Kardiowersja elektryczna to procedura medyczna mająca na celu przywrócenie normalnego rytmu pracy serca. Jest ona stosowana u pacjentów cierpiących na zaburzenia rytmu serca, które są związane z tachykardią (przyspieszoną akcją serca). Migotanie przedsionków jest najczęstszym powodem do przeprowadzenia kardiowersji. Procedura ta wykorzystywana jest od lat 60. XX wieku.

Istnieją dwie formy kardiowersji: farmakologiczna, polegająca na podawaniu leków przeciarytmicznych, oraz elektryczna. Kardiowersję elektryczną przeprowadza się podczas pobytu w szpitalu. Przez elektrody umieszczone na klatce piersiowej przesyłany jest impuls elektryczny, który przechodzi przez serce. W przeciwieństwie do defibrylacji, impuls elektryczny w kardiowersji musi być zsynchronizowany z rytmem pracy serca. Wyładowanie musi nastąpić w momencie skurczu komór, czyli w czasie załamka R na zapisie EKG.

Kardiowersja jest metodą leczenia niektórych zaburzeń rytmu serca. Aby zrozumieć sposób, w jaki przerwa nieprawidłową akcję serca, trzeba znać normalne funkcjonowanie mięśnia sercowego.

Serce składa się z 4 części: 2 przedsionki (w górnej części) i dwie komory (w dolnej części). W prawym przedsionku serca znajduje się naturalny rozrusznik serca, który generuje regularne impulsy elektryczne (węzeł zatokowy). Impulsy te rozprzestrzeniają się po przedsionkach i następnie po komorach serca. Każdy skurcz serca jest wynikiem przejścia impulsu elektrycznego, kolejno przez przedsionki i komory. Po dotarciu na dół serca, impuls elektryczny powinien się zakończyć i przygotować do kolejnego skurczu.

Gdy występuje blokada w przewodzeniu lub dodatkowe ścieżki dla impulsów elektrycznych, dochodzi do zaburzeń rytmu serca. W niektórych sytuacjach, gdy istnieją dodatkowe, nieprawidłowe ścieżki przewodzenia w mięśniu sercowym, impuls zaczyna krążyć w kółko zamiast przemieszczać się w jednym kierunku (mechanizm re-entry). Zamiast wygasnąć, każde kolejne okrążenie wywołuje nowy skurcz serca. Przerwanie tego cyklu jest możliwe dzięki kardiowersji. Wyładowanie elektryczne o dużej energii "resetuje" ten proces. Serce na chwilę się zatrzymuje, a następnie naturalny rozrusznik serca może przywrócić właściwy rytm serca.

Kardiowersja elektryczna jest wykonywana w krótkotrwałym znieczuleniu, podczas którego pacjent nie odczuwa bólu. Podczas zabiegu, parametry życiowe pacjenta są ściśle monitorowane. Wyładowanie elektryczne jest dokonywane za pomocą aparatów do defibrylacji, które są ustawione w trybie synchronizacji. Elektrody są umieszczane na klatce piersiowej lub plecach pacjenta, a energia wyładowania zależy od rodzaju zaburzeń rytmu serca. Po zabiegu, pacjent jest obserwowany przez kilka godzin w szpitalu, a jeśli lekarz uzna to za stosowne, może opuścić szpital.

Po zabiegu pacjent poddawany jest przynajmniej kilkugodzinnej obserwacji w warunkach szpitalnych. Jeśli lekarz zadecyduje, że pacjent może jeszcze tego samego dnia opuścić szpital, należy pamiętać, że w ciągu 24 godzin od przyjęcia leków znieczulających nie powinno się prowadzić samochodu.

Ze względu na wskazania do procedury, kardiowersję elektryczną wykonuje się jako nagłą lub planowaną.

Kardiowersję nagłą stosuje się w przypadkach zaburzeń rytmu serca prowadzących do tachykardii (zbyt szybkie bicie serca), które znacznie osłabiają pracę serca i powodują zaburzenia hemodynamiczne, stanowiąc zagrożenie dla życia pacjenta.

Jako planowy zabieg leczniczy kardiowersję wykonuje się w przypadkach zaburzeń rytmu serca prowadzących do tachykardii (głównie migotania przedsionków i trzepotania przedsionków), ale bez zaburzeń hemodynamicznych. Planowana kardiowersja jest stosowana u pacjentów, u których leczenie farmakologiczne nie przyniosło oczekiwanych rezultatów oraz u osób, które mają przeciwwskazania do stosowania leków przeciarytmicznych. Przed planowaną kardiowersją podaje się leki przeciwkrzepliwe, aby zapobiec ewentualnym powikłaniom związanym z zabiegiem.

Podczas tachyarytmii, czyli zaburzeń rytmu serca z szybką akcją, praca serca staje się nieefektywna. Mięsień sercowy nie ma wystarczająco czasu na regenerację, komory serca nie są odpowiednio wypełnione krwią, a już dochodzi do kolejnego skurczu. Pomimo dużej ilości pracy wykonanej przez serce "na marne", wymaga to ogromnej ilości energii. Objawy migotania przedsionków mogą być różne - niektóre osoby nie odczuwają żadnych dolegliwości, podczas gdy inne skarżą się na kołatanie serca, duszności, zmęczenie i zawroty głowy. Arytmie mogą zakłócać prawidłowy przepływ krwi do organów, w tym do ważnych obszarów takich jak naczynia wieńcowe i mózg.

Jeśli możesz, poproś kogoś, aby Cię odwiozł do szpitala i z powrotem do domu po operacji. Po operacji nie wolno prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn bezpośrednio. Przez co najmniej 8 godzin przed zabiegiem powinieneś/powinnaś pozostać na czczo (bez jedzenia i picia). Weź swoje leki tak jak zwykle, chyba że lekarz zalecił zaprzestanie ich stosowania przed operacją.

Weź ze sobą dokumentację medyczną i listę leków, których używasz wraz z dawkowaniem. Upewnij się też, czy w ostatnim czasie nie brałeś/brałaś leków bez recepty (np. przeciwbólowych, przeciwzapalnych, takich jak aspiryna itp.).

Na 24 godziny przed zabiegiem nie należy smarować klatki piersiowej żadnymi preparatami.

Zakłócenia rytmu pracy serca, takie jak migotanie przedsionków, sprzyjają tworzeniu się skrzeplin w przedsionkach. Przywrócenie prawidłowej pracy serca powoduje, że przedsionki mogą skurczyć się bardziej efektywnie. Jeśli skrzeplina powstała wskutek migotania przedsionków lub innych zaburzeń rytmu serca, może zostać ona „wypchnięta” do komór po przywróceniu prawidłowego rytmu.

Części skrzepliny pochodzące z prawej strony serca, które przedostaną się do dalszego krążenia, mogą prowadzić do zatoru płucnego, natomiast te z lewej strony serca mogą spowodować zawał serca, udar mózgu i ostre niedokrwienie innych narządów. Aby zapobiec temu powikłaniu, stosuje się leki przeciwkrzepliwe. Jeśli istnieje podejrzenie powstania skrzepliny w przedsionkach, można to sprawdzić przed zabiegiem kardiowersji elektrycznej za pomocą badania echokardiograficznego. Najlepiej jest uwidocznić skrzepliny w sercu poprzez wykonanie echokardiografii przezprzełykowej.

W miejscu przyłożenia łyżek lub elektrod podczas kardiowersji elektrycznej może dojść do podrażnienia skóry. Aby złagodzić te dolegliwości, zazwyczaj wystarczą odpowiednie kremy i balsamy. Oparzenia skóry w tym obszarze są rzadkością.

W niektórych rzadkich przypadkach, obok przerwania tachykardii, zabieg ten może skutkować wystąpieniem innych zaburzeń rytmu pracy serca związanymi ze zbyt wolną pracą serca (bradykardią). W takich sytuacjach konieczne może być wszczepienie stymulatora serca.

Skuteczność kardiowersji w zatrzymywaniu napadu migotania przedsionków przekracza 75%. Powodzenie procedury zależy od czasu trwania choroby. Jeśli migotanie przedsionków trwa u pacjenta od roku, szanse sukcesu kardiowersji sięgają nawet 90%, jednak po 5 latach skuteczność zabiegu spada do 50%.

Mruganie przedsionków to inny rodzaj zaburzeń rytmu serca, który można leczyć za pomocą kardiowersji elektrycznej. Skuteczność tej procedury wynosi nawet 90-100% i nie jest uzależniona od czasu trwania choroby. Ryzyko powstania skrzeplin jest mniejsze niż w przypadku migotania przedsionków, ale nadal zaleca się stosowanie leków przeciwzakrzepowych w celu zapobiegania powikłaniom.

Jak w przypadku każdego zabiegu medycznego, kardiowersja elektryczna nie gwarantuje 100% skuteczności. Istnieje ryzyko, że mimo zastosowania tej procedury nie uda się przywrócić prawidłowego rytmu serca. W takiej sytuacji konieczne może być dodatkowe leczenie farmakologiczne i/lub elektrokardiologiczne.

Kiedy istnieją odpowiednie wskazania, można przeprowadzić kardiowersję u ciężarnej bez wpływu na akcję serca płodu. Jednakże, w trakcie zabiegu konieczne jest monitorowanie akcji serca płodu.