System krążenia krwi, znany również jako układ sercowo-naczyniowy, jest zamkniętym systemem, w którym serce działa jako pompa, wymuszając przepływ krwi przez naczynia krwionośne. Składa się z dwóch rodzajów naczyń krwionośnych - tętnic i żył. Ciśnienie tętnicze to nacisk krwi na ściany naczyń.

Centralnym elementem układu krążenia jest serce, które pompuje krew do aorty, największej tętnicy, która następnie dzieli się na mniejsze tętnice doprowadzające krew do różnych narządów. Naczynia te rozgałęziają się w coraz mniejsze, aż w końcu przekształcają się w naczynia włosowate. Krew zabiera z tych naczyń produkty przemiany materii i spływa do naczyń żylnych, łączących się z żyłami głównymi uchodzącymi do serca. Krew trafia do płuc, by wrócić do serca bogata w tlen, i ponownie zostać wtłoczona do aorty.

Ciśnienie krwi jest najwyższe podczas skurczu lewej komory serca, gdy krew jest wypychana do aorty i dużych tętnic (ciśnienie skurczowe). Natomiast najniższe ciśnienie występuje podczas rozkurczu komory (ciśnienie rozkurczowe).

Ciśnienie krwi jest mierzone w milimetrach słupa rtęci (mm Hg) i podczas pomiaru uzyskuje się dwie liczby, które oznaczają ciśnienie skurczowe i rozkurczowe. Na przykład: 140/90 mm Hg, co odczytuje się jako „sto czterdzieści NA dziewięćdziesiąt słupa rtęci”. Pierwsza liczba, zawsze większa, określa ciśnienie skurczowe (górne), podczas gdy druga liczba, zawsze mniejsza, określa ciśnienie rozkurczowe (dolne).

Zgodnie z obowiązującą klasyfikacją ciśnienia tętniczego, prawidłowym ciśnieniem uważa się wartości 120–129/80–84 mm Hg.

Wyróżnia się również:

• wysokie prawidłowe ciśnienie krwi – ciśnienie skurczowe 130–139 mm Hg i ciśnienie rozkurczowe 85–89 mm Hg
• optymalne ciśnienie krwi – wartości ciśnienia niższe niż 120/80 mm Hg.

Jeśli wartości ciśnienia tętniczego skurczowego i rozkurczowego należą do różnych kategorii, przyjmuje się wyższą kategorię. U osób z wysokim prawidłowym ciśnieniem krwi występuje częściej ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego (szczególnie w przypadku występowania go u rodziców) niż u osób z ciśnieniem prawidłowym.

Nadciśnienie tętnicze jest powszechną chorobą wśród dorosłych Polaków poniżej 80. roku życia. Dotyka około 32% populacji, czyli mniej więcej co trzecią osobę. Statystycznie częściej dotyka mężczyzn.

Najłatwiejszym sposobem rozpoznania choroby jest regularne mierzenie ciśnienia krwi. Należy to robić raz w roku, nawet jeśli ciśnienie jest w normie.

Wykrycie umiarkowanie podwyższonego ciśnienia krwi podczas jednorazowego pomiaru nie zawsze oznacza nadciśnienie tętnicze, ale powinno skłonić pacjenta do dalszych pomiarów i konsultacji z lekarzem.

Osoby zdiagnozowane z nadciśnieniem tętniczym powinny mieć aparat do pomiaru ciśnienia i nauczyć się samodzielnego mierzenia ciśnienia pod nadzorem specjalisty. Monitoring ciśnienia krwi domowymi pomiarami jest bardzo istotny, dlatego lekarz może zalecić prowadzenie dzienniczka pomiarów.

Technika pomiaru ciśnienia jest równie ważna, dlatego ważne jest, aby lekarz wykonał badanie ciśnienia tętniczego także podczas wizyty. W niektórych przypadkach może być konieczne 24-godzinne monitorowanie ciśnienia (holter).

Dla niektórych osób pomiar ciśnienia tętniczego wykonany przez lekarza może wywołać tzw. efekt białego fartucha, czyli wzrost ciśnienia. Dlatego kluczowe jest samodzielne pomiar ciśnienia w domu i prowadzenie dziennika zgodnie z zaleceniami lekarza.

Nadciśnienie tętnicze zazwyczaj nie powoduje dolegliwości przez długi czas (czasem może powodować objawy, które pacjent trudno łączy z nadciśnieniem tętniczym, na przykład ból głowy, zaburzenia snu lub łatwe zmęczenie się), rozwija się stopniowo i po pewnym czasie prowadzi do niekorzystnych zmian w sercu (np. zawał serca lub niewydolność serca), mózgu (udar mózgu) oraz w naczyniach krwionośnych i nerkach. Podwijając niektóre narządy, wysokie ciśnienie krwi zakłóca ich funkcjonowanie, co prowadzi do rozwoju tzw. powikłań narządowych nadciśnienia tętniczego. Obecność powikłań (na przykład przerost mięśnia sercowego, pogorszenie funkcji nerek, rozwój zmian miażdżycowych) ocenia się za pomocą dodatkowych badań.

Większość pacjentów z nadciśnieniem tętniczym leczy się za pomocą leków obniżających ciśnienie krwi. Istotne jest także wprowadzenie zmian w stylu życia.

Jeśli cierpisz na nadciśnienie tętnicze, powinieneś rozważyć następujące zmiany w swoim stylu życia:

• Zmniejsz wagę lub utrzymuj właściwą masę ciała; obwód talii nie powinien przekraczać 80 cm (dla kobiet) lub 94 cm (dla mężczyzn), BMI <25 kg/m²
• Ogranicz spożycie soli kuchennej do <5 g dziennie (6 g = 1 łyżeczka), unikaj dosalania potraw i unikaj produktów zawierających dużo sodu
• Zmodyfikuj swoją dietę – korzystne są diety śródziemnomorska i DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) – ogranicz spożycie tłuszczów zwierzęcych, zwiększ spożycie warzyw, owoców (bogatych w potas) i ryb
• Zrezygnuj z palenia papierosów i unikaj wdychania dymu tytoniowego
• Ogranicz spożycie alkoholu do ≤14 jednostek tygodniowo u mężczyzn oraz <8 jednostek tygodniowo u kobiet (1 jednostka alkoholu to 10 g [12,5 ml] czystego etanolu)
• Zwiększ aktywność fizyczną – spaceruj, pływaj, zacznij jeździć na rowerze, regularnie podejmując umiarkowany wysiłek przez 30–45 minut codziennie.

1. Zamiast soli użyj innych przypraw - na przykład pieprzu lub przypraw korzennych. Sól jest dodawana do większości przetworzonych produktów spożywczych, więc unikaj jej w codziennej diecie.
2. Wprowadź do diety duże ilości świeżych owoców i warzyw, bogatych w potas, takich jak banany, pomidory, ziemniaki, fasola, groch czy szpinak.
3. Wybieraj mięso z drobiu lub ryby - unikaj smażenia.
4. Wybieraj gruboziarniste kasze i brązowy ryż.
5. Zrezygnuj z deserów na rzecz sałatek owocowych lub budyniu z chudego mleka.
6. Wybieraj pełnoziarniste pieczywo, płatki kukurydziane, chude sery i jogurty oraz białko jajek na śniadania i kolacje.
7. Oprócz tego, sięgaj po orzechy włoskie i migdały.
8. Pij mleko niskotłuszczowe, soki warzywne oraz herbatę bez dodatku cukru.
9. Nie musisz całkowicie rezygnować z kawy, ale ogranicz się do 3-4 filiżanek dziennie.

1. Istnieje wiele możliwości leczenia nadciśnienia tętniczego. Ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem, który dobierze odpowiedni preparat, uwzględniając Twój stan zdrowia.
2. Pamiętaj, że inne przyjmowane leki mogą mieć wpływ na działanie leków obniżających ciśnienie.
3. Nie należy samodzielnie rozpoczynać leczenia, decyzję o wyborze preparatu powinien podjąć lekarz.
4. Pamiętaj, że każdy lek może wywołać działania niepożądane, dlatego ważne jest informowanie lekarza o wszelkich reakcjach organizmu.
5. Efekt leków obniżających ciśnienie może być widoczny po kilku dniach, dlatego należy przyjmować je regularnie i nie zmieniać dawki bez konsultacji lekarskiej.
6. Leki nie eliminują przyczyn nadciśnienia, dlatego konieczne jest regularne stosowanie ich przez długi czas, a nawet do końca życia w przypadku nadciśnienia pierwotnego.
7. Często zaleca się stosowanie dwóch leków obniżających ciśnienie jednocześnie.