Hiperkalcemia to podwyższone stężenie wapnia we krwi, przekraczające 2,75 mmol/l.

Wapń odgrywa kluczową rolę w organizmie, wpływając na funkcjonowanie układu nerwowego, mięśni, serca, kości oraz krzepnięcie krwi. Większość wapnia (około 98%) jest gromadzona w kościach, natomiast tylko 1–2% krąży we krwi. Optymalne stężenie wapnia zjonizowanego jest istotne dla prawidłowego działania układu nerwowego, mięśni oraz krzepnięcia krwi.

Do organizmu wapń dostarczany jest poprzez żywność i płyny. Hormon przytarczyc, witamina D oraz funkcje nerek są kluczowymi czynnikami wpływającymi na stężenie wapnia.

Wartości referencyjne stężenia wapnia w surowicy krwi wynoszą 2,25–2,75 mmol/l, choć mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium.

• Hiperkalcemia definiowana jest jako stężenie wapnia przekraczające 2,75 mmol/l
• Łagodna hiperkalcemia występuje przy stężeniu wapnia poniżej 3,0 mmol/l
• Umiarkowana hiperkalcemia to stężenie wapnia między 3,1 a 3,75 mmol/l
• Ciężka hiperkalcemia to stężenie wapnia przekraczające 3,75 mmol/l

Najczęstsze powody wysokiego poziomu wapnia we krwi to:

1. Pierwotna nadczynność przytarczyc. Nadmierne wydzielanie parathormonu powoduje większe wchłanianie wapnia z jelit i hamuje jego wydalanie z moczem. Najczęstszą przyczyną jest gruczolak przytarczyc.
2. Nowotwory. Nowotwory mogą prowadzić do hiperkalcemii na różne sposoby, np. przez przerzuty do kości lub produkcję substancji podobnych do parathormonu. Najczęstsze nowotwory powodujące tego rodzaju zaburzenie to szpiczak plazmocytowy, białaczka, chłoniak, rak sutka, rak nerki, rak płuca, rak żołądka i rak jelita.

W sumie, te dwie przyczyny odpowiadają za około 90% przypadków hiperkalcemii.

Rzadsze powody podwyższonego poziomu wapnia we krwi to:

1. Nadmiar witaminy D, który może wynikać z nadmiernego spożycia tej witaminy lub z jej zwiększonej produkcji w niektórych chorobach, np. sarkoidozie. Często, osoby biorące suplementy wapnia jednocześnie przyjmują dużą ilość witaminy D, co może zwiększyć ryzyko hiperkalcemii.
2. Unieruchomienie w łóżku (np. w wyniku przewlekłych chorób lub urazów), które prowadzi do uwalniania wapnia z kości.
3. Nadczynność tarczycy.
4. Choroby wrodzone, np. rodzinna hiperkalcemia.

Hiperkalcemia jest stosunkowo rzadkim zjawiskiem. Pierwotna nadczynność przytarczyc występuje najczęściej u osób starszych, zwłaszcza u kobiet.

Delikatne zwiększenie stężenia wapnia zazwyczaj nie powoduje żadnych dolegliwości.

Jeśli poziom wapnia rośnie stopniowo, nawet znaczna hiperkalcemia może przejść bez objawów.

Najczęściej zgłaszanymi wczesnymi objawami hiperkalcemii są: ogólne zmęczenie, trudności z koncentracją, zwiększone pragnienie, częste oddawanie moczu.

Przy umiarkowanym lub znacznym zwiększeniu stężenia wapnia mogą pojawić się: zaparcia, utrata apetytu, ból brzucha, nudności, wymioty, osłabienie mięśni, uczucie zmęczenia, senność, a nawet stan śpiączki.

Pierwszym objawem długotrwałej bezobjawowej hiperkalcemii może być kamica układu moczowego (np. kolka nerkowa), a objawem ciężkiej hiperkalcemii może być ostre zapalenie trzustki.

Jeśli doświadczasz ciężkich objawów związanych z nadmiernym stężeniem wapnia we krwi, konieczne jest natychmiastowe wezwanie pogotowia ratunkowego.

Początkowe manifestacje hiperkalcemii, takie jak wzmożone pragnienie lub częste oddawanie moczu, mogą sugerować poważne schorzenia, jednak nie są specyficzne dla hiperkalcemii i mogą występować również przy innych chorobach (np. cukrzycy). W takim przypadku należy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu, który oceni stan zdrowia pacjenta i zaleci odpowiednie badania oraz leczenie.

Hiperkalcemię można zdiagnozować poprzez sprawdzenie poziomu wapnia we krwi i stwierdzenie, że jest on powyżej normy. W celu dokładniejszej oceny, warto także sprawdzić stężenie albuminy we krwi i skorygować ostateczny wynik wapnia całkowitego. Alternatywnym podejściem jest badanie stężenia wapnia zjonizowanego w surowicy.

Jeśli stwierdzono hiperkalcemię, konieczne jest dalsze badanie, takie jak EKG, stężenie kreatyniny we krwi, stężenie fosforu, fosfataza zasadowa, PTH, witamina D i gazometria. W wynikach EKG mogą pojawić się nieprawidłowości związane z wysokim poziomem wapnia. Lekarz analizuje przyczyny hiperkalcemii, sprawdzając przyjmowane leki, obecne choroby oraz ewentualne uszkodzenie nerek. Decyduje także, czy hiperkalcemia stanowi zagrożenie dla pacjenta i czy wymaga natychmiastowego leczenia w szpitalu.

Leczenie nadmiaru wapnia we krwi polega na identyfikacji oraz usuwaniu przyczyny, która spowodowała wzrost stężenia tego pierwiastka, a także na obniżeniu stężenia wapnia, gdy poziom jest wysoki.

W przypadku łagodnego nadmiaru wapnia u pacjentów bez objawów lub powikłań innych chorób, zaleca się spożywanie odpowiedniej ilości płynów oraz ograniczenie produktów bogatych w wapń, aby dzienne spożycie wynosiło około 1000 mg.

Podczas terapii mającej na celu redukcję stężenia wapnia stosuje się różne metody zależnie od przyczyny i stanu klinicznego pacjenta, takie jak leki hamujące uwalnianie wapnia z kości, glikokortykosteroidy czy dializę w skrajnych przypadkach.

W sytuacjach ciężkiego nadmiaru wapnia lub zagrożenia dla zdrowia, konieczne jest leczenie szpitalne.

Podczas terapii monitoruje się regularnie stężenie wapnia we krwi, aby dostosować dalsze postępowanie.

Decydujące znaczenie ma eliminacja przyczyny nadmiaru wapnia, co prowadzi do całkowitego wyleczenia.

W przypadku utrzymującej się przyczyny nadmiaru wapnia, jak choroba nowotworowa czy nadczynność przytarczycy, należy regularnie kontrolować stężenie wapnia i w odpowiednim momencie podjąć interwencję terapeutyczną.

U osób zagrożonych hiperkalcemią istotne jest regularne monitorowanie poziomu wapnia we krwi. Częstotliwość tych kontroli powinna być ustalana przez lekarza prowadzącego pacjenta.

Niedopuszczalne jest samodzielne i długotrwałe stosowanie witaminy D i preparatów wapnia, szczególnie w większych dawkach niż zalecane dzienne zapotrzebowanie.