Mózg człowieka jest otoczony różnymi oponami, które są jego specjalnymi osłonami. Ostatnią powłoką, która otacza mózg, jest opona twarda, przylegająca do kości czaszki.

Krwiak podtwardówkowy jest patologicznym gromadzeniem się krwi między oponą twardą a pajęczą. Zazwyczaj powstaje w wyniku przemieszczenia mózgu podczas urazu głowy, co powoduje uszkodzenie żył łączących mózg i oponę twardą.

Urazy głowy, które powodują krwiaka podtwardówkowego, zazwyczaj są poważne, chociaż nawet pozornie niewinne urazy mogą spowodować krwawienie u osób z zanikiem mózgu.

Krew gromadzi się pod oponą twardą, uciskając mózg, ponieważ czaszka nie może się rozszerzyć. W zależności od czasu pojawienia się objawów, rozróżnia się krwiak podtwardówkowy ostry, którego objawy występują do 72 godzin po urazie, oraz krwiak podtwardówkowy przewlekły, którego objawy pojawiają się po 21 dniach od urazu. Niektórzy pacjenci nie są w stanie określić dokładnego momentu urazu głowy, głównie osoby chore na padaczkę i uzależnione od alkoholu.

Ostra postać krwiaka podtwardówkowego jest rzadkim powikłaniem obrażeń głowy, występującym w około 1% wszystkich urazów mózgu. Najczęściej pojawia się po upadku lub przemocy, rzadziej po wypadkach komunikacyjnych.

Natomiast przewlekła postać krwiaka podtwardówkowego występuje częściej u osób starszych, z szacowaną częstością 1-2 przypadków na 100 tysięcy osób. Związane jest to ze zmniejszeniem masy mózgu, co powoduje rozciągnięcie żył łączących mózg z oponą twardą oraz mniejszą elastycznością naczyń żylnych. Ryzyko tej postaci krwiaka podtwardówkowego zwiększa przyjmowanie leków zmniejszających krzepliwość krwi, głównie acenokumarolu i warfaryny.

Objawy oraz tempo ich wzrostu są różne w przypadku ostrego i przewlekłego krwiaka podtwardówkowego.

Uraz głowy prowadzący do powstania ostrego krwiaka podtwardówkowego często prowadzi również do utraty świadomości. Niektórzy pacjenci, zwłaszcza ci z poważnymi urazami, nie odzyskują przytomności. Jednak u niektórych pacjentów z rozwijającym się krwiakiem podtwardówkowym po krótkim okresie utraty przytomności występuje tzw. okno jasności (łac. ), kiedy pacjent powraca do świadomości i przez różny czas (czasami kilka minut, czasami nawet kilka godzin) może funkcjonować w miarę normalnie. Jednak wraz z rozrostem krwiaka stopniowo wzrasta ból głowy, zaburzenia świadomości i przytomności oraz pojawiają się objawy neurologiczne. Do objawów neurologicznych, które mogą sugerować ostre krwiaka podtwardówkowego u pacjenta po urazie głowy należą: niedowład połowy ciała oraz poszerzenie jednej źrenicy i jej brak reakcji na światło.

W przypadku przewlekłego krwiaka podtwardówkowego objawy rosną stopniowo. Najczęstszym objawem jest ból głowy o różnym nasileniu, czasem zależnym od pozycji ciała. Jednak należy zauważyć, że podczas gdy ból głowy jest najczęstszym objawem przewlekłego krwiaka podtwardówkowego, tylko niewielki odsetek osób z bólami głowy ma bóle głowy wywołane przewlekłym krwiakiem podtwardówkowym. Kolejnymi objawami, które mogą sugerować wystąpienie przewlekłego krwiaka podtwardówkowego, są stopniowo narastające zaburzenia pamięci i pogorszenie funkcji intelektualnych. Dość charakterystyczne są również okresowe zaburzenia świadomości, kiedy pacjent jest ospały i apatyczny, a następnie powraca do normalnego funkcjonowania.

Jeżeli u pacjenta po urazie głowy pojawią się objawy wskazujące na możliwość wystąpienia ostrego krwiaka podtwardówkowego, należy natychmiast udać się do najbliższego oddziału ratunkowego lub wezwać pogotowie ratunkowe.

Należy jednak pamiętać, że jest to rzadkie powikłanie urazów głowy i występuje po poważnych obrażeniach.

Rozpoznanie krwiaka podtwardówkowego jest ustalane na podstawie badania obrazowego mózgowia i kości czaszki, którego najczęstszym narzędziem jest tomografia komputerowa.

Charakterystyczny obraz krwiaka podtwardówkowego w tomografii komputerowej przypomina półksiężyc oddzielający mózg od kości czaszki.

Leczenie ostrego krwiaka podtwardówkowego polega głównie na interwencji chirurgicznej, która powinna być podjęta jak najszybciej po postawieniu diagnozy, aby zapobiec potencjalnym powikłaniom, które mogą prowadzić do zgonu pacjenta. Procedura chirurgiczna obejmuje usunięcie kości czaszki nad krwiakiem oraz usunięcie krwiaka z powierzchni mózgu.

W przypadku przewlekłego krwiaka podtwardówkowego, sposób leczenia zależy od wielkości krwiaka, jego lokalizacji oraz nasilenia objawów. W przypadku przewlekłych krwiaków podtwardówkowych, zwłaszcza tych o dużych rozmiarach i powodujących objawy neurologiczne, takie jak niedowład, konieczne może być leczenie operacyjne, podobnie jak w przypadku ostrego krwiaka podtwardówkowego. Natomiast małe krwiaki podtwardówkowe, które nie powodują poważnych objawów, można leczyć zachowawczo, bez konieczności operacji, monitorując stopień wchłaniania się krwi poprzez badania obrazowe mózgu.

Jeśli krwiak podtwardówkowy zostanie zdiagnozowany i leczony w odpowiednim czasie, istnieje szansa na całkowite wyleczenie bez powikłań.

Usunięcie krwiaka i zatrzymanie krwawienia nie oznacza automatycznego powrotu do pełni zdrowia. Może dojść do trwałych zmian, takich jak niedowład połowy ciała, które mogą wymagać długotrwałej rehabilitacji.

Po zakończeniu leczenia krwiaka podtwardówkowego pacjent nie musi poddawać się specjalnym procedurom, o ile nie wystąpiły żadne powikłania neurologiczne. W zależności od rodzaju przeprowadzonej operacji może być konieczna kontrola neurochirurgiczna w celu ewentualnego uzupełnienia ubytku w kościach czaszki, ponieważ w pewnych przypadkach usunięte fragmenty kości czaszki nie są natychmiast umieszczane z powrotem na swoim miejscu.