Migrena jest skomplikowanym, nawracającym bólem głowy, który zazwyczaj występuje po jednej stronie. Objawy neurologiczne poprzedzające ból głowy nazywane są aurą migrenową i mogą objawiać się różnymi sposobami, takimi jak wzrokowe, czuciowe czy motoryczne. Czasami można również spotkać się z aurą tylnojamową, która objawia się zawrotami głowy, podwójnym widzeniem czy zaburzeniami równowagi.

Migrenę można podzielić na migrenę bez aury, migrenę z aurą, przewlekłą migrenę oraz powikłania migreny.

Aby zdiagnozować migrenę z aurą, pacjent musi przynajmniej dwukrotnie doświadczyć takiego ataku, który stopniowo nasila się w czasie, trwa do 60 minut, a ból głowy migrenowy po aurze powinien pojawić się w ciągu godziny.

Przyczyną migrenowego bólu głowy jest nieprawidłowa funkcja komórek w pniu mózgu znanego jako generator migreny. Te komórki mają obniżony próg pobudliwości, co jest uwarunkowane genetycznie. Wysyłają one nieprawidłowe sygnały do nerwu trójdzielnego, który przekazuje impulsy bólu do naczyń mózgowych. Białko CGRP odgrywa kluczową rolę w tej reakcji, prowadząc do stanu zapalnego wokół naczyń mózgowych i powodując pulsujący ból.

Migrena bez aury jest najczęstszym rodzajem migreny. Występuje u 80% osób dotkniętych tym problemem. Większość z nich to kobiety, bo stanowią one aż 75% pacjentów z migreną. Największe nasilenie migrenowych bólów głowy obserwuje się między 30. a 40. rokiem życia, natomiast po przekroczeniu 40. roku życia ataki stają się rzadsze i mniej intensywne. U osób po 50. roku życia migrena pojawia się bardzo rzadko. Około 70% osób z migreną ma krewnych pierwszego stopnia cierpiących na te same dolegliwości.

Ból głowy zazwyczaj zaczyna się w momencie, gdy pacjent jest przytomny. Może pojawić się samorzutnie, ale u osób podatnych ataki migreny mogą być spowodowane różnymi czynnikami, w tym warunkami otoczenia. Ból migrenowy jest zazwyczaj umiarkowany do silny i często nasila się podczas ruchu lub innej aktywności fizycznej. Lokalizuje się zazwyczaj po jednej stronie głowy, w okolicy czoła, skroni lub oka.

Ból rozwija się stopniowo przez 1–2 godziny, rozprzestrzeniając się wstecz i obejmując całą głowę. Może utrzymywać się od 4 do 72 godzin. U 80% pacjentów towarzyszą mu nudności, a u około połowy wymioty, co sprawia, że podczas ataku trudno jest spożywać pokarm. Objawy okulistyczne migreny związane są z tzw. aurą migrenową, która często manifestuje się poprzez mroczki, światłowstręt lub drgania obrazu, zwane teichopsjami. Omamy wzrokowe mogą mieć postać zamglonej plamki, widzenia rozgrzanego powietrza czy błysków światła.

Dodatkowo, migrena może powodować drażnienie spojówek, objawy zespołu Hornera (m.in. zwężenie źrenicy, opadnięcie powieki), porażenie nerwu III z objawami mięśniowymi, a także inne objawy takie jak tkliwość mięśni, zaburzenia rytmu serca czy zmiany ciśnienia tętniczego.

Po ataku migreny mogą utrzymywać się objawy takie jak zmęczenie, podrażnienie, bóle mięśni, osłabienie lub nawet uczucie nagłego odświeżenia. Osoby z migrenami mają zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i naczyń mózgowych, takich jak udar mózgu.

Najważniejsze, aby jak najszybciej (najlepiej w ciągu 15 minut) zacząć zażywać leki, które powstrzymują atak już na jego początku. Czasem picie kawy może pomóc. Wskazane jest przebywanie w ciemnym i cichym miejscu, stosowanie okładów, delikatny masaż lub ucisk na czoło, potylicę lub skronie. Warto też rozważyć skorzystanie z technik relaksacyjnych. Nie zapominaj o odpoczynku i odpowiedniej ilości snu.

Rozpoznanie można ustalić na podstawie informacji uzyskanych od pacjenta.

Wyniki przeprowadzonego podczas pierwszej wizyty pełnego badania neurologicznego zazwyczaj są całkowicie normalne. Ocena kliniczna może wykazać nadwrażliwość na światło lub dźwięki, mrowienie, zaburzenia mowy, splątanie, hemiparezę. W typowych przypadkach nie ma konieczności wykonywania badań obrazowych (TK, MRI), ale w przypadkach nietypowych (np. pierwszy atak migreny u osoby powyżej 50. roku życia, zmiana w charakterze bólów migrenowych, bóle głowy u pacjentów z nowotworem lub zakażeniem HIV w wywiadzie, bóle głowy z gorączką lub napadem padaczkowym itp.), należy je wykonać. W celu wykluczenia olbrzymiokomórowego zapalenia tętnicy skroniowej należy przeprowadzić badania laboratoryjne (OB, CRP).

Badanie okulistyczne obejmuje badanie w lampie szczelinowej, wziernikowanie dna oka oraz badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Pomaga to wykluczyć inne potencjalne przyczyny bólu oka lub głowy.

Leczenie migreny można podzielić na terapię mającą na celu zatrzymanie bólu oraz zapobieżenie nawrotom bólu.

Pierwsza forma terapii jest najbardziej skuteczna, jeśli rozpocznie się ją w ciągu 15 minut od wystąpienia bólu, gdy jego intensywność nie jest jeszcze wysoka. Leki są dobierane indywidualnie.

Dla pacjentów cierpiących na epizodyczne migreny proponowane jest leczenie doraźne oparte na paracetamolu, niesteroidowych lekach przeciwzapalnych (NLPZ, np. kwas acetylosalicylowy, naproksen, ketoprofen) oraz preparatach z grupy tryptanów, które skupiają się jedynie na bólu migrenowym, przerywając atak choroby. Tryptany (sumatryptan, zolmitryptan, ryzatryptan, eletryptan) powinno się przyjmować dopiero gdy aura ustąpi, jak najszybciej po wystąpieniu bólu migrenowego i najpóźniej do 30 minut. również w przypadku migreny bez aury powinno się je przyjąć natychmiastowo.

W terapii zapobiegawczej u niektórych pacjentów stosuje się leki, których celem jest zmniejszenie intensywności i częstotliwości ataków bólu, np. β-blokery, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, topiramat.

Ponadto wykorzystuje się terapie niefarmakologiczne, jak biofeedback, terapia kognitywno-behawioralna, techniki relaksacyjne, toksyna botulinowa, przeciwciała monoklonalne, skierowane przeciwko peptydowi pochodnemu genowi kalcytoniny (CGRP).

U pacjentów, u których ataki bólu głowy są częste i wymagają dużych ilości leków przeciwbólowych, istnieje ryzyko rozwoju bólu z nadużywania leków przeciwbólowych.

Migrena jest schorzeniem przewlekłym, aczkolwiek często występują długotrwałe okresy remisji. Wraz z wiekiem zazwyczaj zmniejsza się częstotliwość ataków i ich intensywność, bóle migrenowe pojawiają się więc rzadziej, trwają krócej i są łagodniejsze.

Po opanowaniu akutalnego ataku warto skonsultować się z lekarzem w sprawie stosowania leków zapobiegających migrenowym bólom głowy.

Znane są różne czynniki mogące wywołać migrenę. Należą do nich stres, zmiany hormonalne, palenie tytoniu, działanie różnych bodźców takich jak silne światło, zapachy, zimno, zmiany pogody oraz wiele innych. W zapobieganiu atakom duże znaczenie ma unikanie tych czynników, odpowiednia dieta, odpowiednia ilość snu, techniki relaksacyjne i unikanie niektórych leków.