Rak podstawnokomórkowy jest to nowotwór skóry, który rośnie powoli i miejscowo. Wywodzi się z komórek warstwy podstawnej naskórka i występuje głównie u osób o jasnej karnacji. Chociaż najczęściej rozwija się na odkrytych częściach ciała, może także wystąpić w innych miejscach, włącznie z błonami śluzowymi. Ten rodzaj raka rzadko daje przerzuty odległe i nie atakuje węzłów chłonnych.

Rak podstawnokomórkowy charakteryzuje się złośliwością miejscową, co oznacza, że może niszczyć skórę oraz inne struktury ciała, takie jak chrząstka nosa, małżowiny uszne czy kość czaszki. Nieleczony może atakować sąsiednie tkanki kostne, chrzęstne, naczyniowe, nerwowe oraz gałkę oczną, a w rozległych zmianach może wystąpić trudny do opanowania krwotok.

Leczenie zaawansowanego raka podstawnokomórkowego jest wyzwaniem zarówno dla lekarza, jak i pacjenta. Dlatego ważne jest rozpoczęcie terapii jak najwcześniej, aby zwiększyć szanse na pełne wyleczenie i ułatwić proces leczenia.

Rak podstawnokomórkowy jest powszechnie występującym nowotworem skóry, który rocznie diagnozowany jest u 100–800 osób na 100 000 osób białej rasy. Największa liczba zachorowań odnotowana jest w Australii, głównie ze względu na intensywne narażenie na promieniowanie słoneczne, zwłaszcza w okresie dzieciństwa.

Choroba ta dotyczy głównie osób starszych, gdzie działanie szkodliwe promieniowania słonecznego kumulowało się przez całe życie, zwykle bardziej narażonych są mężczyźni o jasnej skórze. Osłabienie odporności jest także istotnym czynnikiem ryzyka, szczególnie u osób, które zażywają leki osłabiające układ odpornościowy, takie jak po przeszczepach narządów.

Rak podstawnokomórkowy skóry może wystąpić w różnych miejscach ciała, ale najczęściej pojawia się na głowie i szyi. Istnieje wiele różnych postaci tego nowotworu, z których najczęstszymi są guzkowa i powierzchowna. Guzkowa postać raka podstawnokomórkowego skóry charakteryzuje się małym guzkiem otoczonym wałowatym brzegiem, często pojawiającym się na twarzy. Postać powierzchowna objawia się zmianą płaską lub płasko-wyniosłą, łuszczącą się i zaczerwienioną. Obserwuje się również niewielkie rany pokryte strupem, które cyklicznie odpadają, odsłaniając owrzodzenia.

Rak podstawnokomórkowy skóry charakteryzuje się specyficznym wyglądem, co ułatwia diagnozę już na etapie początkowych oględzin przez lekarza. Niekiedy pomocne, chociaż niekonieczne, jest skorzystanie z ręcznego dermatoskopu. Aby potwierdzić rozpoznanie, konieczne jest usunięcie całej zmiany skórnej, jeśli jest niewielka. W przypadku większej zmiany lub występowania jej w trudno dostępnym miejscu, lekarz może zdecydować się na pobranie niewielkiego wycinka do badania histopatologicznego.

Leczenie polega głównie na usuwaniu ognisk choroby wraz z niewielkim marginesem zdrowej skóry. W przypadku pacjentów niezgodnych na operację, można rozważyć zastosowanie radioterapii jako alternatywnej metody. Warto jednak podkreślić, że zazwyczaj zaleca się małą operację polegającą na kompletnym usunięciu zmiany. Radioterapię stosuje się w sytuacjach, gdy guz jest duży i znajduje się w trudno dostępnym miejscu, gdzie chirurgiczne usunięcie jest trudne lub niemożliwe z powodów technicznych. Istnieją również inne metody, takie jak stosowanie maści z chemioterapeutykiem lub leku immunomodulującego, jednak ich skuteczność nie jest porównywalna do usuwania zmiany chirurgicznie.

Rokowanie po zdiagnozowaniu raka podstawnokomórkowego jest bardzo obiecujące, pod warunkiem, że leczenie zostanie przeprowadzone w odpowiedni sposób. Jednakże trzeba mieć na uwadze, że ten rodzaj raka ma tendencję do ponownego pojawienia się w miejscu pierwotnego wystąpienia. Dlatego regularna obserwacja blizny i jej otoczenia co kilka miesięcy jest kluczowa. U osób, u których wystąpił rak podstawnokomórkowy, istnieje zwiększone ryzyko powstania nowotworu w innych miejscach ciała, dlatego konieczne jest staranne monitorowanie całej skóry. Dodatkowo, opisano występowanie mnogich ognisk raka podstawnokomórkowego w ramach dziedzicznego zespołu znamion nabłonkowych (zespół Gorlina i Goltza).