Guzki odbytu są naturalną strukturą w okolicy odbytu. Składają się z trzech naczyń żylnych wypełnionych krwią. Dzielą się na guzki wewnętrzne, pochodzące z górnego splotu żył odbytniczych, i guzki zewnętrzne, pochodzące z dolnego splotu odbytniczego. Ich główną funkcją jest uszczelnianie odbytu, co ułatwia kontrolę wydalania gazów i stolca.

Gdy guzki krwawnicze stają się zbyt wypełnione krwią, mogą powodować objawy i są nazywane hemoroidami. Hemoroidy zewnętrzne są widoczne jako sinawe guzki blisko odbytu, podczas gdy hemoroidy wewnętrzne można wyczuć palcem podczas badania odbytu. Hemoroidy są dość powszechne, występują u około 11% populacji ogólnej, najczęściej między 45. a 65. rokiem życia.

Inne choroby okolicy odbytu, które można pomylić z hemoroidami, to szczelina odbytu, przetoki, ropnie odbytowo-odbytnicze i zapalenie zwieraczy odbytu.

Przyczyna rozwoju guzków krwawniczych nie jest w pełni zrozumiała. Uważa się, że jest to rezultat kilku czynników związanych z dietą, stylem życia, wykonywanym zawodem, a także wysiłkiem fizycznym oraz ciążą i porodem. Przyjmuje się, że rozwój guzków krwawniczych (hemoroidów) wiąże się z przemijającym lub stałym wzrostem ciśnienia lub zastoju w żyłach odbytniczych. Ten proces występuje zarówno w codziennych, banalnych sytuacjach, jak i w przypadku poważniejszych problemów zdrowotnych. Pierwsza, częstsza kategoria obejmuje:

• nawykowe zaparcia,
• biegunkę,
• ciążę,
• siedzący tryb życia,
• biegi długodystansowe.

Hemoroidy mogą występować również u osób z cięższymi, rzadszymi chorobami, takimi jak:

• marskość wątroby,
• guzy miednicy mniejszej,
• wrodzony brak zastawek żylnych w żyłach trzewnych.

Charakterystycznym symptomem jest:

• krwawienie z odbytu. Polega ono na krwawieniu ze świeżą krwią podczas wypróżniania, zwłaszcza podczas starań przy zaparciach. Obecność skrzepów krwi, ciemnej krwi lub czarnego stolca sugeruje inne, zwykle poważniejsze schorzenia. W przypadku intensywnego krwawienia krew może być widoczna w muszli sedesu, podczas gdy przy mniejszym natężeniu można zauważyć jedynie smugi krwi na stolcu lub ślady krwi na papierze toaletowym. Hemoroidy są najczęstszą przyczyną krwawienia ze świeżą, czerwoną krwią z odbytu. Zazwyczaj hemoroidy nie powodują niedokrwistości, ale przy obfitych i częstych krwawieniach może dojść nawet do głębokiej niedokrwistości.

Inne objawy hemoroidów to:

• świąd
• pieczenie w okolicy odbytu,
• ból, podrażnienie, dyskomfort w okolicy odbytu,
• uczucie niecałkowitego wypróżnienia,
• wyciek śluzu,
• hemoroidy wewnętrzne, które podczas napinania podczas wypróżniania mogą wypadać na zewnątrz i następnie samoczynnie cofać się do odbytnicy. Czasami konieczne jest ich ręczne cofnięcie, a w zaawansowanych przypadkach mogą ulec zakręceniu i nie można ich już przywrócić do wnętrza. Wtedy są one stale widoczne na zewnątrz odbytu i mogą być bolesne.

W przypadku wystąpienia zakrzepu w zewnętrznym guzku krwawniczym lub pęknięcia żyły pojawia się bolesna, sinawa grudka widoczna na skórze w okolicy odbytu. Po ustąpieniu ostrego stanu ból ustępuje, guzek z zakrzepem zmniejsza się, a na skórze powstaje fałd.

Rozpoznanie hemoroidów stwierdza się na podstawie badania proktologicznego – lekarz dokonuje oględzin okolicy odbytu, a następnie przeprowadza badanie palcem przez odbyt. Hemoroidy zewnętrzne są widoczne jako sinawe guzki w okolicach odbytu. Natomiast hemoroidy wewnętrzne można wyczuć podczas bezpośredniego badania przez odbyt. Kolejnym krokiem jest wykonanie badania wziernikiem – anoskopem, aby obejrzeć hemoroidy wewnętrzne. Anoskop to instrument z przeziernego plastiku, stożkowaty wziernik zakładany na rękojeść, umożliwiający wprowadzenie do odbytnicy oświetlającego jej wnętrze narzędzia nasmarowanego środkiem znieczulającym i poślizgowym. Ocena całej kilkunastocentymetrowej odbytnicy, czyli rektoskopia (nazywana również proktoskopią) jest możliwa po zastosowaniu nieco dłuższego tubusa.

Bardzo istotne jest wykluczenie innych przyczyn krwawienia, w tym raka jelita grubego. Dlatego u większości pacjentów przed podjęciem leczenia zaleca się wykonanie kolonoskopii. Należy pamiętać, że obecność hemoroidów nie wyklucza obecności raka jelita grubego.

Wyróżnia się 4 stopnie choroby hemoroidalnej:
I – powiększenie guzków bez ich wypadania na zewnątrz
II – guzki wypadają na zewnątrz podczas wypróżniania, lecz same cofają się
III – guzki wypadają podczas wypróżniania i wymagają ręcznego odwiedzenia
IV – guzki pozostają na zewnątrz, nie zmniejszają się i mogą ulec zakrzepicy.

Najdokładniejsze badanie wnętrza jelita można przeprowadzić podczas kolonoskopii, gdzie giętki endoskop wprowadza się do kątnicy, czyli najgłębiej położonego początkowego odcinka jelita grubego. Światłowód endoskopu kieruje światło do wnętrza jelita, a obraz widoczny jest na monitorze za pośrednictwem kamery. Sigmoidoskopia różni się od kolonoskopii mniejszym zasięgiem badania, zwykle do esicy, mniej uciążliwym przygotowaniem jelita i mniejszym dyskomfortem.

Lekarz specjalizujący się w chorobach odbytu nosi nazwę proktologa.

Leczenie hemoroidów zależy od nasilenia objawów i stopnia zaawansowania oraz wieku i stanu ogólnego pacjenta. Stosuje się leczenie zachowawcze i zabiegowe. Celem leczenia jest polepszenie komfortu życia, więc decyzja o podjęciu i wyborze metody leczenia zabiegowego musi być podejmowana indywidualnie, po przemyśleniu korzyści i możliwych negatywnych skutków interwencji.

Leczenie zachowawcze (wskazane we wszystkich stadiach choroby):

• racjonalna dieta z ograniczeniem ostrości i unikanie używek,
• preparaty zwiększające napięcie ścian naczyń żylnych i zmniejszające ich przepuszczalność,
• maści i czopki przeciwzapalne i ochronne.

Leczenie zachowawcze jest skuteczne u niektórych pacjentów, zwłaszcza gdy hemoroidy nie są zaawansowane. W przypadku braku efektów, rozważa się metody mało agresywne, np.: zakładanie gumowych opasek na hemoroidy, skleroterapię, laserową koagulację, elektrokoagulację, krioterapię czy podwiązanie tętnic doprowadzających krew do hemoroidów. Zabiegi te mogą prowadzić do nawrotu choroby hemoroidalnej.

W zaawansowanych przypadkach, gdy metody mało inwazyjne nie są skuteczne, stosuje się leczenie operacyjne, czyli wycięcie guzków krwawniczych. Jest to bolesne i związane z większym ryzykiem powikłań. Po operacji mogą pojawić się komplikacje wczesne (krwawienie, infekcja, zatrzymanie moczu) i późne (przetoki lub nawrót choroby hemoroidalnej). Rzadko występuje nietrzymanie gazów i stolca.

Aby uniknąć hemoroidów, należy regularnie wypróżniać stolec o miękkiej konsystencji, nie powstrzymywać się od oddawania stolca. Ważne jest również kształtowanie nawyku regularnych wypróżnień oraz dbanie o higienę okolicy odbytu poprzez delikatne umycie jej ciepłą wodą. Dieta bogata w błonnik roślinny jest zalecana, a należy unikać potraw sprzyjających zaparciom, takich jak czekolada czy mocna herbata. Umairkowany wysiłek fizyczny oraz unikanie sytuacji, które zwiększają ciśnienie w jamie brzusznej, mogą również pomóc w zapobieganiu hemoroidom. Osobom o siedzącym trybie życia zaleca się regularne przerwy na kilkuminutowe ćwiczenia lub spacery.

Chociaż hemoroidy często powodują krwawienie z odbytu, należy rozważyć inne, poważniejsze przyczyny tego objawu. W przypadku osób powyżej 45. roku życia oraz osób z niedoborem żelaza, zaleca się wykonanie kolonoskopii.

Tak. Można to zrobić na dwa różne sposoby. Po pierwsze, jeśli dieta nie jest odpowiednio zbilansowana i powoduje problemy z regularnymi wypróżnieniami, zmiana sposobu żywienia, który sprzyja prawidłowym wypróżnieniom, może zmniejszyć ryzyko krwawienia z hemoroidów. Po drugie, istnieją potrawy, które mogą sprzyjać krwawieniu poprzez przekrwienie narządów miednicy mniejszej, takie jak ostre przyprawy i alkohol. Wielu pacjentów zauważa, że po spożyciu ostrych potraw i alkoholu może wystąpić krwawienie z odbytu, czasem nawet silniejsze niż zazwyczaj.

Hemoroidy związane z ciążą często ustępują po porodzie lub przestają krwawić. Przywrócenie regularnej pracy jelit, unikanie podnoszenia ciężarów i utrzymanie prawidłowej masy ciała, która czasem zwiększa się w ciąży, są kluczowe.

Tak. Osoby, które przyjmują leki przeciwkrzepliwe oraz przeciwpłytkowe, rekomendowane najczęściej przez kardiologów, mogą być narażone na sytuacje niebezpieczne. Przykładem popularnego leku jest aspiryna, dostępna bez recepty i często stosowana w wielu przypadkach, takich jak przeziębienie czy dolegliwości stawów. Czasem jest także składnikiem wieloskładnikowych preparatów, co może wprowadzić pacjenta w błąd co do jego stosowania. Natomiast medykamenty przeciwkrzepliwe, takie jak acenokumarol czy warfaryna, są wyłącznie na receptę, co oznacza, że pacjent przyjmuje je świadomie. Zdarza się, że przyjmowanie tych leków może prowadzić do krwawienia z odbytu, które często błędnie diagnozuje się jako hemoroidy, mimo że może być objawem obecności polipów czy nowotworu jelita grubego. Ostateczne wyjaśnienie stanowi kolonoskopia.

Tak. Obszar końcowego fragmentu odbytnicy, przez który przechodzi igła do biopsji, znajduje się nieco głębiej niż miejsce występowania hemoroidów. Identyfikacja raka prostaty jest kwestią o dużej wadze, co uzasadnia minimalne ryzyko niewielkiego krwawienia związanego z biopsją.