Legionellozy to choroby dróg oddechowych spowodowane przez bakterię Legionella pneumophila. Bakteria ta spotykana jest na całym świecie i szeroko rozpowszechniona w środowisku, gdzie rezerwuarem są woda i mokra gleba. Legionella pneumophila odnaleziona została w różnych miejscach, takich jak strumienie, stawy, instalacje wodno-kanalizacyjne w hotelach, szpitalach, domach opieki, w kurkach i sitkach prysznicowych, a także w zbiornikach przetrzymujących wodę, urządzeniach klimatyzacyjnych i nawilżających, basenach z hydromasażem, basenach termalnych, basenach spa oraz w urządzeniach medycznych.

Potencjalnie bakteria ta może znajdować się w instalacji dostarczającej wodę do każdego budynku. Wolny przepływ wody, nieregularne używanie wody, obecność biofilmu oraz stara instalacja wodna sprzyjają rozwojowi Legionella pneumophila. Bakterii sprzyja osadzanie się wapnia i magnezu, obecność glonów i pierwotniaków, a także temperatura 25–40°C (choć może przetrwać w temperaturze 40–60°C). Najczęstszym źródłem infekcji są systemy nawilżania i woda z wodociągu. Zakażenie ma miejsce poprzez inhalację zakażonego aerozolu (np. z nebulizatora) lub mikroaspirację wody. Choroba nie przenosi się poprzez spożywanie skażonej wody ani bezpośredni kontakt międzyludzki. Wyróżnia się dwie postacie zakażeń Legionella pneumophila:

• chorobę legionistów – o ciężkim przebiegu
• gorączkę Pontiac – o łagodnym przebiegu z objawami grypopodobnymi.

Szacuje się, że u większości dorosłych osób można znaleźć przeciwciała sugerujące kontakt z bakterią . W Polsce częstość występowania legionellozy jest niedoszacowana z powodu trudności diagnostycznych oraz często łagodnego przebiegu infekcji, takiej jak gorączka Pontiac. Co roku zgłaszane jest około 10-30 przypadków choroby legionistów. Ryzyko zachorowania jest niskie w ogólnej populacji, ale wzrasta u chorych hospitalizowanych, mieszkańców domów opieki oraz u osób powyżej 40. roku życia, palaczy, osób nadużywających alkoholu, z cukrzycą, przewlekłymi chorobami serca, nerek, nowotworami i innymi schorzeniami powodującymi osłabienie odporności. Mężczyźni chorują trzy razy częściej niż kobiety.

Zarażenia bakterią Legionella pneumophila są powszechne. Osoby cierpiące na gorączkę Pontiac zwykle nie muszą szukać porady lekarskiej, ponieważ objawy z reguły ustępują samoistnie. U osób z grup ryzyka istnieje ryzyko wystąpienia poważnej postaci legionellozy, czyli choroby legionistów. W przypadku utrzymujących się lub nasilających się objawów należy skonsultować się z lekarzem rodzinny.

Pojawienie się trudności w oddychaniu, duszności lub innych objawów ostrej niewydolności oddechowej (np. sinica skóry), silnego bólu brzucha wymaga natychmiastowej pomocy medycznej (pogotowie ratunkowe, szpitalny oddział ratunkowy).

powoduje symptomy zapalenia układu oddechowego podobne do tych wywołanych przez inne bakterie lub wirusy. Diagnoza legionellozy na podstawie symptomów klinicznych jest trudna. Niezbędne są badania laboratoryjne, które mogą wymagać plwociny, krwi lub moczu jako materiału do testów. Niestety, te badania nie są zazwyczaj wykonywane rutynowo, co może ograniczać dostępność do nich. Ponadto, czas potrzebny na hodowlę bakterii lub konieczność porównywania próbek krwi pobranych w różnych czasach może spowodować opóźnienie w diagnozie zakażenia .

Metoda wykrywania antygenów w moczu jest szybka i dość wiarygodna, ale jej wynik może być pozytywny dopiero po kilku dniach od pojawienia się symptomów. Niestety żadna z metod diagnostycznych nie pozwala na szybkie odróżnienie legionellozy od gorączki Pontiac. W sytuacji podejrzenia legionellozy istotne jest uwzględnienie skali punktowej opartej na symptomach klinicznych i wynikach badań laboratoryjnych oceniających stopień stanu zapalnego i funkcjonowanie poszczególnych narządów.

W przypadku gorączki Pontiac nie ma potrzeby stosowania leczenia, gdyż objawy choroby ustępują samoistnie. W przypadku zapalenia płuc konieczne jest podanie odpowiednich antybiotyków, co pomaga zapobiec powikłaniom i zmniejszyć ryzyko śmiertelności. Leczenie antybiotykiem powinno trwać od 10 do 14 dni, w zależności od specyfikacji antybiotyku i stanu klinicznego pacjenta. Większość chorych z chorobą legionistów wymaga hospitalizacji. W przypadku zapalenia płuc zawsze należy zadbać o odpowiednie nawodnienie pacjenta, zarówno doustne, jak i dożylne, oraz uzupełnić poziom elektrolitów. Jeśli występuje gorączka, konieczne może być podanie leków obniżających temperaturę ciała.

Możliwe jest całkowite wyleczenie legionellozy bez żadnych negatywnych konsekwencji. Kluczowe jest szybkie rozpoznanie i odpowiednie leczenie. Po kilku dniach zazwyczaj obserwuje się poprawę. Terapia może trwać nawet do trzech tygodni. Osoby starsze, z wieloma współistniejącymi chorobami, które wymagają hospitalizacji i mogą rozwijać niewydolność oddechową, są bardziej narażone na powikłania takie jak niewydolność wielonarządowa, ropnie płuc, rozedma płuc, czy zaburzenia neurologiczne. Okres rekonwalescencji w tych przypadkach może być długi, a całkowite ustąpienie powikłań nie zawsze jest możliwe. Śmiertelność związana z legionellozą wynosi od 5 do 80% i zależy od wieku pacjenta, towarzyszących chorób, historii hospitalizacji oraz czasu rozpoczęcia leczenia.

Rekurencje choroby są niezmiernie rzadkie. Osoba chora powinna być regularnie kontrolowana przez lekarza aż do ustąpienia objawów i całkowitego powrotu do zdrowia.

Bakterie są powszechnie obecne w otoczeniu. Najlepszym sposobem na zapobieganie rozprzestrzenianiu się zakażeń jest eliminacja zbiornika bakterii poprzez regularne dezynfekowanie instalacji wodociągowych w budynku, na przykład poprzez podgrzewanie wody do temperatury powyżej 70°C. W Polsce zalecenia te zostały uregulowane w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury dotyczącym konstrukcji i eksploatacji instalacji wodociągowych.