Infekcja powiek () to ogólne określenie ostrego zakażenia tkanek powiekowych. Jeśli dotyczy mieszka włosowego rzęsy, często wynika z zaczopowania ujścia i zakażenia gruczołów łojowych Zeissa lub gruczołów rzęskowych (potowych) Molla, co prowadzi do rozwoju infekcji zewnętrznej. Natomiast, jeśli zakażenie rozwija się w gruczołach Meiboma, mówimy o infekcji wewnętrznej.

Gruczoły Meiboma produkują wydzielinę łojową i znajdują się w głębi powieki w strukturze zwanej tarczką, która nadaje powiekom ich charakterystyczny kształt. W powiece górnej znajduje się 30–40 takich gruczołów, natomiast w dolnej – 20–30. Ujścia gruczołów Meiboma znajdują się w brzegach powiek. W przypadku stanu zapalnego lub nieprawidłowego funkcjonowania tych gruczołów dochodzi do zablokowania ich ujść i pogrubienia, co sprzyja wtórnemu zakażeniu.

W większości przypadków jęczmień jest spowodowany przez infekcję gronkowcami lub inne drobnoustroje chorobotwórcze.

Czynniki ryzyka rozwoju jęczmienia obejmują:

• problem z funkcjonowaniem gruczołów tarczkowych Meiboma
• przewlekłe zapalenie brzegów powiek
• chorobę skóry znana jako trądzik różowaty.

Jęczmień częściej występuje u osób z cukrzycą oraz u osób cierpiących na łojotok lub łojotokowe zapalenie skóry.

Jęczmienie są dość powszechne, chociaż nie wiadomo, jak często się pojawiają. Najczęściej spotyka się je u dorosłych, a nie u dzieci. Większe stężenie hormonów męskich, zwiększona lepkość wydzieliny łojowej oraz zapalenie gruczołów Meiboma i trądzik różowaty mogą być przyczyną większego występowania jęczmienia u dorosłych. Zauważalne jest także nieznacznie częstsze pojawianie się jęczmienia między 3. a 5. dekadą życia.

Rozpoznanie jęczmienia ustala się na podstawie wywiadu i badania klinicznego, przeprowadzanego najczęściej w lampie szczelinowej. Lekarz szczegółowo obserwuje powiekę, gałkę oczną i tkanki w okolicy oczodołu. Podczas badania można zauważyć objawy takie jak ograniczony obrzęk, zaczerwienienie, tkliwość i guzek, czasem z widocznym ropnym czopem przebijającym się przez skórę. Nawet jeśli jęczmienia nie widać gołym okiem, można je wykryć poprzez dotyk. Podczas badania należy zwrócić uwagę, czy nie występują objawy charakterystyczne dla trądziku różowatego. Podwyższona temperatura oraz powiększenie węzłów chłonnych mogą wskazywać na chorobę ogólną, tak więc istotne jest podjęcie pod uwagę ewentualnego zapalenia tkanek oczodołu. W zwykłej diagnostyce nie zaleca się rutynowo przeprowadzania badań laboratoryjnych, ponieważ przydatność kliniczna posiewów jest bardzo niska.

Jęczmień manifestuje się bolesnym obrzękiem jednej powieki oraz obecnością czerwonawego guzka zapalnego. Czasami początkowo można zaobserwować ogólny obrzęk i zaczerwienienie całej powieki, które stopniowo skupia się na mniejszym obszarze. W wyjątkowych sytuacjach infekcja może objąć całą powiekę. Jęczmienie mogą występować pojedynczo lub wielokrotnie, na jednej lub obu powiekach. Często również pacjent mógł mieć podobne infekcje w przeszłości. Warto zauważyć, że jęczmień nie wpływa na wzrok.

Podstawowym sposobem leczenia są okłady rozgrzewające i masaż, uzupełnione miejscowym stosowaniem antybiotyków. W przypadku jęczmienia zaleca się stosowanie ciepłych okładów 4 razy dziennie przez 10–15 minut. Można rozgrzewać jęczmień poprzez kładzenie na powiekach kompresu lub dociskając ciepłe przedmioty do powiek, takie jak mała buteleczka wypełniona ciepłą wodą lub ugotowane jajko. Oprócz okładów, można także wykonywać delikatny masaż palcem, krawędzią buteleczki lub innym przedmiotem.

Mimo powszechnego przekonania, że kosmetyki mogą powodować lub pogarszać jęczmień, nie ma jednoznacznych dowodów na to. Niemniej jednak, warto rozważyć zaprzestanie używania dotychczasowych kosmetyków do makijażu, kremów do powiek lub płynów do oczu, ponieważ mogą być zainfekowane.

Skuteczność leczenia jęczmienia poprzez pocieranie złotą obrączką wynika nie z materiału, z którego jest wykonana, a z faktu, że masaż pomaga odblokować zamknięte gruczoły. Masaż należy wykonywać w kierunku ujścia gruczołów, czyli w powiece górnej z góry na dół, a w powiece dolnej – od dołu do góry.

Nie zaleca się samodzielnego wyciskania czy nakłuwania jęczmienia. Taki zabieg może jedynie pogorszyć stan. W przypadku, gdy jęczmień obejmuje mieszek włosowy rzęsy, może być on wyrwany jedynie przez profesjonalnego lekarza. Mechaniczne otwieranie jęczmienia powinno być przeprowadzone wyłącznie przez specjalistę.

Jeśli po 2-3 dniach leczenia domowego (ciepłe okłady, masaż) brak poprawy, należy skonsultować się z okulistą.

Wizyta u okulisty jest konieczna w przypadku:

• obrzęku całego oka (nie tylko powieki) i/lub powstania sinoczerwonej obwódki wokół rogówki (tj. zadrażnienia rzęskowego/głębokiego)
• zaburzeń widzenia
• wypadania rzęs przy jednoczesnym pogrubieniu powieki
• pojawienia się gorączki
• powiększenia i tkliwości regionalnych węzłów chłonnych.

Otwieranie mechaniczne jęczmienia może przyspieszyć proces gojenia. W przypadku jęczmienia na rzęsie można ją delikatnie wyrwać, aby otworzyć jęczmień. Nacięcia jęczmienia powinien wykonywać jedynie lekarz.

Ważne jest stosowanie okładów rozgrzewających i masażu. Antybiotyki podawane są miejscowo w postaci kropli do oczu lub maści.

W przypadku gorączki, złego samopoczucia, tkliwości węzłów chłonnych oraz objawów ogólnego zakażenia podejrzewa się bakteriemię, zapalenie tkanek oczodołu i rozpoczyna antybiotykoterapię ogólną. W przypadku dzieci może być konieczna hospitalizacja.

Jęczmień zazwyczaj samoogranicza się i w większości przypadków pęka samoistnie w ciągu 1-2 tygodni, często bez pozostawiania blizn.

Powszechnym powikłaniem jęczmienia jest jego rozwoju w postać przewlekłą. W takim przypadku pojawia się gradówka, która prowadzi do zmian kosmetycznych na powiece poprzez pojawienie się niewielkiego guzka, jednak bez wywoływania bólu.

Rokowanie w przypadku standardowych przypadków jęczmienia jest pozytywne. Zazwyczaj goją się one bez pozostawiania blizn. Jednak często występują nawroty choroby.

Jęczmienie mogą powtórnie pojawić się nawet przy odpowiednim leczeniu zachowawczym lub chirurgicznym, szczególnie jeśli pacjenci z zapaleniem brzegów powiek nie dbają o ich higienę w wystarczający sposób. Zapalenie brzegów powiek jest stanem, który zazwyczaj nie da się całkowicie wyleczyć, podobnie jak łojotok czy trądzik różowaty, które często są jego przyczynami. Pacjenci z trądzikiem różowatym potrzebują leczenia dermatologicznego.

Przyczyną powstawania jęczmienia jest zazwyczaj przewlekłe zapalenie brzegów powiek. Aby zapobiec nawrotom jęczmienia, konieczne jest regularne oczyszczanie brzegów powiek. Ważne jest unikanie dotykania powiek brudnymi rękami.

Dbając o higienę brzegów powiek, należy:

• codziennie stosować ciepłe okłady, które pomagają w płynnym usuwaniu zalegających wydzielin
• wykonując delikatny masaż powiek, usunąć wydzielinę z gruczołów
• skorzystać z dostępnych w aptekach hipoalergicznych chusteczek lub wacików do oczyszczania brzegów powiek

W przypadku infekcji oczu należy zrezygnować z noszenia soczewek kontaktowych.