Podczas krwotoku podpajęczynówkowego krew dostaje się do płynu mózgowo-rdzeniowego, który wypełnia przestrzeń między oponą miękką a oponą pajęczą. Przyczyną tego zdarzenia jest zazwyczaj pęknięcie tętniaka lub naczyniaka tętniczo-żylnego, ale może to być także uraz głowy lub skaza krwotoczna. Tętniak objawia się krwotokiem podpajęczynówkowym, natomiast naczyniak częściej wywołuje napady padaczkowe.

Symptomy subiektywne (czyli dolegliwości odczuwane przez pacjenta) obejmują nagły, intensywny ból głowy o charakterze uderzający, opisywany przez pacjentów jako "największy ból głowy w życiu", zazwyczaj zlokalizowany w okolicy potylicy i karku, czasami po jednej stronie. Ból głowy nasila się w ciągu kilku minut. Czasami silny ból głowy występuje w okolicznościach sugerujących związek ze wzrostem ciśnienia tętniczego: podczas wysiłku, kaszlu, wypróżniania, emocji, ale zazwyczaj nie ma to znaczenia.

Ból głowy może być towarzyszony nadwrażliwością na światło i hałas, nudnościami, wymiotami. Czasami pojawiają się napady padaczkowe, utrata przytomności, a nawet zgon przed przybyciem pomocy.

Symptomy obiektywne (czyli stwierdzane przez lekarza podczas badania) wynikają z podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych przez krew i są to tzw. objawy oponowe, w tym sztywność karku (niemożność zgięcia karku w pozycji leżącej, tak aby broda dotykała klatki piersiowej). Objawy oponowe mogą pojawić się nawet kilka godzin po wystąpieniu choroby, dlatego ważne jest obserwowanie pacjenta przez pewien czas i regularne sprawdzanie objawów oponowych. Objawy oponowe mogą być jedynym stwierdzanym objawem u pacjenta. Jeśli krwotok powoduje uszkodzenie nerwów czaszkowych, może dojść do podwójnego widzenia, opadania powieki, zezu, zaburzeń ruchów gałek ocznych. W przypadku ciężkiego krwotoku podpajęczynówkowego krew dostaje się nie tylko do przestrzeni podpajęczynówkowej, ale również do półkul mózgu, co objawia się zaburzeniami czucia, niedowładami kończyn i/lub zaburzeniami mowy.

Wystąpienie niespodziewanego, intensywnego bólu głowy u osoby, która wcześniej nie cierpiała na takie dolegliwości może sugerować krwotok podpajęczynówkowy. W przypadku towarzyszących nudności, wymiotów lub objawów uszkodzenia układu nerwowego, należy natychmiast przetransportować chorego do szpitala na Oddział Ratunkowy, gdzie zostanie poddany obserwacji i dodatkowym testom diagnostycznym. Osoby, które wcześniej doświadczały bólów głowy o charakterze migrenowym mogą zauważyć różnicę w charakterze bólu spowodowanego krwotokiem podpajęczynówkowym i powinny koniecznie zgłosić się do lekarza. Ważne jest jednak, że bóle głowy są bardzo częstym objawem, a tylko niewielki odsetek osób zgłaszających się do pogotowia ratunkowego ma diagnozę krwotoku podpajęczynówkowego. Po potwierdzeniu diagnozy krwotoku podpajęczynówkowego konieczna jest hospitalizacja pacjenta na odpowiednim oddziale celem dalszej diagnostyki i leczenia.

Rozpoznanie krwotoku podpajęczynówkowego dokonuje się na podstawie wywiadu, objawów klinicznych oraz badań dodatkowych. Kluczowym badaniem jest tomografia komputerowa głowy, która pozwala stwierdzić obecność krwi w przestrzeni podpajęczynówkowej u większości chorych w ciągu pierwszej doby. Po upływie tygodnia czułość tego badania spada do około 60%, dlatego w przypadku ujemnego wyniku konieczne jest wykonanie badania płynu mózgowo-rdzeniowego poprzez nakłucie lędźwiowe.

Po zdiagnozowaniu krwotoku podpajęczynówkowego, kolejnym krokiem jest ustalenie przyczyny krwawienia, co możliwe jest poprzez nieinwazyjne badania naczyniowe takie jak angiografia tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego. W przypadku jednak gdy konieczne jest bardziej precyzyjne badanie, wykonuje się inwazyjną angiografię kontrastową.

Ból głowy w przypadku krwotoku podpajęczynówkowego, zwłaszcza o łagodnym nasileniu, może być mylony z innymi rodzajami bólu głowy, takimi jak migrena czy napięciowy ból głowy. Osoby, które doświadczają "najsilniejszego w życiu bólu głowy" powinny szczególnie zwrócić uwagę i skonsultować się z lekarzem.

Rokowanie w przypadku krwotoku podpajęczynówkowego jest poważne, przebieg choroby czasami jest dramatyczny. Mogą wystąpić wcześnie potencjalnie niebezpieczne powikłania, takie jak powtórne krwawienie, skurcz naczyniowy, wodogłowie. Dlatego ważne jest szybkie zdiagnozowanie, ocena stanu klinicznego pacjenta, rozpoznanie współistniejących chorób i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Kluczowe jest szybkie wyłączenie tętniaka z krążenia ze względu na możliwość wcześniejszego nawrotu krwawienia, co znacznie pogarsza stan i rokowanie pacjenta.

Do kwalifikacji do dalszego leczenia pacjenta po krwotoku podpajęczynówkowym stosuje się pięciostopniową skalę Hunta i Hessa, która ocenia stan świadomości, objawy oponowe, uszkodzenia nerwów czaszkowych i niedowłady kończyn. Leczeniu operacyjnemu poddaje się pacjentów z krwotokiem ocenionym w skali Hessa jako lekki lub umiarkowany. W przypadku ciężkiego krwawienia (powodującego zaburzenia świadomości, paraliż kończyn i zaburzenia oddychania) stosuje się leczenie zachowawcze z uwagi na związaną z operacją wysoką śmiertelność. Jeśli stan pacjenta ulega poprawie, ponownie rozważa się kwalifikację do leczenia operacyjnego. Wyłączenie tętniaka z krążenia polega na chirurgicznym nałożeniu klipsa na szypułę tętniaka. Inną opcją leczenia jest embolizacja, która polega na wprowadzeniu specjalnych sprężyn (zwanych coilami) przez naczynia krwionośne do uszkodzonego naczynia, wykonywana przez radiologa interwencyjnego. Wybór metody leczenia zależy od stanu klinicznego i lokalizacji tętniaka.

Poważnym powikłaniem krwotoku podpajęczynówkowego jest skurcz naczyń, zaobserwowany u nawet 70% pacjentów z tym schorzeniem, powodujący niedowłady, paraliże kończyn, problemy z mową i zaburzenia świadomości nawet u pacjentów, którzy nie wykazywali takich objawów bezpośrednio po krwawieniu. Skurcz naczyń we wczesnej fazie choroby może prowadzić do śmierci lub niepełnosprawności. Jedynym lekiem, który może zapobiec skurczom naczyń, jest nimodypina, podawana doustnie przez 3–4 tygodnie po krwotoku podpajęczynówkowym. U niektórych pacjentów rozwija się ostre wodogłowie, objawiające się pogorszeniem stanu świadomości, wymagające wszczepienia zastawki.

Pacjenci, u których nie ustalono przyczyny krwawienia lub którzy nie wyrazili zgody na leczenie operacyjne lub embolizację, powinni być przez 4 tygodnie w łóżku i stosować leki regulujące ciśnienie krwi.

Tylko jedna czwarta osób po przebytym krwotoku podpajęczynówkowym może powrócić do pełni zdrowia. Najczęściej dotyczy to pacjentów z niewielkim krwawieniem, bez powikłań. Przed przybyciem pomocy medycznej umiera około 15% pacjentów, a w ciągu miesiąca po incydencie około 45% pacjentów. U osób, które przeżyły, mogą wystąpić różne problemy zdrowotne, takie jak niepełnosprawność fizyczna, zaburzenia poznawcze, zaburzenia nastroju i przewlekłe zmęczenie.

Dalsze funkcjonowanie pacjenta po krwotoku podpajęczynówkowym zależy od nasilenia krwawienia i jego ewentualnych konsekwencji. Osoby po zabiegu operacyjnym lub embolizacji powinny unikać wysiłku fizycznego i unosić ciężkie przedmioty. Pacjenci z niedowładami lub problemami z chodem wymagają długotrwałej rehabilitacji, która może poprawić ich stan neurologiczny. Ważne jest regularne monitorowanie stanu pacjentów przez neurologa, ponieważ czasami mogą pojawić się późne powikłania po krwotoku podpajęczynówkowym. Niektóre z tych powikłań to padaczka, zaburzenia pamięci, depresja oraz przewlekłe wodogłowie. Po odpowiedniej diagnozie możliwe jest leczenie objawowe tych powikłań.

Uważa się, że deformacja ściany naczynia tętniczego, zwana tętniakiem, jest wadą wrodzoną, która może ulegać powiększeniu w ciągu życia. Ocena ryzyka krwotoku podpajęczynówkowego w populacji jest trudna, dlatego nie zaleca się rutynowych badań przesiewowych w poszukiwaniu tętniaków, nawet u osób z rodziną obciążoną tą chorobą. Badania obserwacyjne pokazują, że kontrola czynników ryzyka, takich jak leczenie nadciśnienia tętniczego i rzucenie palenia, może zmniejszyć częstość krwawień podpajęczynówkowych oraz poprawić rokowania w przypadku ich wystąpienia. Objawy niepękniętego tętniaka mogą być spowodowane miejscowym uciskiem na różne struktury, takie jak ubytki w polu widzenia, zeza czy zaburzenia ruchów gałek ocznych. W niektórych przypadkach ucisk tętniaka może powodować również problemy endokrynologiczne. Zwykle w przypadku wykrycia niepękniętego tętniaka konieczna jest konsultacja neurochirurgiczna i decyzja o ewentualnym leczeniu operacyjnym lub dalszej obserwacji.