Łuszczyca to przewlekła choroba skóry, która ma swoje specyficzne objawy wynikające z nadmiernego rogowacenia naskórka.

Jest to schorzenie dotykające około 2% populacji w Europie i Stanach Zjednoczonych, o mniejszej częstości występowania w Azji i Afryce. W Polsce występuje u około 3% ludności.

Przyczyna łuszczycy nadal nie jest w pełni poznana, jednak istnieje wiele czynników, które mogą wpływać na rozwój choroby, takich jak genetyczne, immunologiczne oraz środowiskowe.

Istnieją dwa typy łuszczycy - typ I, charakteryzujący się silnym związkiem z genetyką i trudniejszym przebiegiem, oraz typ II, zwykle występujący u dorosłych.

Dziedziczenie łuszczycy jest wielogenowe, a ryzyko zachorowania u dziecka zdrowych rodziców wynosi 1–2%, wzrastając do 10–20% w przypadku jednego chorego rodzica i sięgając nawet 50–70% w przypadku obu rodziców dotkniętych chorobą.

U osób cierpiących na łuszczycę zauważa się większe ryzyko wystąpienia chorób metabolicznych (takich jak cukrzyca, otyłość, nadciśnienie tętnicze) oraz chorób układu krążenia (jak miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, zawał serca, udar mózgu) związanych z ogólnoustrojowym stanem zapalnym. Ta choroba istotnie pogarsza jakość życia pacjentów, negatywnie wpływa na codzienne funkcjonowanie i relacje interpersonalne, co z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia depresji.

Objawem charakterystycznym dla łuszczycy są specyficzne zmiany skórne wynikające z nieprawidłowego procesu regeneracji naskórka. W początkowej fazie choroby widoczny jest wykwit pierwotny - wyraźnie odgraniczona, czerwonobrunatna grudka o drobnych płatkach, które złuszczają się. Może mieć różne rozmiary, począwszy od główki szpilki aż do wykwitu o średnicy 1-2 cm. Pełni rozwinięte zmiany, zwane tarczkami, są większe (czasami kilkucentymetrowe) i pokryte mocno przylegającymi srebrzystymi łuskami, znanymi jako blaszki łuszczycowe. Po usunięciu łusek, widoczna jest błyszcząca, jakby woskowata powierzchnia (objaw świecy stearynowej) oraz drobne kropelkowate krwawienia (objaw Auspitza).

W przypadku łuszczycy może wystąpić również świąd, zwłaszcza podczas nasilenia się zmian skórnych.

Typowe miejsca występowania zmian to łokcie, kolana, owłosiona skóra głowy oraz okolica lędźwiowo-krzyżowa. W rzadkich sytuacjach zmiany mogą obejmować całą powierzchnię skóry.

Dla aktywnej postaci łuszczycy charakterystyczny jest objaw Koebnera - zmiany łuszczycowe pojawiają się po 6-12 dniach od zadrapania skóry.

Łuszczyca jest najczęściej rozpoznawaną chorobą dermatologiczną. Jej rodzaje różnią się wyglądem, lokalizacją, intensywnością zabarwienia wykwitów, charakterem łuski.

Łuszczyca zwyczajna (plackowata) występuje najczęściej (dotyczy nawet 90% chorych). Typowe dla niej zmiany są wypukłe, okrągłe lub owalne, pokryte łuską, wyraźnie oddzielone od zdrowej skóry, zlokalizowane na nogach, ramionach, kolanach i łokciach, plecach, głowie, rzadziej na twarzy, dłoniach, stopach, czy brzuchu.

Łuszczyca krostkowa – zajęta zmianami skóra jest czerwona, opuchnięta i pokryta krostami z wydzieliną ropną. Ten rodzaj łuszczycy występuje w dwóch postaciach: uogólnionej (jest to jedna z najcięższych postaci łuszczycy) i miejscowej (na dłoniach i stopach).

Łuszczyca stawowa, czyli łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS) – manifestuje się przewlekłym zapaleniem stawów z łuszczycą lub bez łuszczycy skóry. Może występować tylko w jednej lokalizacji lub zajmować wiele stawów. Najbardziej powszechną postacią jest łuszczycowe zapalenie stawów obejmujące dystalne stawy międzypaliczkowe, często występują też zmiany łuszczycowe w obrębie paznokci. Choroba ma na ogół łagodny przebieg, w rzadkich przypadkach ciężkiej postaci może prowadzić do zniszczenia stawów i niesprawności.

Łuszczyca paznokci może współistnieć ze zmianami skórnymi lub stanowić jedyny objaw choroby. Jej objawem jest naparstkowanie – w płytce paznokciowej powstają punktowe wgłębienia ułożone liniowo lub przypadkowo. W wyniku zajęcia łożyska widoczne jest żółtawe przebarwienie wyglądające jak kropla oleju po płytką paznokcia. W zaawansowanych postaciach dochodzi do oddzielenia płytek paznokciowych (onycholizy), paznokcie są zgrubiałe, matowe, białawożółte, kruche i poprzecinane poprzecznymi bruzdami. W ciężkich postaciach płytki oddzielają się całkowicie.

Łuszczyca kropelkowa (kropelkowata) – zmiany mają kształt niewielkich grudek na czubku głowy, kończynach, czy tułowiu. Może pojawić się po infekcjach, najczęściej gardła.

Łuszczyca wysiękowa (odwrócona) występuje w fałdach skórnych (pod pachami, w pachwinach, pod biustem). Zmiany są jaskrawoczerwone, błyszczące i pokryte łuską.

Łuszczyca owłosionej skóry głowy – ostro odgraniczone, czerwone plamy lub tarczki pokryte srebrzystymi łuskami mogą wychodzić poza owłosioną skórę głowy, na czoło, kark i uszy. Towarzyszy im świąd. Zmiany mogą być mylone z łojotokowym zapaleniem skóry lub grzybicą.

Erytrodermia to schorzenie skóry charakteryzujące się stanem zapalnym obejmującym prawie całą powierzchnię ciała. Najcięższą postacią erytrodermii jest ta łuszczycowa. Objawia się ona żywoczerwonymi zmianami przypominającymi poparzenia, które są towarzyszone przez przyspieszone bicie serca, ból oraz intensywny świąd. W przypadku wystąpienia tego schorzenia, konieczna jest hospitalizacja. Przewlekła i nawracająca erytrodermia może zaś prowadzić do amyloidozy narządów wewnętrznych.

W przypadku niepokojących zmian zaleca się skonsultowanie się z dermatologiem.

Łuszczyca jest diagnozowana na podstawie badania klinicznego, które obejmuje identyfikację charakterystycznych objawów i ognisk łuszczycowych w typowych miejscach występowania.

Jeśli objawy są nietypowe, lekarz może zdecydować się na przeprowadzenie dermatoskopii (bezpieczna procedura diagnostyczna polegająca na obserwacji zmian skórnych za pomocą specjalnego narzędzia, umożliwiającego dokładne oświetlenie i powiększenie badanych obszarów) lub przeprowadzenie biopsji do dalszej oceny histopatologicznej.

Leczenie łuszczycy jest skuteczne w łagodzeniu objawów choroby, takich jak nawrotowe zmiany skórne. Nie istnieje jednak całkowite i trwałe wyleczenie tej choroby. Leczenie mające na celu zapobieganie powikłaniom i przywracanie sprawności życiowej opiera się na stosowaniu leków miejscowych, ogólnych lub w terapii skojarzonej, dostosowanej do potrzeb pacjenta.

Podstawą terapii miejscowej jest usunięcie łusek oraz blokowanie nadmiernej proliferacji naskórka i stanu zapalnego. W tym celu stosuje się różne preparaty, takie jak keratolityczne zawierające kwas salicylowy lub mocznik, dziegcie charakteryzujące się antyproliferacyjnymi właściwościami, cygnolinę używaną głównie w leczeniu minutowym, glikokortykosteroidy o silnych właściwościach przeciwzapalnych, antyproliferacyjnych i immunomodulujących oraz analogi witaminy D3 (kalcypotriol, takalcytol), które wykazują dobre efekty terapeutyczne przy mniejszych działaniach niepożądanych w porównaniu z kortykosteroidami stosowanymi miejscowo.

Leczenie całego ciała w łuszczycy jest rozważane w sytuacjach, gdy zmiany zajmują więcej niż 10% powierzchni skóry, leczenie miejscowe nie przynosi efektów, a choroba negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne pacjenta uniemożliwiając mu normalne funkcjonowanie. Wskazaniem do leczenia ogólnego są również szczególne postacie łuszczycy, takie jak łuszczyca krostkowa, łuszczyca stawowa oraz erytrodermia łuszczycowa. Metody i leki stosowane w takim leczeniu to między innymi fototerapia, fotochemioterapia, metotreksat, cyklosporyna A, retinoidy oraz leki biologiczne.

Kluczowym elementem jest odpowiednia opieka nad skórą przy użyciu specjalistycznych produktów dermatologicznych. Wskazane jest korzystanie z emolientów, szamponów, płynów zawierających dziegieć, siarkę oraz preparatów o właściwościach złuszczających naskórek.

Podczas remisji łuszczycy ważne jest unikanie czynników, które mogą prowadzić do nawrotu choroby, takich jak ogniska zapalne, infekcje, palenie papierosów oraz wybrane leki, na przykład glikokortykosteroidy podawane doustnie.

Aby zapobiec suchości skóry, zaleca się stosowanie odpowiednich emolientów.