Wyprysk spowodowany kontaktem to schorzenie polegające na powstawaniu zmian skórnych w wyniku kontaktu z alergenami kontaktowymi u osób uczulonych. Czasem potocznie nazywa się to "egzemą", jednak terminologia ta nie jest dokładna, ponieważ egzema to ogólny termin określający schorzenia skóry o charakterze zapalnym, nie związane z zakażeniem, powodujące zapalenie warstw naskórka i skóry właściwej. Egzema nie jest nazwą konkretnego schorzenia, a określa jedynie rodzaj zmian skórnych charakterystycznych dla danej choroby skóry.

Rozróżnia się cztery typy kontaktowego zapalenia skóry:

• alergiczne – związane z reakcją układu odpornościowego na alergeny,
• z podrażnienia – nie jest to prawdziwe uczulenie i może wystąpić u każdej osoby pod wpływem kontaktu z agresywnymi substancjami, takimi jak środki czystości, farby, lakiery, smary, cement,
• zawodowe – wywołane przez szkodliwe substancje w miejscu pracy, najczęściej jest to kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia,
• fotoalergiczne lub fototoksyczne – zapalenie skóry może być wynikiem alergenu lub substancji drażniącej, tworzącej się dopiero pod wpływem światła słonecznego.

Kontaktowe zapalenie skóry, w przeciwieństwie do atopowego, pojawia się głównie u osób dorosłych po ukończeniu 20. roku życia. Szacuje się, że jest to problem dla 4-5% osób, które miały kontakt z niklem, oraz dla 1-3% osób, które miały kontakt z składnikami kosmetyków. Kontaktowe zapalenie skóry, zazwyczaj wynikające z podrażnienia, stanowi około 90% przypadków chorób skóry związanych z pracą. Choroba występuje nieco częściej u kobiet, prawdopodobnie ze względu na większe narażenie na alergeny kontaktowe (np. kosmetyki). Największa częstość występowania uczuleń przypada na 2. dekadę życia oraz na wiek 40-60 lat.

Objawem charakterystycznym wyprysku kontaktowego jest intensywne swędzenie skóry, które prowadzi do zaczerwienienia, łuszczących się grudek oraz pęcherzyków. Istotne jest to, że zmiany pojawiają się tylko w miejscach bezpośredniego kontaktu z alergenem (np. tkanina, biżuteria, środki czyszczące). Czasami objawy mogą występować na całym ciele. Osoby cierpiące na kontaktowe zapalenie skóry mogą odczuwać pieczenie lub parzenie, szczególnie po kontakcie z substancją drażniącą.

Skóra staje się gruba, bardzo sucha, łuszcząca się, a naturalne bruzdy stają się bardziej widoczne. Na dłoniach i podeszwach stóp skóra może pękać, powodując ból.

Bez zwłoki zaprzestań kontaktu z substancją, która może powodować reakcje – na przykład umyj ręce po kontakcie z substancjami, które wywołują objawy. W przypadku silnego swędzenia skóry można skorzystać z leku przeciwhistaminowego (niektóre są dostępne bez recepty).

Wyprysk kontaktowy jest identyfikowany na podstawie charakterystycznego wyglądu zmian skórnych oraz ustalenia związku między ich wystąpieniem a np. wykonywaną pracą.

Wyprysk kontaktowy może przypominać wyprysk atopowy i inne schorzenia skóry, które są mylone z nim. Testy płatkowe są kluczowym badaniem w diagnozowaniu wyprysku kontaktowego. Procedura ta polega na nakładaniu na skórę pleców niewielkich płatków bibułki nasączonej różnymi substancjami, które mogą powodować reakcję alergiczną i wyprysk kontaktowy (np. zawarte w kosmetykach, gumie, metalach, lekach, tworzywach sztucznych). Pojawienie się zaczerwienienia, grudek lub pęcherzyków w wyniku kontaktu z tymi substancjami może wskazywać na uczulenie na którąś z nich.

Istotne jest wyeliminowanie kontaktu z alergenem lub czynnikiem drażniącym.

Leczenie przeciwzapalne kontaktowego zapalenia skóry alergicznego i z podrażnienia polega głównie na stosowaniu glikokortykosteroidów miejscowo (np. w maści, kremie) zazwyczaj przez kilka dni do kilkunastu dni. W przypadku bardzo suchych zmian na dłoniach lub stopach w ostrym okresie zapalenia może być konieczne stosowanie glikokortykosteroidów pod opatrunkiem. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić również przyjmowanie glikokortykosteroidów doustnie w ciężkich przypadkach ostrego zapalenia lub gdy skóra jest w dużej mierze objęta zmianami.

Podczas ostrzego zapalenia z pęcherzykami i wysiękiem oprócz glikokortykosteroidów stosuje się okłady ściągające - z wodą, roztworem NaCl lub octanowinianem glinu. Okłady te wysuszają skórę i łagodzą świąd. Nakłada się je kilka razy dziennie, zmieniając wilgotną bawełnianą tkaninę na skórze 1-4 razy co 15-30 minut.

W przypadku przewlekłego zapalenia, pogrubienia i szorstkości skóry w wyniku zapalenia, zwłaszcza w zapaleniu skóry kontaktowej z podrażnienia, skuteczne są preparaty nawilżające z dużą zawartością tłuszczów, keratolityczne oraz wazelina.

Świąd można złagodzić poprzez stosowanie doustnych leków przeciwhistaminowych lub miejscowych leków przeciwświądowych (mentol 0,1-2%, kamfora 0,1-3%).

Jeśli inne metody leczenia okazały się nieskuteczne lub są przeciwwskazane, lekarz może zalecić fototerapię UVA lub UVB - naświetlanie zmian. Osoby narażone na alergeny zawodowe, które nie mogą korzystać z rękawic lub kremów ochronnych, mogą skorzystać z regularnego stosowania fototerapii.

W przypadku fotoalergicznego i fototoksycznego kontaktowego zapalenia skóry stosuje się preparaty zawierające filtry UVB i UVA.

U około 30–50% pacjentów objawy zapalenia skóry znacznie się zmniejszają lub całkowicie ustępują po zaniechaniu kontaktu z alergenem lub drażniącym czynnikiem. Przewlekłe zmiany skórne na rękach mogą być związane z gorszym rokowaniem.

Odległe rokowanie w przypadku zawodowego wyprysku kontaktowego jest niekorzystne – tylko około 25% pacjentów uzyskuje całkowite wyleczenie po 10 latach.

Z uwagi na to, że wyprysk zawodowy często jest spowodowany alergenami obecnymi w miejscu pracy lub podczas czynności domowych, zaleca się stosowanie środków ochrony, takich jak rękawice czy odzież ochronna, aby uniknąć kontaktu z nimi.