Zespół jelita nadwrażliwego jest przewlekłą chorobą jelita cienkiego i grubego, charakteryzującą się bólem brzucha oraz nieregularnościami w wypróżnianiu się, które mogą wystąpić naprzemiennie. Nie wynikają one z żadnych zmian organicznych ani biochemicznych. Nie są spowodowane zakażeniem, zapaleniem ani innymi nieprawidłowościami, które można by wykryć w badaniach diagnostycznych oceniających stan jelita.Przyczyna zespołu jelita drażliwego pozostaje nieznana, ale może być rezultatem wielu różnych czynników, takich jak zaburzenia osi mózg–jelito, wzmożone czucie trzewne, nieprawidłowości w perystaltyce jelit, zmiany w mikrobiocie jelitowej czy przebycie biegunki infekcyjnej, zwłaszcza bakteryjnej.Poinfekcyjny zespół jelita drażliwego to utrzymujące się objawy żołądkowo-jelitowe mimo wyeliminowania drobnoustroju, który spowodował infekcję. Częściej dotyczy osób płci żeńskiej, szczególnie po stosowaniu antybiotyków, oraz osób cierpiących na zaburzenia lękowe lub depresję.Mimo że rola mózgu w tej chorobie nie jest do końca poznana, badania wykazują zmiany aktywności w obszarach kory mózgowej odpowiedzialnych za odczuwanie bólu. Dodatkowo, u większości pacjentów obserwuje się zaburzenia psychiczne, takie jak zaburzenia osobowości, niepokój czy depresja.

Zespół jelita drażliwego charakteryzuje się ciągłym i nawracającym przebiegiem, co oznacza, że objawy mogą ustępować i powracać w różnych okresach czasu.

Głównym symptomem zespołu jelita drażliwego jest ból brzucha.

Zdrowie lekarz dokładnie zapyta o przebieg dolegliwości, charakter objawów i ich intensywność, związek z konkretnymi sytuacjami (np. stresem, posiłkiem), a także choroby jelita występujące w rodzinie. Następnie przeprowadzi badanie pacjenta. W przypadku podejrzenia zespołu jelita drażliwego, może zalecić dodatkowe testy, takie jak: morfologię krwi, CRP (i/lub kalprotektynę lub laktoferynę w kale), hormony tarczycy, badanie krwi w kierunku celiakii, test oddechowy w kierunku zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, test tolerancji laktozy lub próbę stosowania diety bezlaktozowej przez 2 tygodnie i inne. U niektórych osób konieczne może być wykonanie kolonoskopii oraz gastroskopii.

Lekarz może zalecić również inne dodatkowe badania, ponieważ rozpoznanie zespołu jelita drażliwego głównie polega na wykluczeniu innych chorób (w tym poważnych), które mogą powodować podobne objawy.

Należy pamiętać, że zespół jelita drażliwego, mimo swoich uciążliwych objawów i wpływu na codzienne funkcjonowanie, nie należy do poważnych chorób (nie ma nic wspólnego np. z nowotworem, choć pacjenci często się tego obawiają). Istotne jest zidentyfikowanie sytuacji stresowych i, jeśli to możliwe, ich usunięcie (np. przy wsparciu psychologicznym).

Leki odgrywają rolę wspomagającą w leczeniu. Mogą przynieść ulgę w łagodzeniu objawów u niektórych pacjentów. Stosowane są głównie w przypadku nieustępujących dolegliwości, pomimo wsparcia psychologicznego i zmiany diety. Terapeuta dostosowuje leczenie do konkretnej sytuacji pacjenta, dominujących objawów oraz postaci zespołu jelita drażliwego.

Do leków wykorzystywanych w leczeniu zespołu jelita drażliwego należą:

• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (nortryptylina, dezypramina, imipramina lub amitryptylina) – łagodzą ogólne objawy choroby i dolegliwości bólowe,
• leki rozkurczowe na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego (drotaweryna, hioscyna, mebeweryna, alweryna, olejek z mięty pieprzowej).

W przypadku biegunek często stosuje się loperamid, eluksadolinę lub rifaksyminę.

Osobom z zaparciami zaleca się makrogole, tegaserod, prukalopryd, a także inaklotyd, plekanatyda i lubiproston.

Leczenie psychologiczne może być konieczne, gdy standardowe terapie trwające od 3 do 6 miesięcy nie przynoszą pożądanych efektów, a nasilenie objawów jest związane ze stresem lub zaburzeniami emocjonalnymi. Skuteczne interwencje psychologiczne obejmują terapię poznawczo-behawioralną, hipnoterapię oraz trening relaksacyjny.

W przypadku zespołu jelita drażliwego dochodzi do zmian (nieprawidłowości) w florze bakteryjnej jelit, dlatego w terapii tego schorzenia u niektórych pacjentów możliwe jest złagodzenie objawów poprzez stosowanie określonych antybiotyków lub probiotyków. Wybór konkretnego rodzaju leków należy do lekarza.