Szczelina odbytu to bolesne uszkodzenie błony śluzowej kanału odbytu w postaci linijnego „pęknięcia”, najczęściej na tzw. tylnym spoidle (od strony kości ogonowej). Mechanizm powstawania tego schorzenia nie jest jeszcze w pełni poznany. Wzmożenie napięcia zwieracza wewnętrznego odgrywa istotną rolę w powstawaniu szczeliny odbytu, choć dokładne przyczyny nie są jasne. Dolegliwości bólowe mogą prowadzić do nasilenia skurczu zwieraczy, co utrudnia proces gojenia się szczeliny i zwiększa dolegliwości, tworząc błędne koło.

Według szacunków, choroba najczęściej dotyka osób młodych, w przedziale wiekowym od 20 do 40 lat, i może wystąpić u jednej na trzysta dorosłych.

Ból w okolicach odbytu i krwawienie z wypróżnieniem zawsze powinny skłonić do skonsultowania się z lekarzem i przeprowadzenia odpowiednich badań. Istnieje wiele różnych schorzeń, w tym nowotworowych, które mogą objawiać się w podobny sposób jak szczelina odbytu.

Metody konserwatywne są pierwszym krokiem leczenia, obejmują modyfikację diety, środki ułatwiające wypróżnienia, ciepłe okłady i miejscowe środki łagodzące. Lekarz może zalecić także specjalne maści zawierające substancje zmniejszające napięcie zwieraczy odbytu, takie jak nitrogliceryna czy diltiazem. W przypadku zaawansowanych szczelin odbytu może być konieczne podawanie zastrzyków botuliny w zwieraczu odbytowym. Jeśli żadne inne metody nie przynoszą efektów, konieczne może być wykonanie zabiegu chirurgicznego - wycięcie szczeliny odbytu lub tzw. boczne nacięcie zwieracza.

Większość ostrych szczelin odbytu można wyleczyć za pomocą diety, nasiadówek i miejscowych preparatów. Szczeliny przewlekłe są bardziej uciążliwe w leczeniu i mogą wymagać interwencji chirurgicznej.

Po zagojeniu pęknięcia odbytu ważne jest utrzymanie czystości okolic odbytu, regularne opróżnianie jelit i unikanie problemów z wypróżnianiem. Dzięki przestrzeganiu zaleceń medycznych, w większości przypadków udaje się uniknąć ponownego wystąpienia choroby.

Aby zapobiec nadmiernemu rozciąganiu i potencjalnemu uszkodzeniu błony śluzowej należy regularnie dbać o wypróżnienia i unikać nadmiernego parcia.