Aspekt botaniczny

W Polsce występuje 7 różnych gatunków brzóz, w tym brzoza brodawkowata, czarna i omszona.

Okres pylenia brzozy

Pyłki brzozy są jednymi z głównych alergenów w Polsce, powodując objawy alergiczne takie jak nieżyt nosa, zapalenie spojówek i astma pyłkowa. Pylenie brzozy ma miejsce w drugiej połowie kwietnia i na początku maja. Intensywność objawów może zależeć od lokalizacji osoby uczulonej.

Składniki zanieczyszczeń powietrza mogą wpływać na właściwości uczulające pyłku brzozy. Drzewa rosnące w terenach miejskich mogą wydzielać więcej alergenów niż te zlokalizowane z dala od ruchliwych ulic. Z kolei substancje zawarte w zanieczyszczeniach przemysłowych mogą uszkadzać drogi oddechowe, ułatwiając wnikanie alergenów.

Objawy uczulenia na pyłek brzozy

U osób uczulonych na pyłek brzozy objawy pojawiają się nagłe i obejmują objawy alergicznego nieżytu nosa i spojówek, takie jak wodnista wydzielina, świąd nosa, kichanie, utrudnione oddychanie przez nos, łzawienie i zaczerwienienie oczu.

W przypadku bardzo wysokiego stężenia pyłku brzozy w atmosferze, mogą wystąpić objawy astmy pyłkowej, takie jak duszność, kaszel, świszczący oddech i ucisk w klatce piersiowej.

Stężenie powyżej 80 ziaren pyłku brzozy na metr sześcienny powietrza może wywołać objawy alergiczne u ponad 95% uczulonych osób w Polsce.

Badania z lat ostatnich wykazały, że bardzo istotną cechą alergenów pyłku brzozy są reakcje krzyżowe. Wskutek tego u osób, które początkowo są nadwrażliwe na pyłek brzozy, mogą się rozwijać OAS, czyli zespół alergii jamy ustnej. Dlatego odczyny krzyżowe wymagają osobnego omówienia.

Pyłek brzozy jest w Polsce głównym alergenem wziewnym, który zwykle wywołuje OAS, ale nie jest jedynym. Inne ważne alergeny to przede wszystkim pyłki olchy i leszczyny. Oba często powodują reakcje krzyżowe między sobą oraz z pyłkiem brzozy. Badania wykazały, że w grupie osób jednocześnie nadwrażliwych na pyłki tych trzech drzew 95% ma alergię na brzozę, a jedynie 5% na pozostałe dwa drzewa. W Polsce wyjątkowo OAS mogą wywoływać także pyłki dębu i buku. W innych krajach do częstych alergenów wziewnych prowadzących do OAS należą pyłki cedru, cyprysu i oliwki. Pyłki traw zazwyczaj nie są pierwotną przyczyną OAS, ale czasami nimi jest pyłek bylicy. W Stanach Zjednoczonych bylica bywa czasem alergenem wywołującym OAS. U osób początkowo uczulonych na pyłki brzozy i bylicy często występuje także alergia na seler. Ten zespół jest nazywany brzozowo-byliczo-selerowym. Czasami pyłek bylicy może być zastępowany pyłkiem babki. Jednak zespół brzozowo-babkowo-selerowy jest rzadki. Inny nietypowy alergen wywołujący OAS to bylica. Pyłek tej rośliny często powoduje reakcje krzyżowe z melonem i może zastąpić pyłek drzew jako czynnik wywołujący OAS. W przypadku współistnienia alergii na pyłki brzozy i bylicy, alergia na pyłki traw także nabiera znaczenia. U osób uczulonych na pyłki drzew, bylicy i trawy OAS występuje częściej niż u osób nadwrażliwych tylko na pyłki drzew lub na pyłki drzew i bylicy. Warto zaznaczyć, że alergia wyłącznie na pyłki traw praktycznie nie indukuje OAS. Dane ilustrujące rolę dodatkowego uczulenia na pyłki bylicy i traw w zwiększaniu częstości OAS są istotne. W jednym z badań na 63 osobach nadwrażliwych na pyłki brzozy, bylicy i trawy, stwierdzono przeciwciała IgE skierowane przeciwko antygenom jabłka u 53% badanych. Natomiast wśród 293 osób z nieżytem nosa nadwrażliwych na inne pyłki roślin, odsetek taki wynosił zaledwie 0,6.

Proces rozwoju zespołu alergii jamy ustnej jest także związany z alergią subkliniczną. W przypadku alergii wziewnej (na pyłki drzew, rzadziej traw) rola ta jest niewielka. Natomiast w przypadku alergii pokarmowej ma znaczenie. U pacjentów z OAS, którzy mają nietolerancję wielu owoców i/lub warzyw, często stwierdza się dodatnie wyniki testów alergicznych na inne alergeny pochodzenia roślinnego, które aktualnie nie wywołują objawów. Subkliniczna alergia czasami może przewidywać nietolerancję na nowe owoce lub warzywa. Innym przypadkiem są tzw. blizny immunologiczne, które są pozostałością po alergii, która już minęła. Ważne jest, że pyłek wszystkich wymienionych roślin początkowo może powodować reakcje krzyżowe z alergenami ciepłochwiejnymi owoców i warzyw, a później dopiero z alergenami termostabilnymi.