Nerwica serca to zbiór objawów, które przypominają poważną chorobę serca, ale w rzeczywistości są wynikiem zaburzeń lękowych. Pacjent doświadcza różnych nieprzyjemnych objawów, które mogą wydawać się objawami zawału serca lub innych chorób serca, mimo że testy diagnostyczne wykluczają takie schorzenia. W rzeczywistości problem leży w psychice pacjenta, a nie w samym sercu. Zaburzenia lękowe są najczęstszymi zaburzeniami psychicznymi w Europie, a objawy lękowe doświadcza przynajmniej raz w życiu niemal 30% osób.

Nerwica serca objawia się symptomami związanymi z układem nerwowym i układem krążenia, często towarzyszy jej lęki.

Do najczęstszych objawów należą:

• ból w okolicy klatki piersiowej (zwykle przedsercowy, o zmiennym charakterze, często pojawiający się po stresie emocjonalnym)
• kołatanie serca, nieregularne bicie serca
• przyspieszone tętno i/lub wzrost ciśnienia tętniczego
• uczucie niepokoju, lęk przed śmiercią, który zwiększa napięcie i nasila dolegliwości
• przyspieszony, płytki oddech, trudności z oddychaniem
• osłabienie
• zawroty głowy
• nudności i wymioty, biegunka
• nadmierna potliwość, suchość w jamie ustnej
• trudności z koncentracją, problemy z pamięcią.

W przypadku zaburzeń lękowych z napadami lęku objawy pojawiają się nagle i trwają krótko, zwykle od kilkunastu do 30 minut, po czym ustępują. Napady lęku mogą występować nawet kilkanaście razy dziennie, wpływając znacząco na codzienne funkcjonowanie, a także na życie zawodowe i społeczne. Z upływem czasu pacjenci mogą doświadczać lęku antycypacyjnego, obawy przed kolejnym napadem lęku.

Przyczyny problemów z lękiem, czasami nazywanych nerwicą serca, są skomplikowane. Uważa się, że mogą wynikać z interakcji różnych czynników biologicznych (dziedziczności, zmian anatomicznych i funkcjonalnych w mózgu, zaburzeń neuroprzekaźnictwa) oraz psychospołecznych, takich jak długotrwałe stresy, duże zmiany życiowe (np. nowa praca, emigracja), traumatyczne doświadczenia (np. utrata bliskiej osoby), traumy dzieciństwa (np. poczucie zagrożenia, brak opieki). Ryzyko wystąpienia zaburzeń lękowych związane jest z płcią (kobiety częściej chorują), wiekiem (najczęściej zaburzenia lękowe zaczynają się między 24. a 44. rokiem życia) oraz samotnością, niższym wykształceniem i niskim status społecznym.

Nerwica serca może manifestować się podobnie jak choroby somatyczne serca, takie jak zawał serca czy arytmia. Osoba cierpiąca na nerwicę serca może doświadczać bólu w klatce piersiowej, kołatania serca czy duszności, jednak ta choroba różni się od zawału serca pod względem przyczyn i sposobu leczenia. Istotne jest, kiedy dokładnie pojawiają się nieprzyjemne objawy. Jeśli występują one w spoczynku (szczególnie po sytuacji stresującej), sugeruje to raczej nerwicową przyczynę. W przypadku chorób serca ból i zaburzenia rytmu mogą pojawiać się częściej podczas lub bezpośrednio po wysiłku.

Aby wykluczyć somatyczne przyczyny, lekarz po przeprowadzeniu wywiadu i badania fizykalnego może zlecić dodatkowo wykonanie EKG (elektrokardiogramu), badania echokardiograficznego serca (ECHO serca), całodobowego monitorowania pracy serca (Holter EKG) czy testu wysiłkowego. Jeśli po przeprowadzeniu wywiadu i badań lekarz wykluczy somatyczne przyczyny zgłaszanych objawów, a objawy zostaną zdiagnozowane jako psychosomatyczne, pacjentowi zaleca się konsultację psychologiczną i/lub psychiatryczną oraz rozpoczęcie psychoterapii.

Charakterystyczne objawy bólu dławicowego związane z chorobą wieńcową obejmują:

• dyscomfort w okolicach klatki piersiowej, szyi, żuchwy, ramienia lub kończyny górnej (zwykle lewej), z towarzyszącym drętwieniem
• występuje lub nasila się podczas wysiłku fizycznego
• ustępuje po odpoczynku lub po podaniu azotanów, na przykład nitrogliceryny, w ciągu 5 minut.

Ból w nerwicy serca może przybierać różne formy:

• może być tępy, opisywany przez pacjentów jako "kłucie", które nasila się i zmniejsza
• nie promieniuje, zazwyczaj nie jest związany z wysiłkiem fizycznym (częściej występuje w spoczynku)
• nie ustępuje po przyjęciu nitrogliceryny, jednak może być osłabiony lub całkowicie wyeliminowany przez leki uspokajające
• może pojawić się w sytuacjach stresowych, niespodziewanie podczas wykonywania codziennych obowiązków, a nawet w nocy
• może być towarzyszony atakiem paniki, który stopniowo narasta; po kilku minutach objawy powoli ustępują nawet bez podejmowania specjalnych działań
• może pojawić się uczucie drętwienia (może dotyczyć zarówno obu górnych, jak i dolnych kończyn, a nie tylko lewej strony ciała, jak ma to miejsce w bólu dławicowym)

Jeśli mamy wątpliwości co do naszego zdrowia, objawy się powtarzają lub długo się utrzymują (szczególnie u osób z już zdiagnozowanymi chorobami serca), warto skonsultować się z lekarzem. Warto pamiętać, że ból w klatce piersiowej o charakterze dławicy może być objawem zawału serca, który stanowi bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia. W takiej sytuacji ważne jest szybkie zidentyfikowanie problemu, niezwłoczne wezwanie pomocy medycznej oraz jak najszybsze rozpoczęcie leczenia.

Ważne jest, aby nie bagatelizować symptomów. Przede wszystkim należy wykluczyć fizyczne przyczyny dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta (takie jak zawał serca, choroba niedokrwienna serca, arytmia, nadczynność tarczycy) oraz zatrucie (np. przedawkowanie kofeiny, używanie marihuany). Następnie należy szukać psychogennych przyczyn objawów, co wymaga konsultacji psychologicznej i psychiatrycznej. W leczeniu zaburzeń lękowych, takich jak nerwica serca, używa się metod psychologicznych (zwłaszcza psychoterapii poznawczo-behawioralnej) oraz leków przeciwdepresyjnych działających przeciwlękowo. Czasami konieczne jest połączenie terapii psychologicznej z farmakologiczną.

W leczeniu korzystne jest również wprowadzenie zmian w stylu życia, takie jak dbanie o równowagę między życiem osobistym a zawodowym, regularny aktywny wypoczynek, zdrowa dieta, odpowiednia ilość snu i rezygnacja z używek. Jeśli nie można unikać sytuacji stresowych, warto próbować łagodzić stres i napięcie poprzez np. ćwiczenia relaksacyjne, techniki oddechowe i medytację.

Nieprzerwane doznawanie symptomów nerwicy serca znacząco psuje jakość życia, prowadząc do ograniczenia funkcjonowania w sferze osobistej, zawodowej i społecznej (izolacja społeczna), utraty radości z życia, apatii, przygnębienia lub irytacji. Nieleczona nerwica może skutkować pojawieniem się bezsenności, depresji oraz uzależnienia (np. od alkoholu oraz leków przeciwlękowych i nasennych). Konsekwencją tych problemów może być pojawienie się myśli samobójczych, podejmowanie prób samobójczych i popełnienie samobójstwa, dlatego niezwykle istotne jest, aby nie bagatelizować i nie bagatelizować objawów nerwicy serca.