Guzki krwawnicze są naturalną strukturą odbytu, składającą się z trzech poduszkowatych naczyń żylnych wypełnionych krwią. Istnieją guzki wewnętrzne z górnego splotu żył odbytniczych oraz guzki zewnętrzne z dolnego splotu odbytniczego, oddzielone linia grzebieniastą. Ich główną funkcją jest zapewnienie uszczelnienia odbytu, ułatwiające pełną kontrolę defekacji.

Przekrwienie guzków krwawniczych prowadzi do powiększenia się i objawów, określanych jako hemoroidy. Hemoroidy zewnętrzne są widoczne jako sinawe guzki przy odbycie, natomiast hemoroidy wewnętrzne wykrywa się podczas manualnego badania odbytu. W zależności od splotu żylnego, który jest przekrwiony, wyróżnia się hemoroidy wewnętrzne, początkowo niewidoczne, oraz hemoroidy zewnętrzne, widoczne w okolicy odbytu. Hemoroidy są powszechne, występują u około 11% populacji, zwykle między 45. a 65. rokiem życia.

Inne choroby okolicy odbytu, często mylone z hemoroidami, to szczelina odbytu, przetoki, ropnie odbytowo-odbytnicze oraz zapalenie zwieraczy odbytu.

Hemorrhoid, pochodzenia greckiego, oznacza przepływ krwi. Po raz pierwszy, prawdopodobnie, został użyty przez Hipokratesa w 460 r. p.n.e. Jest to istotna struktura anatomiczna u człowieka, służąca zwierzętom do zapobiegania niekontrolowanemu wydzielaniu gazów. Splot tętniczo-żylny, nazwany splotem odbytniczym wewnętrznym, reguluje procesy biologiczne w okolicy odbytu.

Przyczyna powiększenia się guzków krwawniczych nie jest do końca zrozumiana. Uważa się, że jest wynikiem współistnienia kilku czynników związanych z dietą, trybem życia, wykonywanym zawodem, a także wysiłkiem fizycznym oraz ciążą i porodem. Zakłada się, że powiększanie się guzków krwawniczych (choroba hemoroidalna, hemoroidy) jest związane z przemijającym lub stałym wzrostem ciśnienia albo zastojem w odbytniczych splotach żylnych. Dochodzi do tego zarówno w sytuacjach całkiem codziennych, banalnych, jak i w przypadku poważniejszych problemów zdrowotnych. Ta pierwsza, częstsza kategoria to nawykowe zaparcie, biegunka, ciąża, siedzący tryb życia, biegi długodystansowe.

Hemoroidy występują także u osób z cięższymi, rzadszymi chorobami, takimi jak marskość wątroby, guzy miednicy małej, wrodzony brak zastawek żylnych w żyłach trzewnych.

Dominującym symptonem jest:

• krwawienie z odbytu. Objawia się ono krwawieniem świeżą krwią po wypróżnieniu, szczególnie w przypadku utrudnionej defekacji z powodu zaparć. Obecność skrzepów, ciemnobrązowej lub czarnej krwi w stolcu wskazuje na inne, zazwyczaj poważniejsze schorzenia. W przypadku intensywnego krwawienia, krew jest widoczna w muszli toaletowej, natomiast przy mniejszym nasileniu widoczne są jedynie smugi krwi na stolcu lub tylko ślady krwi na papierze toaletowym. Krwawienie z hemoroidów jest najczęstszą przyczyną krwawienia świeżą, czerwoną krwią z odbytu. Zazwyczaj hemoroidy nie prowadzą do niedokrwistości, ale przy obfitych i częstych krwawieniach może dojść nawet do głębokiej niedokrwistości.

Inne symptomy choroby hemoroidalnej to:

• świąd i pieczenie w okolicy odbytu,
• ból, podrażnienie, dyskomfort w okolicy odbytu,
• uczucie niepełnego wypróżnienia,
• wyciek śluzu,
• hemoroidy wewnętrzne, które podczas parcia na stolec mogą wypadać na zewnątrz i cofać się samoistnie do kanału odbytu. Czasami konieczne jest ich ręczne cofnięcie, a w zaawansowanym stadium mogą ulec zadzierzgnięciu i nie da się ich cofnąć do środka. Wtedy hemoroidy są stale widoczne na zewnątrz odbytu i mogą być bolesne.

W przypadku wystąpienia zakrzepu w zewnętrznym guzku hemoroidalnym lub pęknięcia żyły pojawia się bolesny, okrągły, sinawy guzek widoczny na skórze w okolicach odbytu. Po ustąpieniu ostrego stanu ból zmniejsza się, guzek z zakrzepem zmniejsza się i pojawia się fałd skórny.

Rozpoznanie hemoroidów ustala się na podstawie badania proktologicznego – lekarz sprawdza okolicę odbytu, a następnie bada pacjenta palcem przez odbyt. Hemoroidy zewnętrzne można zobaczyć jako sinawe guzki wokół odbytu. Natomiast hemoroidy wewnętrzne są wyczuwalne podczas bezpośredniego badania przez odbyt. Następnie lekarz używa wziernika – anoskopu, aby zbadać hemoroidy wewnętrzne. To specjalne narzędzie umożliwia obejrzenie wnętrza odbytnicy po nasmarowaniu środkiem znieczulającym i poślizgowym. Ocena całej odbytnicy za pomocą rektoskopii (znanej także jako proktoskopia) jest możliwa po wprowadzeniu nieco dłuższego tubusa.

Bardzo ważne jest wykluczenie innych przyczyn krwawienia, takich jak rak jelita grubego. Dlatego u większości pacjentów zaleca się wykonanie kolonoskopii przed podjęciem leczenia. Warto pamiętać, że obecność hemoroidów nie wyklucza raka jelita grubego.

Wyróżnia się 4 stopnie choroby hemoroidalnej:I – powiększenie guzków bez ich wypadania na zewnątrzII – guzki wypadają na zewnątrz podczas wypróżniania, ale same się cofająIII – guzki wypadają w trakcie wypróżnienia i muszą być ręcznie cofnięteIV – guzki pozostają na zewnątrz, nie zmniejszają się i mogą ulec zakrzepicy.

Najdokładniejszy obraz wnętrza jelita można uzyskać za pomocą kolonoskopii. Jest to badanie endoskopowe, które polega na wprowadzeniu giętkiego endoskopu do jelita grubego. Obraz z kamery umieszczonej na końcu endoskopu jest transmitowany na monitor. Sigmoidoskopia różni się od kolonoskopii mniejszym zasięgiem badania, mniejszym przygotowaniem jelita do badania i mniejszym dyskomfortem dla pacjenta.

Lekarz specjalizujący się w chorobach odbytu nosi nazwę proktologa.

Leczenie problemów z odbytem zależy od stopnia zaawansowania i nasilenia objawów, a także wieku oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Istnieją metody leczenia zarówno zachowawczego, jak i zabiegowego, których celem jest poprawa jakości życia. Decyzja o wyborze odpowiedniej metody leczenia powinna być podjęta indywidualnie, po dokładnym rozważeniu korzyści i możliwych skutków ubocznych.

Leczenie zachowawcze, które jest zalecane we wszystkich stadiach choroby, obejmuje:

• stosowanie diety przeciwpodrażnieniowej, eliminację ostrych przypraw oraz unikanie używek,
• przyjmowanie leków poprawiających napięcie ścian naczyń krwionośnych i zmniejszających ich przepuszczalność,
• stosowanie maści i czopków o działaniu przeciwzapalnym i ochronnym.

Leczenie zachowawcze może być wystarczające dla niektórych pacjentów, szczególnie gdy hemoroidy nie są zaawansowane. W przypadku braku poprawy, rozważane są mniej inwazyjne metody, takie jak: gumowanie hemoroidów, skleroterapia, czy różne formy koagulacji. Należy pamiętać, że metody te mogą wiązać się z ryzykiem nawrotu choroby.

W zaawansowanych przypadkach, gdy leczenie zachowawcze zawodzi, stosuje się leczenie operacyjne, polegające na usunięciu guzków krwawniczych. Jest to bardziej bolesna metoda, która wiąże się z większym ryzykiem powikłań. Może dojść do powikłań zarówno w okresie pooperacyjnym, jak i w dalszym czasie.

W przeszłości stosowano różne metody leczenia hemoroidów, od starożytności po współczesność. Zmiany w diecie, higienie i aktywności fizycznej mogą zmniejszyć ryzyko zachorowania. W niektórych przypadkach wykorzystywano nawet akupunkturę lub ignipunkturę. Istnieją również legendy związane z antycznymi metodami leczenia, takimi jak cudowne uzdrowienie przez modlitwę na zimnym kamieniu.

Obecnie, leczenie hemoroidów opiera się na nowoczesnych metodach medycznych, które mają na celu skuteczne i bezpieczne pozbycie się dolegliwości. Podstawą jest jednak indywidualne podejście do pacjenta i odpowiedni dobór terapii.

Najlepszym sposobem uniknięcia problemów z żylakami odbytu jest dbałość o regularne wypróżnienia stolcem o delikatnej, giętkiej konsystencji, nie opieranie się potrzebie oddania stolca. Kluczowe jest kształtowanie zdrowych nawyków dotyczących regularności wypróżnień. Aby zadbać o higienę okolic odbytu, ważne jest ich regularne mycie ciepłą wodą, bez użycia mydła, a czasem z użyciem specjalnych środków do higieny intymnej. Niezwykle istotna jest także właściwa dieta bogata w błonnik, unikanie potraw, które mogą prowadzić do zaparć, takich jak czekolada czy mocna herbata. Wskazane jest umiarkowane uprawianie sportu, unikanie czynników prowadzących do wzmożonego ciśnienia w jamie brzusznej, na przykład unikanie podnoszenia ciężarów. Osobom, które prowadzą siedzący tryb życia, zaleca się regularne przerwy na ćwiczenia lub krótkie spacery.

Chociaż hemoroidy są najczęstszym powodem krwawienia z odbytu, nie można wykluczyć możliwości innej, poważniejszej przyczyny tego zjawiska. Dlatego zaleca się wykonanie kolonoskopii u osób powyżej 45. roku życia oraz u każdej osoby cierpiącej na niedokrwistość z niedoboru żelaza.

Tak. Istnieją dwa sposoby na to. Po pierwsze, jeśli sposób żywienia nie sprzyja regularnym wypróżnieniom i powoduje zaparcia, zmiana diety, która promuje właściwy rytm wypróżnień, może zmniejszyć ryzyko krwawienia z żylaków odbytu. Po drugie, istnieją potrawy, które mogą zwiększać krwawienie poprzez przekrwienie naczyń w okolicy miednicy. Do nich należą ostre przyprawy i alkohol. Często pacjenci zauważają, że po spożyciu pikantnego jedzenia i alkoholu pojawia się krwawienie z odbytu, które jest czasem silniejsze niż zazwyczaj.

Zazwyczaj problemy z hemoroidami, które wystąpiły w trakcie ciąży, ustępują po porodzie lub przestają krwawić. Ważne jest regulowanie pracy jelit, unikanie podnoszenia ciężarów i utrzymanie prawidłowej wagi, która może nadmiernie wzrosnąć w trakcie ciąży.

Tak. Odnosi się to do osób przyjmujących leki przeciwpłytkowe i przeciwzakrzepowe, zalecane głównie przez kardiologów. Popularnym lekiem jest kwas acetylosalicylowy (aspiryna), dostępny bez recepty i stosowany również w innych przypadkach, jak przeziębienie czy dolegliwości stawowo-kostne. Czasem jest składnikiem preparatów wieloskładnikowych. Dlatego pacjent może nie zdawać sobie sprawy z zażywania kwasu acetylosalicylowego. Leki przeciwzakrzepowe to acenokumarol i warfaryna, dostępne wyłącznie na receptę i przyjmowane świadomie przez pacjenta. Bywa, że stosowanie leków przeciwpłytkowych lub przeciwkrzepliwych skutkuje krwawieniem z odbytu, które błędnie kojarzy się z hemoroidami, podczas gdy może być objawem obecności dużych polipów czy guza jelita grubego. W celu wykluczenia wątpliwości wykonuje się kolonoskopię.

Nie. Okolica końcowego odcinka odbytnicy, przez którą przechodzi igła biopsyjna jest położona nieco głębiej niż obszar, w którym występują hemoroidy. Rozpoznanie raka prostaty jest sprawą na tyle ważną, że uzasadnione jest minimalne ryzyko niewielkiego krwawienia związanego z biopsją.