Astma to stan ciężkiej reakcji alergicznej organizmu na różne substancje drażniące. W przypadku dzieci oskrzela są bardziej wrażliwe na te substancje, co powoduje problemy z oddychaniem.

Występowanie astmy może być związane z genetyczną predyspozycją, ale również z ekspozycją na alergeny, paleniem tytoniu podczas ciąży, infekcjami wirusowymi oraz zanieczyszczeniem środowiska.

Opanowanie objawów astmy i utrzymanie jej pod kontrolą jest możliwe, choć choroba jest przewlekła. Istnieje wiele czynników determinujących nasilenie przypadku astmy u dzieci.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), astmę diagnozowano u ponad 300 milionów osób na całym świecie, przy czym jest to najczęstsza choroba przewlekła w populacji dzieci. W Polsce astmę diagnozuje się częściej u dzieci niż u dorosłych. Wyniki badań epidemiologicznych z dwóch miast (Kraków, Poznań) przeprowadzonych w odstępie 7 lat wskazują, że astmę ma 5–7% dzieci. Szacuje się, że rocznie astmę diagnozuje się u 0,3% do 0,5% dzieci i młodzieży.

W wieku przedszkolnym astma występuje częściej u chłopców, jednak proporcje te zmieniają się w późniejszym okresie życia, a po dojrzewaniu astma jest częstsza u dziewczynek. U nastolatków objawy astmy mogą ustępować, aby powrócić w wieku dorosłym.

Objawy astmy u dzieci to:

• kaszel – zazwyczaj suchy i męczący; pojawia się głównie podczas snu oraz nad ranem;
• świszczący oddech – wysoki muzyczny dźwięk (świst) słyszalny podczas wydechu;
• trudności w oddychaniu i płytki oddech;
• uczucie ucisku, łaskotania, gniecenia w klatce piersiowej;
• nawracające zapalenia oskrzeli.

Nie zawsze wszystkie powyższe objawy występują jednocześnie u każdego pacjenta, a ich nasilenie może się zmieniać. Objawy astmy występują z reguły po narażeniu na opisane powyżej czynniki drażniące. Tylko w astmie ciężkiej objawy występują cały czas, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy.

Objawy pogorszenia astmy mogą być spowodowane kontaktem z alergenami, takimi jak roztocza kurzu domowego, naskórek zwierząt, czy pyłki roślin.

Oprócz tego, infekcje wirusowe i bakteryjne, dym tytoniowy, zanieczyszczenia środowiska, pleśnie, wysiłek fizyczny, stres oraz warunki pogodowe, takie jak zimne powietrze, nagłe zmiany temperatury czy duża wilgotność, mogą również przyczynić się do nasilenia objawów astmy.

Jeśli u Twojego dziecka pojawiają się objawy astmy i podejrzewasz tę chorobę, skonsultuj się z pediatrą. W razie konieczności, lekarz skieruje dziecko do specjalisty alergologa lub pulmonologa. W przypadku trudności z oddychaniem, wezwij pomoc pogotowia ratunkowego.

Jeśli dziecko ma zdiagnozowaną astmę i nasilają się jej objawy, postępuj zgodnie z poniższym schematem. Jeśli posiadasz leki wziewne działające rozkurczająco na oskrzela, podaj dziecku 1–2 dawki leku. Obserwuj poprawę, a w razie konieczności powtórz podanie leku. W przypadku braku poprawy, skontaktuj się z pogotowiem ratunkowym. Po ustąpieniu objawów astmy, skonsultuj się z lekarzem w celu ustalenia dalszego leczenia.

Identyfikacja astmy opiera się na wywiadzie, badaniu dziecka oraz ocenie czynności płuc. Jeśli to możliwe, przygotuj odpowiedzi na poniższe pytania, aby ułatwić lekarzowi przeprowadzenie wywiadu.

Badając dziecko, lekarz będzie oceniał skórę, nos, gardło oraz płuca. Podczas badania lekarz może nie zaobserwować żadnych objawów, co jednak nie oznacza braku astmy. Symptomy astmy u dzieci często pojawiają się podczas infekcji lub po wysiłku fizycznym.

Podczas wizyty u lekarza może być poproszone dziecko o wykonanie testów oddechowych, takich jak spirometria lub pomiar szczytowego przepływu wydechowego. Czasami konieczne są także próby prowokacyjne w celu oceny nadreaktywności oskrzeli.

Nie ma idealnej kuracji na astmę, która całkowicie wyleczyłaby Twoje dziecko. Jednak odpowiednie leki pozwalają skutecznie kontrolować chorobę, aby objawy nie występowały często. Dzięki temu Twoje dziecko może prowadzić aktywne życie jak inne dzieci. Lekarz zazwyczaj przepisuje Twojemu dziecku dwa rodzaje leków wziewnych: lek rozszerzający oskrzela, który ułatwia oddychanie, oraz lek kontrolujący zapobiegający napadom astmy. Lek rozszerzający oskrzela należy stosować przy wystąpieniu objawów astmy, natomiast leki kontrolujące są przyjmowane regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarza.

Jeśli leki kontrolujące nie dają spodziewanych rezultatów, lekarz może zwiększyć dawkę leku lub dołączyć inne leki. Podawanie leków wziewnych ma specjalne zasady, które warto przestrzegać, aby leczenie było skuteczne. Inne opcje terapeutyczne w astmie obejmują leczenie biologiczne oraz odczulanie w przypadku astmy alergicznej. Technika inhalacji leków wziewnych jest istotna, dlatego warto stosować się do zaleceń lekarza dotyczących sposobu podawania leków. Nebulizacja, czyli podawanie leków w formie pary do inhalacji, jest popularną metodą leczenia astmy, choć nie zawsze jest bardziej skuteczna od innych form podawania leków. Warto więc skonsultować się z lekarzem w celu wyboru najlepszej terapii dla Twojego dziecka.

Astma jest chorobą przewlekłą, dlatego pełne wyleczenie nie jest możliwe. U większości dzieci objawy astmy oskrzelowej okołoinfekcyjnej zwykle zanikają w wieku szkolnym. Jednak niektóre dzieci mogą mieć objawy astmy dłużej, szczególnie jeśli wystąpiły po 2. roku życia, są płci męskiej, miały częste lub poważne epizody świszczącego oddechu, mają dodatni wywiad rodzinny w kierunku chorób atopowych lub nieprawidłową czynność płuc.

Nie martw się jednak! Przestrzegając zaleceń kontrolnego planu astmy, Twoje dziecko może prowadzić normalne życie tak jak inne zdrowe dzieci.

A. Dowiedz się więcej o astmie oskrzelowej:

• Zrozumienie działania różnych leków na astmę.
• Rozpoznawanie objawów nasilenia astmy.
• Znajomość postępowania w przypadku ataku astmy u dziecka.

Przestrzegając tego planu i regularnie go aktualizując, będziesz kontrolować astmę u swojego dziecka!

Istnieje szansa, że przy skutecznej kontroli astmy u Twojego dziecka lekarz może zdecydować się na całkowite odstawienie leku kontrolującego.

Wizyty kontrolne będą wtedy mniej częste (np. co 6 miesięcy). Ważne jednak, aby zawsze mieć w domu lek rozkurczowy (z aktualną datą ważności), ponieważ objawy astmy mogą powrócić.

Astma oskrzelowa ma podłoże genetyczne. Jeśli w Twojej rodzinie występują przypadki astmy oskrzelowej lub innej choroby alergicznej, istnieje duże ryzyko, że Twoje dziecko również ją odziedziczy. Zapobieganie astmie polega na unikaniu kontaktu z potencjalnymi alergenami, zarówno pokarmowymi, jak i wziewnymi.

Potencjalne czynniki ochronne:

• karmienie wyłącznie piersią przez pierwsze 4–6 miesięcy życia dziecka,
• posiadanie rodzeństwa,
• zajmowanie się na wsi (w otoczeniu zwierząt domowych i hodowlanych),
• zaprzestanie palenia podczas ciąży,
• unikanie narażenia dziecka na bierne palenie tytoniu.

• Zmniejsz ekspozycję dziecka na alergeny, na które jest uczulone.
• Zaniechaj palenia w otoczeniu dziecka.
• Unikaj podawania dziecku żywności zawierającej konserwanty, głównie siarczany.
• Jeśli dziecko jest nadwagą, skonsultuj się z dietetykiem.
• Ogranicz sytuacje stresujące dla dziecka, np. płacz może wywołać atak astmy.
• Rozważ szczepienie dziecka na grypę (czynnik ryzyka ciężkiego zaostrzenia astmy).
• Skutecznie lecz wszystkie współistniejące choroby, np. zapalenie zatok, refluks żołądkowo-przełykowy.