stawów. U niektórych osób wirusowe zapalenie wątroby typu C skutkuje żółtaczką, która wiąże się z ciemnym moczem i jasnym kałem.

Usunięcie wirusa zachodzi w 15–50% przypadków, zazwyczaj przy objawach ostrego przebiegu WZW typu C. U pozostałych pacjentów dochodzi do rozwoju infekcji przewlekłej.

Symptomy przewlekłego zapalenia wątroby typu C są podobne do objawów przewlekłego zapalenia wątroby typu B. Większość chorych nie doświadcza żadnych symptomów.

Najczęstszym symptomem jest uczucie zmęczenia oraz obniżony nastrój.

Ponadto, może wystąpić lekkie powiększenie wątroby, a czasem także żółtaczka, która może być ciągła lub okresowa. Powiększenie śledziony występuje rzadko.

Okresowe zaostrzenia przewlekłego zapalenia wątroby typu C mogą przypominać ostre WZW.

U ponad 70% pacjentów występują symptomy dotyczące innych organów i systemów niż wątroba.

Czasami manifestują się pierwsze symptomy związane z powikłaniami WZW typu C, takimi jak marskość wątroby lub pozawątrobowe komplikacje związane z zaburzeniami funkcjonowania układu odpornościowego, np. zapalenie naczyń, zapalenie nerek. Mogą również pojawić się symptomy skórne – plamica uniesiona, liszaj płaski lub łuszczyca.

HCV nie jest chorobą, lecz wirusem, który może spowodować ostre lub przewlekłe zapalenie wątroby typu C. Objawy choroby różnią się w zależności od formy jej przebiegu.

Przewlekłe zapalenie wątroby typu C to choroba, której większość przypadków nie manifestuje się żadnymi objawami lub ich symptomy są niecharakterystyczne - takie jak zmęczenie i złe samopoczucie.

Jeśli istnieje podejrzenie zakażenia (np. poprzez korzystanie z cudzych golarek lub żyletek, przypadkowy kontakt seksualny), konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem, który przeprowadzi wywiad, badanie pacjenta oraz ewentualnie skieruje na dodatkowe testy, z których kluczowe jest badanie przeciwciał anty-HCV we krwi.

W ponad 50% przypadków zakażenia nie udaje się ustalić źródła, dlatego w przypadku wątpliwości lub pojawienia się niepokojących objawów, należy natychmiast zasięgnąć porady lekarza.

Brak reaktywności wyniku badania przeciwciał anty-HCV oznacza, że w organizmie pacjenta nie wykryto przeciwciał przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu C. W większości przypadków oznacza to, że pacjent jest zdrowy. Istnieją jednak sytuacje, kiedy wynik może być negatywny mimo obecności zakażenia, na przykład gdy od momentu zakażenia do momentu badania nie upłynęło wystarczająco dużo czasu na wytworzenie przeciwciał, albo w przypadkach rzadkich, takich jak osoby z niedoborem odporności lub pacjenci dializowani.

Leczenie ostrego WZW typu C

Nie ma możliwości wyleczenia ostrego wirusowego zapalenia wątroby typu C. W przypadkach ciężkiego przebiegu lub z powikłaniami może być konieczna hospitalizacja. Celem terapii jest utrzymanie odpowiedniego stanu odżywienia i nawodnienia.

Zalecane jest:

• Odpoczynek: ograniczenie aktywności fizycznej podczas ostrej fazy choroby oraz przez miesiąc podczas rekonwalescencji.
• Dieta i płyny: dieta dostosowana do zapotrzebowania energetycznego (zazwyczaj 2000 kcal/d, z 70% łatwo przyswajalnymi węglowodanami, 10–20% tłuszczami i 10% białkiem), stopniowe poszerzanie zgodnie z indywidualną tolerancją. Powrót do normalnej diety w ciągu pół roku. W przypadku silnych wymiotów i objawów odwodnienia konieczne może być nawadnianie i żywienie przez sondę (dożołądkową lub dojelitową) lub pozajelitowe. Zakaz spożywania alkoholu przez pół roku, a znaczne ograniczenie do roku.
• Ponadto lekarz może zalecić leczenie przeciwświądowe. Należy unikać leków metabolizowanych w wątrobie lub wywołujących cholestazę (zakłócenie żółci) – w okresie ostrej fazy i rekonwalescencji.

W przypadku przewlekłego zapalenia wątroby typu C stosowane są leki jak w przypadku ostrego zapalenia wątroby typu C (patrz niżej).

Trzeba pamiętać, że większość zakażeń HCV przebiega bezobjawowo i chorzy dowiadują się o zakażeniu dopiero w momencie rozwoju przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C.

Leczenie przewlekłego WZW typu C obejmuje prowadzenie właściwego trybu życia oraz terapię farmakologiczną.

Chorzy na przewlekłe zapalenie wątroby typu C powinni unikać alkoholu, ponieważ jego spożycie przyspiesza uszkodzenie wątroby i dwukrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia marskości wątroby. W wyjątkowych sytuacjach można zezwolić na spożycie małych ilości alkoholu, np. kieliszka wina raz na kilkanaście dni.

Na korzystny wpływ na przebieg zakażenia ma picie kawy.

Osoby palące powinny przestać palić, ponieważ palenie tytoniu zwiększa włóknienie wątroby oraz ryzyko wystąpienia raka wątrobowokomórkowego.

Jeśli chory nie jest zaszczepiony przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i typu B, to powinien poddać się szczepieniu.

Osoby chore na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C powinny dbać o zachowanie prawidłowej masy ciała (BMI między 19 a 25 kg/m²).

Celem terapii farmakologicznej jest eliminacja wirusa wirusowego zapalenia wątroby typu C z organizmu, co znacząco zmniejsza ryzyko rozwoju marskości wątroby oraz raka wątrobowokomórkowego. Ze względu na bezpieczeństwo i skuteczność zaleca się leczenie u wszystkich zakażonych bez względu na stopień zaawansowania włóknienia (z wyjątkiem chorych z terminalną niewydolnością wątroby, u których terapię można zastosować po przeszczepieniu wątroby).

W ostatnich latach leczenie przewlekłego WZW typu C znacząco się rozwineło, jest efektywne, bezpieczne i dostępne. W terapii stosuje się tzw. leki o bezpośrednim działaniu przeciwwirusowym ( – DAA), które charakteryzują się wysoką skutecznością (zazwyczaj > 97%) w eliminacji HCV oraz rybawirynę.

Konkretny schemat terapii jest ustalany przez lekarza dla konkretnego pacjenta. Podczas wyboru schematu i czasu leczenia lekarz bierze pod uwagę ewentualne interakcje leczenia z innymi stosowanymi przez pacjenta lekami, wyniki ewentualnej poprzedniej terapii, stopień upośledzenia funkcji wątroby i nerek.

Należy stosować skuteczną antykoncepcję podczas terapii i po jej zakończeniu (przez 6 miesięcy po ostatniej dawce leku u kobiet, przez 7 miesięcy u mężczyzn).

Osoby chorem powinny wiedzieć, jak zminimalizować ryzyko zakażenia innych osób, tj. chronić je przed kontaktem z jego osobistymi rzeczami, które mogą się okazać zanieczyszczone krwią (np. szczoteczka do zębów, maszynka do golenia, a w przypadku narkomanów – igły i strzykawki). Podczas stosunków seksualnych należy używać prezerwatyw.

Nie ma przeciwwskazań do kontynuowania aktywności zawodowej (z wyjątkiem stanowisk wymagających intensywnego wysiłku fizycznego). Można również uprawiać sport.

Do powikłań hronićnego WZW typu C zaliczają się:

1. Marskość wątroby - u 5-20% chorych może rozwinąć się w ciągu 20-25 lat. Ryzyko jego wystąpienia zależy od nasilenia procesów zapalnych i martwiczych oraz stopnia włóknienia wątroby w momencie diagnozy. Należyte leczenie marskości pomaga uniknąć jej rozwoju. Czynniki przyspieszające rozwój marskości to alkohol, męska płeć, zakażenie po 40. roku życia, nadwaga, palenie papierosów, zwiększone stężenie żelaza, stłuszczenie wątroby, zakażenie genotypem 3, cukrzyca, współistniejąca infekcja HBV lub HIV, a także zakażenie przetoczoną krwią.
2. Pozawątrobowe powikłania zakażenia HCV
• Powikłania nerkowe - zapalenie nerek typu błoniastorozplemowego lub błoniastego kłębuszkowego
• Powikłania skórne - plamica uniesiona, liszaj płaski, porfiria skórna późna, łuszczyca (szczególnie u pacjentów leczonych interferonem)
• Powikłania hematologiczne - immunologiczna plamica małopłytkowa
• Powikłania neurologiczne - najczęściej czuciowa neuropatia obwodowa, zapalenie naczyń mózgowych
• Powikłania reumatologiczne - zapalenie stawów (podobne do RZS lub zapalenie większych stawów), zespół Sjögrena, zespół antyfosfolipidowy, toczeń rumieniowaty układowy. U pacjentów z przewlekłym zakażeniem HCV wzrasta ryzyko cukrzycy, zdarzeń sercowo-naczyniowych, depresji oraz innych zaburzeń nastroju.
3. Rak wątrobowokomórkowy - rozwija się u około 3-5% chorych w ciągu 20 lat. Ryzyko jego wystąpienia istotnie wzrasta u osób z marskością. Czynnikami ryzyka są wiek powyżej 60 lat, podwyższone stężenie AFP we krwi oraz obniżona liczba płytek krwi.

Tak, stosowanie nowych leków przynosi znaczną skuteczność w leczeniu. W przypadku większości chorych (a nawet do 100% w niektórych podgrupach) stosujących nowe schematy leczenia, udaje się skutecznie wyeliminować wirusa z organizmu. Ponad 99% tych osób nie doświadcza nawrotów.

Po zakończeniu terapii konieczne jest przestrzeganie wskazówek udzielonych przez lekarza, ponieważ po wyeliminowaniu wirusa mogą wystąpić niepożądane skutki przebytej infekcji.

Należy respektować podstawowe zasady zapobiegania chorobom przenoszonym przez krew - utrzymywać standardy higieny w placówkach medycznych, salonach fryzjerskich, salonach kosmetycznych, salonach tatuażu, używać jednorazowego sprzętu, właściwie zabezpieczać materiały zanieczyszczone krwią, korzystać z prezerwatyw podczas kontaktów seksualnych itp.

Leczenie ostrym etapem wirusowego zapalenia wątroby typu C zmniejsza ryzyko przekształcenia się w przewlekłe zapalenie.

Nie istnieje szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu C.