Angina to ostra infekcja migdałków podniebiennych, spowodowana wirusami lub bakteriami.

Czynnik wywołujący anginę różni się w zależności od wieku. U dorosłych najczęściej jest to infekcja wirusowa, a u dzieci wirusy odpowiadają za większość przypadków zapalenia gardła i migdałków.

Zakażenie może nastąpić drogą kropelkową lub bezpośredni kontakt z chorym człowiekiem. Największe ryzyko zachorowania występuje późną jesienią, zimą i wczesną wiosną.

Czynniki ryzyka to kontakt z osobą chora na infekcyjne zapalenie gardła i migdałków, wiek, kontakt seksualny oraz upośledzenie odporności.

Okres inkubacji i zaraźliwości zależy od czynnika, który spowodował chorobę. W przypadku infekcji wirusowych okres inkubacji wynosi od 1 do 6 dni. Osoba chora może zarażać innych na 1-2 dni przed pojawieniem się objawów oraz do 3 tygodni później (w zależności od wirusa). Zarażenie występuje u około 2/3 osób przebywających w kontakcie domowym z chorym.

Okres inkubacji paciorkowcowego zapalenia gardła wynosi od 12 godzin do 4 dni. Chory pozostaje zaraźliwy przez około 24 godziny po rozpoczęciu skutecznej antybiotykoterapii lub około 7 dni po ustąpieniu objawów, jeśli nie było stosowane antybiotyków. Ryzyko przeniesienia infekcji na domowników wynosi około 25%.

Początek wystąpienia anginy paciorkowcowej zwykle jest niespodziewany. Charakterystycznymi objawami są intensywny ból gardła podczas połykania, ból głowy, a czasem także ból brzucha, nudności i wymioty u dzieci oraz wysoka gorączka powyżej 38°C.

Angina spowodowana wirusami zaczyna się łagodniej, charakteryzuje się mniejszym nasileniem objawów, takich jak ból gardła, ból głowy, ból mięśni i stawów, niewielka gorączka lub brak podwyższonej temperatury ciała, zapalenie gardła, zapalenie spojówek, katar, kaszel, chrypka oraz czasem biegunka.

Objawy anginy paciorkowcowej obejmują silny ból gardła, ból połykania, ból głowy, gorączkę, zapalenie gardła, obrzęk języczka podniebiennego, wybroczyny na błonie śluzowej podniebienia, powiększone węzły chłonne szyjne oraz inne objawy charakterystyczne. Kaszel i katar nie są typowe dla anginy paciorkowcowej.

Zakażenie bakteriami Arcanobacterium haemolyticum i Fusobacterium necrophorum może również prowadzić do ostrego zapalenia gardła. W niektórych przypadkach może wystąpić wysypka lub powikłania, takie jak angina Plauta i Vincenta obserwowane częściej u młodych mężczyzn.

Wirusowe zapalenie gardła charakteryzuje się łagodniejszymi objawami niż angina paciorkowcowej. Wirusy mogą powodować ból gardła, ból głowy, ból mięśni i stawów, zapalenie gardła, zapalenie spojówek, katar, kaszel, chrypka oraz biegunkę.

Angina może ustępować samoistnie w ciągu kilku dni, zarówno ta spowodowana wirusami, jak i bakteriami. Powikłania są rzadkie, ale w przypadku anginy paciorkowcowej zalecane jest leczenie antybiotykami. Różnice między anginą wirusową a bakteryjną mogą objawiać się nasileniem gorączki, bólem gardła, kaszlem i katarze.

Różnicowanie pomiędzy infekcjami wirusowymi gardła i migdałków podniebiennych a bakteryjną infekcją, głównie spowodowaną przez paciorkowce grupy A, jest kluczowe ze względu na konieczność stosowania antybiotyków jedynie w przypadku anginy paciorkowcowej. Jednak różnicowanie oparte jedynie na objawach klinicznych jest czasami trudne ze względu na występowanie wielu wspólnych objawów o podobnym nasileniu.

Rozpoznanie jest ustalane na podstawie zgłaszanych dolegliwości i badania przedmiotowego (w tym badania gardła i jamy ustnej, oceny węzłów chłonnych).

Częstość objawów klinicznych posłużyła do opracowania skali punktowej wg Centora/McIsaaca, która określa prawdopodobieństwo etiologii paciorkowcowej zapalenia migdałków podniebiennych (patrz tabela).

Jeśli lekarz podejrzewa obecność anginy paciorkowcowej u pacjenta, przeprowadza szybki test w celu wykrycia antygenu PBHA. Jeśli test nie jest dostępny, może zlecić antybiotyk lub pobrać wymaz do badania bakteriologicznego.

Terapia zapalenia gardła obejmuje leczenie celowe i objawowe, zależne od przyczyny (bakterie lub wirusy).

W przypadku anginy paciorkowcowej terapia celowa polega na przyjmowaniu antybiotyków, głównie penicyliny przez 10 dni. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić inne leki przeciwbakteryjne.

Jeśli zapalenie gardła jest spowodowane innymi bakteriami, stosuje się również antybiotyki, dostosowane do konkretnego rodzaju mikroorganizmu.

W przypadku infekcji wirusowych nie stosuje się antybiotyków.

Terapia objawowa obejmuje:

• Odpoczynek, spożywanie dużej ilości płynów (szczególnie w przypadku gorączki).
• Leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, takie jak paracetamol lub niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen). Lekarz może zasugerować jednorazowe podanie deksametazonu, co znacząco złagodzi dolegliwości bólowe w gardle.
• Preparaty do ssania o miejscowym działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym (np. z benzydaminą, lidokainą, salicylanem choliny).

U dzieci częściej niż u dorosłych przyczyną anginy jest infekcja bakteryjna, najczęściej Streptococcus pyogenes (paciorkowiec β-hemolizujący grupy A - PBHA). Gdy dziecko uzyska 2 lub więcej punktów w skali punktowej Centora/McIsaaca, należy wykonać test antygenowy lub posiew gardła, aby potwierdzić obecność PBHA. Wykonywanie szybkiego testu u osób z mniejszą liczbą punktów nie jest zalecane. Ujemny wynik testu u dziecka z podejrzeniem anginy może być przyczyną do wykonania dalszych badań.

Leczenie anginy paciorkowcowej u dzieci polega na stosowaniu antybiotyków, z penicyliną fenoksymetylową jako lekiem pierwszego wyboru. Dawkę dostosowuje się do masy ciała dziecka i podaje co 8 lub 12 godzin. W przypadku nietolerancji penicyliny, można zastosować inne antybiotyki. Leczenie powinno trwać 10 dni, niezależnie od ustąpienia objawów. Konieczne jest również zapewnienie odpowiedniego nawodnienia, leków przeciwzapalnych i przeciwgorączkowych oraz leków miejscowych na ból gardła.

Podawanie antybiotyku skraca czas zakaźności anginy, zmniejsza objawy i ryzyko powikłań, takich jak gorączka reumatyczna i ostre zapalenie ucha środkowego.

Dzieci powinny być izolowane przez pierwsze 24 godziny antybiotykoterapii, a decyzję o powrocie do szkoły należy uzależnić od stanu zdrowia dziecka. Nie ma potrzeby izolowania dziecka przez cały okres leczenia antybiotykowego.

Do powikłań anginy paciorkowcowej należą:

• powikłania ropne (wczesne) – ropień okołogardłowy, ropne zapalenie węzłów chłonnych szyjnych, ropne zapalenie ucha środkowego i/lub wyrostka sutkowatego, ropne zapalenie zatok przynosowych
• późne powikłania immunologiczne (bardzo rzadko u dorosłych) – gorączka reumatyczna, ostre kłębuszkowe zapalenie nerek
• inne (bardzo rzadko) – zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.