Migrena jest klasyfikowana jako jedna z pierwotnych postaci bólów głowy, czyli takich, które nie wynikają z innych chorób towarzyszących. Migrena manifestuje się w postaci napadowych bólów głowy, czasami towarzyszące im dodatkowe objawy neurologiczne. Istnieje wiele teorii dotyczących powstawania i rozprzestrzeniania się migrenowych bólów głowy, jednak żadna z nich nie jest ostatecznie satysfakcjonująca.

Obecnie uważa się, że w rozwoju migreny istotne są czynniki neuronalne i naczyniowe. Oznacza to, że migrena wynika z połączenia zmian w układzie nerwowym - w zakresie neuroprzekaźników i receptorów, oraz w układzie krążenia - w kontekście skurczu i rozkurczu naczyń mózgowych.

Częstotliwość migreny w społeczeństwie szacuje się na około 12%. Migrena jest bardziej powszechna u kobiet niż u mężczyzn. Najwyższe wskaźniki migreny obserwuje się między 30. a 39. rokiem życia – aż u 24% kobiet w tej grupie wiekowej i 7% mężczyzn.

Chociaż słowo migrena kojarzy się przede wszystkim z bólem głowy, to typowy atak migreny składa się z czterech faz, które obejmują:

1. fazę zwiastunową
2. aurę migrenową
3. ból głowy (wraz z innymi możliwymi objawami)
4. objawy po ataku migreny.

Dokładny przebieg ataku migreny oraz objawy mogą się różnić w zależności od osoby.

Faza zwiastunowa (prodromalna) migreny

Większość osób cierpiących na migrenę odczuwa pewne nieokreślone objawy od 24 do 48 godzin przed pojawieniem się bólu głowy migrenowego. Objawy te mogą obejmować zwiększone ziewanie, uczucie euforii lub depresji, drażliwość, zwiększony apetyt (często na konkretne pokarmy), zaparcia i sztywność karku.

Aura migrenowa

Około jednej na cztery osoby cierpiące na migrenę doświadcza aury migrenowej. Jest to zbiór objawów poprzedzających ból głowy. Objawy aury migrenowej mogą obejmować zaburzenia widzenia (migające światła lub jasne punkty, zygzakowate linie) oraz drętwienie lub mrowienie w różnych częściach ciała.

Aura migrenowa może objawiać się także trudnościami z mówieniem oraz osłabieniem mięśni. Jest to zazwyczaj krótkotrwałe i rzadko trwa dłużej niż 60 minut. Niekiedy aura może występować bez bólu głowy.

Migrena – ból głowy

Ból głowy migrenowy zazwyczaj zaczyna się stopniowo, wzrasta w ciągu kilku godzin i stopniowo ustępuje. Charakterystycznie ból dotyczy tylko jednej strony głowy i może być tępy lub pulsujący. Objawy migreny mogą nasilać się pod wpływem światła, wysiłku fizycznego lub innych czynników.

Ból głowy migrenowy często towarzyszą nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło, hałas i dotyk. U niektórych osób ból może trwać nawet do 72 godzin.

Objawy standardowego ataku migreny mogą być bardzo nieprzyjemne, niepokojące, a ból głowy intensywny, ale w większości przypadków po ustąpieniu ataku nie występują żadne trwałe konsekwencje zdrowotne.

Jednak istnieją objawy, które powinny skłonić osobę cierpiącą na migrenę do skonsultowania się z lekarzem. Należą do nich:

• zmiana charakteru bólu głowy (np. zwiększenie częstotliwości lub nasilenia ataków) lub pojawienie się innego rodzaju bólu głowy niż dotychczas
• migrena aura, która nie ustępuje w ciągu 60 minut
• dezorientacja, podwójne widzenie, dzwonienie w uszach, sztywność karku lub osłabienie jednej strony ciała.

Choć pierwszy atak migreny może być przerażający, migrena nie stanowi zagrożenia dla życia. Jeśli pacjent doświadcza ostrego bólu głowy charakteryzującego się objawami migreny, powinien skonsultować się z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej. Zazwyczaj migrena nie wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Jednakże, jeśli ból głowy towarzyszą zaburzenia świadomości, utrata przytomności lub narastający niedowład kończyn, konieczne jest natychmiastowe wezwanie pomocy ratunkowej.

Osoba z diagnozą migreny, po wystąpieniu kolejnego ataku bólu głowy, powinna jak najszybciej zastosować zalecony przez lekarza lek przeciwbólowy. Skuteczność leczenia zależy w dużej mierze od szybkości podjęcia leczenia i jest największa, gdy ból nie osiągnął jeszcze maksymalnej intensywności. Osoba cierpiąca na migrenę nie powinna czekać, mając nadzieję, że ból sam minie.

Rozpoznanie migreny według obowiązujących kryteriów w Polsce opiera się na analizie historii choroby, czyli występowania bólów głowy o typowych objawach migreny. Nie zawsze konieczne jest przeprowadzanie dodatkowych badań, chociaż zazwyczaj zaleca się obrazowanie mózgu oraz ewentualne badanie EEG w celu wykluczenia innych schorzeń.

Leczenie migreny można podzielić na sposób zwalczania bólu głowy podczas ataku oraz leczenie zapobiegawcze, które ma na celu zmniejszenie częstości występowania migreny.

Podczas ataku migreny stosuje się leki przeciwbólowe, pochodne ergotaminy lub tryptany. W przypadku braku skuteczności jednego rodzaju leków, lekarz może zalecić przyjmowanie leku z innej grupy. W przypadku ciężkich bólów głowy związanych z migreną, zalecane są tryptany. W przypadku występowania nudności lub wymiotów, konieczne może być podanie leku przeciwwymiotnego. U osób często korzystających z leków przeciwbólowych istnieje ryzyko rozwoju bólu głowy związanego z nadużywaniem leków. Dlatego ważne jest monitorowanie ilości przyjmowanych leków i ewentualne rozważenie leczenia profilaktycznego. Nowe leki, takie jak rimegepant, również są stosowane w leczeniu migreny.

Leczenie zapobiegawcze polega na codziennym przyjmowaniu leków, które mają zmniejszyć liczbę napadów migreny. Leki te nie mają działania przeciwbólowego i efekty ich działania mogą być widoczne dopiero po kilku miesiącach. W leczeniu profilaktycznym stosuje się różne grupy leków, takich jak leki kardiologiczne, przeciwpadaczkowe czy przeciwdepresyjne. Nowoczesne leki, takie jak rimegepant czy fremanezumab, są skuteczne i bezpieczne. W przypadku braku efektów leczenia, konieczna jest zmiana leku na inny o odmiennym mechanizmie działania. Ocena skuteczności leczenia profilaktycznego migreny powinna być dokonana po kilku miesiącach regularnego stosowania leku.

Całkowite wyleczenie migreny nie jest możliwe, chociaż u poszczególnych pacjentów częstość występowania napadów migreny jest bardzo zróżnicowana (od bólów pojawiających się prawie codziennie do kilku epizodów w ciągu całego życia).

Nie jest to jednak choroba zagrażająca życiu pacjenta, choć może negatywnie wpływać na jego jakość życia. Osoby, które cierpią na częste i silne nawroty migreny mogą mieć trudności w funkcjonowaniu zarówno zawodowo, jak i społecznie.

Powikłania związane z migreną są bardzo rzadkie i obejmują stan migrenowy (czyli intensywne bóle migrenowe, które utrzymują się dłużej niż 72 godziny) oraz migrenowy udar mózgu, w którym objawy neurologiczne występujące jako aura migrenowa (takie jak zaburzenia widzenia, czucia) utrzymują się przez ponad tydzień i są spowodowane niedokrwieniem w mózgu.

Ból głowy występuje z różną częstością u poszczególnych pacjentów i w różnych etapach życia, jednak migrena jest traktowana jako choroba przewlekła.

Nie ma skutecznych metod zapobiegania migrenie, jednak istnieje wiele czynników wyzwalających ataki bólu głowy, których unikanie może zmniejszyć ryzyko wystąpienia migreny. Te czynniki różnią się między poszczególnymi pacjentami, ale do najczęstszych zalicza się: stres emocjonalny lub odprężenie po stresie (tzw. weekendowe/wakacyjne bóle głowy), zmiany hormonalne (np. menstruacja u kobiet, stosowanie leków hormonalnych), niektóre pokarmy (czekolada, kakao, alkohol, produkty mleczne, tłuste potrawy), głód, brak snu lub nadmiar snu, zmęczenie lub intensywny wysiłek fizyczny, nagłe zmiany pogody, przebywanie w górach na dużej wysokości.