to bakteria, której obecność została odkryta stosunkowo niedawno. Nazwa nawiązuje do spiralnego kształtu bakterii, który może ułatwiać jej przenikanie w głąb błony śluzowej przewodu pokarmowego.

najczęściej wykrywa się w dalszej części żołądka, zwanej odźwiernikiem, ale może zakażać także inne tkanki. Naukowcy odkryli, że bakteria ta występuje u osób z przewlekłym zapaleniem błony śluzowej żołądka i wrzodami. Jest to zaskakujące, ponieważ dotychczas sądzono, że kwas solny w żołądku tworzy środowisko nieprzyjazne bakteriom.

Badania wykazały związek między a wrzodami żołądka i dwunastnicy, ale nie każda zakażona osoba rozwija tę chorobę. W Polsce większość dorosłych jest zakażona tą bakterią, ale tylko u niewielu osób rozwija się choroba wrzodowa. Ponadto nie u wszystkich chorych na wrzody stwierdza się obecność . Zakażenie to może przebiegać bezobjawowo lub manifestować się bólem w nadbrzuszu, nudnościami i wymiotami.

Infekcja zazwyczaj występuje w okresie dzieciństwa. Może ona być przenoszona drogą pokarmową, na przykład poprzez wspólne korzystanie z naczyń lub picie z tego samego pojemnika.

Stara reguła, że nie ma wrzodu żołądka bez kwasu, nadal jest ważna. Jednak ryzyko rozwoju choroby znacznie wzrasta u osób zakażonych bakterią (lub będących jej nosicielami).

Wrzód żołądka jest stanem poprzedzającym nowotwór, dlatego zakażenie bakterią może sprzyjać rozwojowi raka żołądka. Ogólnie rzecz biorąc, zakażenie to niemal dwukrotnie zwiększa ryzyko zachorowania na raka żołądka.

Rak z kolei rzadko rozwija się w dwunastnicy. Powody tego zjawiska nie są do końca jasne, ale w przypadku chorób nowotworowych przewodu pokarmowego u ludzi częściej występują nowotwory jelita grubego, odbytnicy, żołądka oraz przełyku, podczas gdy rak dwunastnicy (także jelita cienkiego) jest rzadkością. Dlatego infekcja sprzyja chorobom wrzodowym żołądka i dwunastnicy oraz w mniejszym stopniu rakowi żołądka, ale nie ma związku z rakiem dwunastnicy, który praktycznie nie występuje.

Komórki błony śluzowej żołądka wytwarzają kwas solny, który umożliwia trawienie pokarmów. Aby chronić się przed działaniem kwasu, pokryte są warstwą ochronnego śluzu. Leki przeciwzapalne, takie jak aspiryna, mogą uszkadzać błonę śluzową żołądka i powodować rozwój wrzodów poprzez hamowanie produkcji śluzu. Bakteria Helicobacter pylori potrafi przemieszczać się w żołądku, unikając obszarów o skrajnie niskim pH, takich jak trzon żołądka, i kolonizując miejsca o korzystniejszych warunkach.

Kiedy wydzielanie kwasu solnego jest większe, Helicobacter pylori chętniej osiedla się w odźwierniku, podczas gdy przy mniejszym wydzielaniu może kolonizować cały żołądek. Bakteria przylega do komórek nabłonka i wykorzystuje enzym ureazę do neutralizacji kwasu solnego. Badania sugerują, że Helicobacter pylori może stymulować stan zapalny, który sprzyja rozwojowi komórek nowotworowych w żołądku.

Zakażenie Helicobacter pylori nie powoduje bezpośrednio mutacji, lecz może przyczynić się do rozwoju raka żołądka poprzez podtrzymywanie stanu zapalnego. Bakteria działa jako promotor nowotworzenia, inicjując proces karcynogenezy na podłożu stanu zapalnego lub wrzodów trawiennych.

W diagnostyce korzysta się z metod inwazyjnych i nieinwazyjnych:

Metody inwazyjne (wymagające wykonania endoskopii):

1. test ureazowy – wykonuje się go z wycinka błony śluzowej pobranej podczas gastroskopii,
2. badanie histologiczne wycinka z części odźwiernikowej – badanie pod mikroskopem wycinka pobranego podczas gastroskopii
3. hodowla bakteryjna – badanie wykonuje się zwykle celem ustalenia lekooporności, jeśli dotychczasowe leczenie okazało się nieskuteczne. Materiałem badanym są wycinki z błony śluzowej okolicy przedodźwiernikowej żołądka pobrane podczas gastroskopii.

Metody nieinwazyjne:

1. testy oddechowe – najczęściej stosowany jest oddechowy test ureazowy, w którym doustnie podaje się choremu mocznik znakowany radioaktywnym izotopem węgla. Jak wspomniano powyżej, rozkłada mocznik do dwutlenku węgla (CO2) i amoniaku. Dwutlenek węgla powstały w organizmie jest usuwany podczas oddychania. Po 10–30 minutach oznacza się zawartość znakowanego węgla w CO₂ wydychanym przez chorego. Oddechowy test ureazowy jest szczególnie przydatny do szybkiego potwierdzenia skuteczności leczenia eradykacyjnego.
2. test wykrywający antygeny w kale – antygeny oznacza się w próbce kału,
3. testy serologiczne – badania krwi na obecność przeciwciał przeciwko .

Co najmniej przez 4 tygodnie przed wykonaniem poniższych badań (z wyjątkiem testów serologicznych) nie należy przyjmować antybiotyków oraz preparatów bizmutu, a inhibitorów pompy protonowej (IPP) przez 2 tygodnie.